Muhtemelen son zamanlarda güneş fırtınası ile ilgili daha fazla haber çıktığını fark etmişsinizdir. Ayrıca kuzey ışıklarının normalden daha alçak enlemlerde görülmesiyle ile ilgili haberlere de rastlamış olmalısınız. Tüm bunlar konu hakkında bilgisi olmayanlar için kulağa ürkütücü geliyor. Ancak detayları öğrenince korkunun gereksiz olduğunu anlayacağınızı düşünüyoruz.
Öncelikle bu günlerde Güneş’imizin aktivitesi arttığı doğrudur. Çünkü Güneş’in 11 yıllık döngüsünde güneş aktivitesinin arttığı bir döneme girmiş bulunuyoruz. Bu yüzden konuya Güneş döngüsü ile başlamamız gerekiyor.
11 yıllık Güneş döngüsü nedir?
Güneş’teki elektrik yüklü parçacıkların sürekli hareket hâlinde olması bir manyetik alan ortaya çıkarır. Güneş’in manyetik kutupları her 11 yılda bir yer değiştirir. Buna güneş döngüsü denir. Güneş döngüsü, Güneş aktivitelerini etkiler. Bunlar tekrarlanan olaylar olmasına rağmen tahmin edilmeleri zordur.
11 yıllık döngülerden bahsedilse de döngüler 8 ila 14 yıl arasında başka sıklıkla da gerçekleşebilir. Bu döngüler esnasında Güneş’in yüzeyinde, manyetik alanın güçlü olduğu bölgelerde ortaya çıkan siyahlıkların yani Güneş lekelerinin sıklığı ve yoğunluğu değişir. Güneş lekeleri, güneş döngüsünün başında en az sayıdadır. Güneş döngüsünün ortasında Güneş lekelerinin sayısı maksimuma çıkar ve döngünün sonunda yine azalır.
Konumu da döngü boyunca değişir
Güneş lekelerinin sayısının en düşük olduğu döneme solar minimum, en fazla olduğu döneme ise solar maksimum denir. Güneş lekelerinin konumu da döngü boyunca değişir. Solar maksimum sırasında, orta enlemlerde (yaklaşık 30 derece kuzey ve 30 derece güney) güneş lekeleri bulunur. Daha sonra güneş lekeleri yavaş yavaş solar minimum sırasında bulundukları ekvatora doğru hareket eder. Solar minimum sırasında bazen hiçbir güneş lekesi görülmez.
Güneş döngüsü bizi nasıl etkiler?
Güneş döngüsü sırasında artan güneş aktivitesinin muhteşem bir yan etkisi, kutup ışıklarını görme fırsatlarının artmasıdır. Güneşten gelen enerjik parçacıklar Dünya’nın üst atmosferine çarpıp onunla etkileşime girdiğinde, göz kamaştırıcı ışık gösterileri gökyüzünü aydınlatıyor
Güneş lekelerinin sayısı önemlidir, çünkü bu sayı Güneş döngüsünün sürecini takip etmekte kullanılır. Güneş döngüsü önemlidir çünkü güneşimizde gerçekleşen bazı değişikliler uzay havasını etkiler. Uzay havası ise, güneş yüzeyinde Dünya için belli sonuçlar doğurabilecek iki büyük olay ile ilgilidir. Bunlar güneş patlamaları ve koronal kütle atımlarıdır.
Güneş patlamaları, genellikle güneş lekelerinden patlayan ve ışık hızında hareket eden güçlü radyasyon patlamalarıdır. Eğer Dünya’ya yönlenirlerse sekiz dakikadan biraz daha uzun bir sürede varırlar ve jeomanyetik bir fırtınayı tetiklerler. Bunları genellikle koronal kütle atımları takip eder. Bu iki güneş aktivitesi, Dünya’ya doğru saatte yaklaşık beş milyon kilometre hızla elektrik yükleri ve manyetik alan yayar.
Güneş Fırtınası Nedir?
Güneş fırtınası, Güneş’te meydana gelen belirli olayların Dünya üzerinde hissedilen atmosferik etkileri için kullanılan bir terimdir. Güneş fırtınası güneş patlamaları ve koronal kütle atımları şeklinde büyük enerji patlaması gerçekleştiği zaman meydana gelir.
Eğer bir güneş patlaması ya da CME yeterince güçlüyse, potansiyel olarak uyduları yok etme ihtimali vardır. Ayrıca uzaydaki astronotlara ve yerdeki elektrik şebekelerine zarar verebilir. Ayrıca küçük olaylar denizcilerin ve kısa dalga telsiz kullanıcılarının düzenli olarak telsiz kesintilerine neden olur. Ancak bunlar biz insanlar için tehlikeli değildir.
Şimdiye kadar kaydedilen en büyük güneş patlaması Carrington Olayı olarak adlandırılan olaydı. 2 Ağustos 1859’da İngiliz gökbilimci Richard Carrington, yaklaşık beş dakika boyunca güneşten gelen beyaz bir ışık patlamasını gözlemledi. Bu ve bunun sonucunda ortaya çıkan CME’nin jeomanyetik fırtınası, gezegen boyunca, hatta ekvatorda bile kutup ışıklarının görülmesine neden oldu.
2025 Güneş Fırtınası Nedir?
2016 ile 2022 yılları arasında Güneş sessiz bir aşamadaydı ve çok az güneş lekesi vardı. Ancak Güneş’in aktivitesi son 18 ayda dikkat çekici biçimde arttı ve aşağıdaki fotoğrafta da göreceğiniz gibi güneş lekeleri artık rahatça görülebiliyor.
Solar maksimumun Temmuz 2025’te 115 güneş lekesi zirve yapması bekleniyor. Ancak önceki döngülerle karşılaştırıldığında 25. Güneş Döngüsü oldukça zayıf bir döngü olacağı tahmin ediliyor. İlk Güneş lekesi verilerinin kayıtlarıyla belirlenen ilk Güneş döngüsü 1. Güneş döngüsü kabul ediliyor. O zamandan bu zamana geçen süre zarfında döngü 25 defa tekrarlandı.
Sonuç olarak yeryüzünde yaşayan biz insanların, güneşteki bu aktivitelerden dolayı endişelenmesine gerek yok. Güneş fırtınaları her zaman vardır ve olmaya da devam edecek. Ancak bu ve önümüzdeki bir kaç yıl güneş etkinliğindeki artış nedeniyle daha fazla kutup ışığı göreceğiz ve sonrasında güneş etkinliği bir kez daha azalmaya başlayacak. Güneş fırtınaları ile ilgili abartılı haberlere inanmayın.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- No, The Sun Is Not Reaching ‘Solar Maximum’ Early—Here’s Why Not. Yayınlanma tarihi: 27 Ekim 2023. Kaynak site: Forbes. Bağlantı: No, The Sun Is Not Reaching ‘Solar Maximum’ Early—Here’s Why Not
- Solar Maximum Is Arriving Sooner Than Expected, And We Don’t Know Why. Yayınlanma tarihi: 27 Ekim 2023. Kaynak site: ScienceAlert. Bağlantı: Solar Maximum Is Arriving Sooner Than Expected, And We Don’t Know Why
- Solar storms have dramatically increased this year. Should we be worried? Kaynak site: ScienceFocus. Bağlantı: Solar storms have dramatically increased this year. Should we be worried?
- Solar cycle: What is it and why does it matter? Yayınlanma tarihi: 25 Nisan 2022. Kaynak site: Space. Bağlantı: Solar cycle: What is it and why does it matter?
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
