Göz Rengi Nasıl Oluşur? Mavi Gözlü Anne Babaların Kahverengi Gözlü Çocukları Nasıl Olur?

Göz rengi, genetik mirasımızın ilginç bir sonucudur ve sanılanın aksine yalnızca anne ve babadan gelen basit bir kalıtımla belirlenmez. Aslında göz rengini belirleyen süreç, birçok farklı genin etkileşimiyle ortaya çıkan oldukça karmaşık bir biyolojik mekanizmadır.

Birçoğumuz göz rengi hakkında bildiklerimizi biyoloji derslerinde Punnett karesi adı verilen bir tablodan öğrendik. Bu tablo, kahverengi gözlü iki ebeveynin muhtemelen kahverengi gözlü çocukları olacağını ve mavi gözlü iki ebeveynin yalnızca mavi gözlü çocuklara sahip olabileceğini gösteren basit bir olasılık modelidir.

Bu yöntem, İngiliz matematikçi ve genetikçi Reginald Crundall Punnett tarafından geliştirilmiştir. Ancak göz rengi söz konusu olduğunda, bu yöntem tam olarak gerçeği yansıtmaz.

Göz renginin kalıtımı, tek bir gen çiftiyle açıklanamayacak kadar karmaşıktır. Örneğin, HERC2 ve OCA2 gibi genler melanin üretimini kontrol ederek göz renginin açık veya koyu olmasını sağlar. Ancak bu genler tek başına yeterli değildir, başka genetik faktörler de göz renginin farklı tonlarını belirler.

Genetik miras, yalnızca anne ve babadan gelen özellikleri değil, aynı zamanda önceki nesillerden aktarılan gizli genetik varyasyonları da içerdiği için, bazen beklenmedik göz renkleri ortaya çıkar.

Kahverengi, Mavi Ve Ela Göz Rengi Nasıl Oluştu?

Melanin, göz renginin koyuluğunu veya açıklığını belirleyen temel pigmenttir. Ne kadar fazla melanin varsa, göz rengi o kadar koyu olur. Kahverengi gözler en fazla melanin içerirken, mavi, yeşil ve gri gözlerde bu pigmentin miktarı daha azdır.

Dünyada en yaygın göz rengi kahverengidir. Nüfusun yarısından fazlası kahverengi gözlüdür. Mavi gözler, dünya nüfusunun %8 ila %10’unu temsil eder. Bugün, mavi göz rengi dünya nüfusunun küçük bir kısmında görülse de, geçmişte tüm insanların gözleri kahverengi idi. Ancak genetik bir mutasyon, mavi göz renginin ortaya çıkmasına neden oldu. Bu mutasyon, OCA2 adlı genin aktivitesini değiştirerek iriste üretilen melanin miktarını azalttı. Zamanla, bu genetik değişiklik nesilden nesile aktarıldı ve farklı popülasyonlara yayıldı.

Kahverengi gözlerin maviye dönüşmesi, ne olumlu ne de olumsuz bir mutasyon olarak kabul edilmektedir. Bu durum, saç rengi, kellik, çiller veya benler gibi insanın hayatta kalma şansını artırmayan ya da azaltmayan genetik değişimlerden biridir.

Göz Rengi Nasıl Miras Alınır?

Bir anne ve baba mavi gözlü olduğunda, çocuklarının da mavi gözlü olma ihtimali oldukça yüksektir. Ancak göz rengi, bir resim tahtasında boya karıştırmak gibi doğrudan ebeveynlerin göz renklerinin birleşimiyle oluşmaz. Genetik, bundan çok daha karmaşıktır.

Kısa bir süre öncesine kadar doktorlar bile göz renginin tek bir gen tarafından belirlendiğini ve kahverengi gözlerin mavi gözlere baskın olduğu basit bir kalıtım modelini izlediğini düşünüyorlardı. Düşünce, iki ebeveynin de mavi gözleri varsa, kahverengi gözlü bir bebek yapamayacakları biçimindeydi.

Geçmişte doktorlar bile göz renginin tek bir gen tarafından belirlendiğini ve kahverengi göz renginin maviye baskın olduğunu düşünüyordu. Ancak bugün, göz renginin poligenik bir özellik olduğunu biliyoruz. Yani tek bir gen tarafından değil, birden fazla genin etkileşimiyle belirleniyor.

Heterokromi Nedir?

Heterokromi, bir kişinin iki farklı göz rengine sahip olması durumudur. Bu farklılık, gözdeki melanin pigmentinin eşit olmayan dağılımından kaynaklanır. Heterokromi doğuştan gelebilir ya da belirli hastalıklar, göz yaralanmaları ve enfeksiyonlar gibi dış etkenler sonucunda sonradan gelişebilir. Melanin dağılımındaki bu düzensizlik üç farklı şekilde kendini gösterir.

Tam heterokromide, kişinin iki gözü tamamen farklı renklere sahiptir. Kısmi heterokromide, bir göz içinde farklı renk bölgeleri bulunur. Gözlerin genel rengi aynı olsa da, birinde veya her ikisinde farklı renkli parçacıklar görülür. Merkezi heterokromide ise iris, göz bebeğini çevreleyen halka şeklinde iki farklı renk içerir. Dış halka genellikle asıl rengini belirler.

Tam heterokromi insanlarda oldukça nadirdir. Ancak diğer türleri daha yaygındır. Bu durum, sadece insanlarda değil, hayvanlarda da yaygın şekilde karşımıza çıkar. Sibirya kurdu ve Van kedisi, tam heterokromiye sahip en bilinen örneklerdendir. Ayrıca kedi ve köpekler dışında farklı hayvan türlerinde de rastlanır.

Heterokromi, genetik mutasyonlar arasında belki de en dikkat çekici olanıdır. Farklı göz renkleri, insan gözünün genetik çeşitliliğinin güzel bir yansımasıdır. İster çarpıcı mavi, ister koyu kahverengi gözlere sahip olun, göz renginiz sizi benzersiz kılan genetik mirasın eşsiz bir parçasıdır. Ayrıca göz atmak isterseniz: Bir Bedende İki Kişi Olmak: Kimerizm Nedir?

Kaynaklar ve İleri Okumalar:

• How do we get our eye color?; Yayınlama tarihi: 5 Mart 2020; Kaynak site: Popular Science. Bağlantı: https://www.popsci.com/
• Hans Eiberg, Jesper Troelsen, Mette Nielsen, Annemette Mikkelsen, Jonas Mengel-From, Klaus W. Kjaer, Lars Hansen. Blue eye color in humans may be caused by a perfectly associated founder mutation in a regulatory element located within the HERC2 gene inhibiting OCA2 expression. Human Genetics, 2008; 123 (2): 177 DOI: 10.1007/s00439-007-0460-x
• How eye color is determined: from brown to blue. yayınlanma tarihi: 9 Ocak 2023; Bağlantı: https://www.zmescience.com/

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel