Aşağıdaki görsele dikkatli bakın. Görseldeki ızgaranın üzerinde tam 12 nokta var. Ancak bir şekilde bu noktalar farklı yerlerde ortaya çıkıyor ve kayboluyor. Ve birçok kişi bu noktaların tamamını aynı anda göremiyor. Peki ama bu nasıl oluyor?
Aslında bu sorunun cevabı, siyah beyaz bir kafesin kesişme noktalarında hayali gri lekeler gördüğümüz klasik bir görsel illüzyon olan Hermann ızgarasında bulunuyor. Bu yanılgıya neden düştüğümüzü anlayabilmek için de kısaca gözümüzün çalışma prensibini bilmemiz gerekiyor.
Hermann Grid illüzyonu
Alman fizyolog Ludimar Hermann tarafından 1870 yılında tanımlanan Hermann Grid illüzyonu, siyah bir arka plan üzerinde beyaz (veya açık renkli) ızgaranın kesişme noktalarında algılanan “hayalet” gri lekeler ile karakterize edilmektedir. Aşağıda bir örneğini görebilirsiniz.
Bu algının nedeni, kesişim noktalarında dört taraftan engelleme gerçekleşirken, koridor noktalarında sadece iki taraftan engellemenin oluşmasıdır. Bu nedenle kesişim noktaları koridora göre daha koyu olarak algılanır. Sonucunda da hayalet gri noktaların oluşmasına neden olur.
Bu tarz illüzyonlar, çoğu insanda tarafından şaşkınlık yaratsa da aslında görme bilimiyle uğraşan insanların bu duruma kolay bir açıklama getirme şansları vardır. Bu arada 12 noktayı görmeyi başaramayanlar için ilgili 12 noktayı aşağıda görebilirsiniz.
Nasıl Görürüz?
İster doğrudan bir ışık kaynağından gelsin, ister bir cisimden yansısın ışık göze girer ve gözün arka kısmında bulunan retinaya çarpar. Retina iki tür ışık sensöründen oluşur: koniler ve çubuklar. Koniler, aydınlık ortamlarda detayları ve renkleri algılamamızı sağlar.
Çubuklar, ise karanlıkta görüşten sorumludur. Çubuğun görevi, ışığın yoğunluğundaki değişiklikleri algılamaktır. Çubuklar, renkleri değil, şekilleri ve hareketleri ayırt etmeyi mümkün kılar. Bu yüzden fazla ışık olmadığında siyah beyaz görürüz.
Retinada iki ayrı alan vardır. Bunlar tam önünüzde olanı görmek istediğiniz zaman devreye giren makula ve çevresel görüşten sorumlu olan kısımdır. Makula’nın merkezine yakın bir yerde ise fovea vardır. Makula ve fovea neredeyse tamamen konilerden oluşur.
Çevresel Görüş Nedir?
Çevresel görüş veya dolaylı görüş, bir kişinin başını çevirmeye veya gözlerini hareket ettirmeye gerek kalmadan etrafındaki nesneleri görmesini sağlayan gözün yan görüşüdür. Bu görüş, merkezi görüşün dışında kalan nesneleri ve sahneleri görmeye yardımcı olur.
Bu makaleyi okurken gözleriniz hareket edecek ve kelimeler görüşünüzün merkezi kısmına düşecek. Bu bölgeye fovea adı verilir ve çevresel görüşünüzle karşılaştırıldığında mükemmel çözünürlüğe sahiptir. Çevresel görüş, hareket eden nesneleri ve parlaklıktaki ince farkları algılamada çok daha iyidir. Bu faktörler, örneğin bir kayanın size doğru fırlaması veya futbol oynamanız durumunda faydalı olabilir.
Gözümüzün bir de kusurumuz vardır. Görme ile ilgili yukarıda aktardığımız süreçler bazen yanılgıya düşmemize neden olur. Örneğin bu yazının ortasındaki bir kelimeye odaklanacak olursanız bu kelimeyi oldukça net bir şekilde görebilirsiniz. Ancak aynı satırın başındaki veya sonundaki kelimeleri seçmekte zorlanırsınız.
Sonuç olarak beyniniz en iyi tahmini yapar. Yani göremediğiniz bulanık tarafları görebildiğiniz net tarafları temel alarak doldurur. 12 noktayı aynı anda görememe nedenimiz de tam olarak bu sebepten dolayıdır.
Çevresel görüş alanı oldukça kısıtlı olan beyinlerimiz görselin bakmadığımız taraflarında da aynı desenin devam edeceğini tahmin eder. Bu, hiç var olmayan şekilleri görebileceğiniz veya görmeyi bekleseniz bile gerçek olan şeyleri gözden kaçırabileceğiniz anlamına gelebilir.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Here’s why you can’t see all twelve black dots in this optical illusion. Yayınlama tarihi: 12 Eylül 2016; Bağlantı: Here’s why you can’t see all twelve black dots in this optical illusion
- How the optical illusion showing black dots on a grey background actually works. Yayınlama tarihi: Bağlantı: How the optical illusion showing black dots on a grey background actually works/
- Ninio, J., & Stevens, K. A. (2000). Variations on the Hermann Grid: An Extinction Illusion. Perception, 29(10), 1209-1217. https://doi.org/10.1068/p2985
- Schrauf M, Lingelbach B, Wist ER. The scintillating grid illusion. Vision Res. 1997 Apr;37(8):1033-8. doi: 10.1016/s0042-6989(96)00255-6. PMID: 9196721.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
