Halley kuyruklu yıldızı, periyodik olarak tanımlanan ve geri dönüşü düzenli olarak tahmin edilen ilk kuyruklu yıldızdı. Ancak insanlığın bu gerçeği kabullenmesi kolay olmadı.
Halley Kuyruklu Yıldızı, yaklaşık her 75 yılda bir Dünya’nın çevresine geri döner. En son 1986’da kendisini gördük ve Güneş’e en yakın geçişini 28 Temmuz 2061’de yapmasını bekliyoruz. Ancak o zaman bile gezegenimizden yaklaşık 71 milyon kilometre uzakta olacak.
Günümüzde endişelenmemize gerek yoksa da tarih boyunca insanlar kuyrukluyıldızlardan korktular. Kuyruklu yıldızların ortaya çıkışı genellikle ölümcül alametler olarak kabul edildi. Süreç içinde ilginç de tesadüfler yaşandı. Örneğin Yazar Mark Twain kendi ölümü hakkında kehanette bulunmuştu. Mark Twain, 1835’te Halley Kuyruklu Yıldızı görüldükten 15 gün sonra doğmuştu. Otobiyografisinde ise Halley’in bir sonraki görünmesinde öleceğini yazmıştı. Hakikaten 21 Nisan 1910’da Halley Kuyruklu Yıldızının görülmesinden sonra öldü.
Halley Kuyruklu Yıldızı Adını Nereden Alır?
Resmi olarak 1P/Halley olarak adlandırılan bu kuyruklu yıldız, adını 1531, 1607 ve 1682’de Dünya’ya yaklaşan bir kuyruklu yıldızın raporlarını inceleyen İngiliz gökbilimci, jeofizikçi, matematikçi, meteorolog, fizikçi ve mucit Edmond Halley’den alır.
Edmond Halley Newton’un denklemlerini kullanarak,1682’de görülen bir kuyrukluyıldızın yörüngesini hesaplamış ve bunun 1531 ile 1607’de gözlemlenen kuyruklu yıldızla aynı olduğunu göstermişti. 1705’te Edmond Halley, 1758’de Dünya’ya döneceğini tahmin etti. Ancak Edmond Halley tahmininin gerçekleştiğini görecek kadar uzun yaşamadı. (1742’de öldü) Halley’in hesaplamaları, en azından bazı kuyruklu yıldızların güneşin etrafında döndüğünü de bizlere gösterdi.
Kuyruklu yıldız 1835’te ve 1910’da tekrar ortaya çıktı. Ancak 1910 ziyareti farklıydı. Çünkü bilim insanları kuyruklu yıldızın Dünya’daki yaşamı sona erdirebileceği konusunda insanları uyarmıştı.
1910 Halley Kuyruklu Yıldızı Paniği
İlk olarak 1907 yılında yerel bir gazete “Yaklaşan Kuyruklu Yıldız Dünya ile Çarpışacak mı?” sorusunu sordu. Bu fikir başta insanları fazla etkilemese de zaman yaklaştıkça haberler artmaya başladı. 1909 yılında Halley Kuyruklu Yıldızı ile ilgili haberler giderek daha fazla kişinin korkmasına neden oldu. Ve bu korku zaman içinde kitlesel bir histeriye dönüştü.
Korkuyu tetikleyen bazı gelişmeler de oldu. 7 Şubat 1910’da Yerkes Gözlemevinden Fransız gökbilimci Camille Flammarion kuyruklu yıldızın kuyruğunda ölümcül bir zehir olan siyanojenin keşfini duyurdu. Bu gazın atmosfere nüfuz etmesi ve muhtemelen gezegendeki tüm yaşamı yok etmesi ihtimali olduğunu bildirdi. Flammarion’un uyarısı, dünyayı kasıp kavuran bir paniğe yol açtı. New York Times haberi manşetten verdi.
Bu esnada başka gazeteler çoğu astronomun Flammarion ile aynı fikirde olmadığı konusunda haberler yapsa da durum değişmedi. Aniden, göklerin gazabından koruyacağı sözü veren kuyruklu yıldız karşıtı haplar piyasayı ele geçirdi. Gaz maskeleri en çok satanlar haline geldi ve hatta bazıları “kuyrukluyıldızdan koruyan şemsiyeler” satın aldı.
18 Mayıs 1910’da Ne Oldu?
Sonra ne mi oldu? Elbette hiç bir şey. 20 Nisan 1910’da insanlar Halley Kuyruklu Yıldızını Dünya’ya yaklaşırken gördüler. Dünya nefesini tutarak bekledi. Halley Kuyruklu Yıldızı 18 Mayıs 1910’da Dünya’ya en yakın konumundan geçecekti. Endişeli insanlar gökyüzüne baktılar ve son günleri için geri sayıma başladılar. Bazı kadınlar, ölümcül siyanojen gazını engellemek için kapı çerçevelerini bezlerle kapatmaya bile çalıştı.
Bütün bunlara karşın kuyruklu yıldız hayatı sona erdirmeden geçip gitti. Dünya kuyruklu yıldızın gazabından kurtulmuştu. Trajik bir şekilde 16 yaşındaki Amy Hopkins arkadaşlarıyla kuyruklu yıldızı izlerken çatıdan düşerek hayatını kaybetmişti. Yaşanan tek ölüm buydu. Sonrasında, Halley kuyruklu yıldızıyla ilgili hikayeler gazetelerden kayboldu ve işler normal seyrinde devam etti.
Tarihte Halley Kuyruklu Yıldızı
Bilim insanları 1P/Halley kuyruklu yıldızının, 200.000 yıldır güneş sisteminden geçtiğine inanıyor. 2010 tarihli bir makalede, araştırmacılar kuyruklu yıldızının bilinen en eski gözlemlerinden birinin Yunanistan üzerindeki göklerde MÖ 466 civarında gerçekleşmiş olabileceğini öne sürdüler. Ancak bu kuyrukluyıldıza ait daha öncesine ait kanıtlara da erişmek mümkündür.
Halley kuyruklu yıldızı, ilk gözlemcilerinde de hem hayranlık hem de korku uyandırmıştı. Kralların ölümünden doğal afetlere kadar bir çok şeyle bağlantılı olduğu kabul edilmişti. Tarihçi Flavius Josephus, MS 66’daki kuyrukluyıldızı “kılıca benzeyen bir yıldız” olarak tanımlamış ve onu Kudüs’ün Romalılar tarafından yok edilmesinin bir alameti olarak değerlendirmiştir.
1222’deki görünümü bazen Cengiz Han’ın Moğollarını Avrupa’yı işgal etmeye göndermesi için ilham kaynağı olarak kabul edilmektedir. Ayrıca 1456’daki dönüşü, Osmanlı İmparatorluğu’nun Balkanlar’ı işgaliyle örtüşür. Kuyruklu yıldız aynı zamanda sanat eserlerinde de yer alır. Bunun bir örneği aşağıda gördüğünüz 1301’de İtalyan sanatçı Giotto’nun yaptığı resimdir.
1910 Paranoyasından Ne Öğrenmeliyiz?
Halley kuyruklu yıldızı kıyameti tetiklemese de, bize kehanet hakkında öğretecek önemli bir şeyi var. Edmond Halley, şimdi kendi adını taşıyan kuyruklu yıldızın geri döneceğini tahmin ederek 18. yüzyıl dünyasını şaşırtmıştı. Bunu başarmak için Newton’un yerçekimi yasasını kullandı. Bir vuruşta, bilimin, astrologların her zaman iddia ettiği ancak başaramadığı şeyi yapabileceğini kanıtladı: gelecekteki bir oluşumu tahmin etmek.
Ancak 1910’daki durum diğerlerinden farklıydı. Bunun nedeni de bilim tarafından destek görmesiydi. Ve 1910, insanların bir kuyruklu yıldız için en son panikledikleri zaman değildi. Hale-Bopp kuyruklu yıldızı 1997’de Dünya’ya ulaştığında, Cennetin Kapısı tarikatının üyeleri, kuyruklu yıldızın arkasına gizlendiğine inandıkları bir uzay aracına ulaşmak için toplu şekilde intihar etti.
NEOWISE kuyruklu yıldızı Mart 2020’de göründüğünde, komplo teorisyenleri COVID-19 salgınını kuyruklu yıldıza bağladı. Yakın zamanda insanlık yaklaşan yeşil kuyruklu yıldız için endişe duydu. ( Detaylar: Yeşil Kuyruklu Yıldız 50.000 Yıl Sonra İlk Kez Dünya’ya Yaklaşıyor, Peki Bu Ne Anlama Geliyor?)
Halley Kuyruklu Yıldızı 2062’de Dünya’nın yakınında bir sonraki turunu attığında ne getirecek? Bunu sadece zaman gösterecek.
Kaynaklar ve ileri okumalar için:
- The Story Of The Apocalyptic Frenzy Inspired By The Arrival Of Halley’s Comet In 1910; Yayınlanma tarihi: 23 Ağustos 2021; Bağlantı: https://allthatsinteresting.com/halleys-comet-1910
- Halley’s Comet: Facts about history’s most famous comet; Yayınlanma tarihi: 13 Ocak 2022; bağlantı: https://www.space.com/
- Apocalypse postponed: how Earth survived Halley’s comet in 1910; yayınlanma tarihi: 20 Aralık 2012; Bağlantı: https://www.theguardian.com/
- A Brief History of Halley’s Comet; Bağlantı: https://www.history.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
