1800’lerde Nantucket’te yaşayanlar teleskoplarını denize yönelterek balıkçı teknelerinin gelişini beklemeleriyle ünlüydü. Maria Mitchell ise teleskobunu yıldızlara yöneltmişti. Bunu, tekne kaptanları için karmaşık navigasyon hesaplamaları yapan, tutulma zamanlarını belirleyen ve gökcisimlerinin hareketlerini kaydeden amatör bir gökbilimci olan babasına yardım etmek için yapıyordu.
Maria Mitchell kimdir denilirse kısaca Amerikalı ilk kadın astronom, kendi keşfettiği kuyruklu yıldıza adı verilen kâşif, kütüphaneci, doğa bilimci, Vassar Kolejinde ilk kadın Profesör, Vassar Gözlemevinin ilk müdiresi ve her şeyden önce bir eğitimci olduğu söylenebilir. Ama O, bu denli kısa anlatılamaz. Maria’yı güzel yapan şey sadece başarıları değil, kadın hakları ve ırkçılığa karşı toplumsal alanda verdiği mücadeledir.
Kısaca Maria Mitchell
Maria, 1818’de Nantucket’te (ABD’nin Massachusetts eyaletine bağlı bir ada) 10 çocuklu bir ailede olarak dünyaya gelir. Ailesi Quaker tarikatına (kölelik başta olmak üzere pek çok yaygın Hristiyan inancına karşı çıkan bir mezhep) mensuptur. Tarikatın kuralları gereği hem kız çocukları hem de erkek çocukları eşit eğitim şansına sahiptir.
Bu sayede çocukluğu boyunca matematik ve astronomi kitapları okur. 12 yaşından itibaren babasının en büyük yardımcısı olur. 1831 yılındaki güneş tutulmasını izlemek, ona hayranı olduğu gökyüzünün kapılarını aralar.
Maria daha 14 yaşındayken balina avcılığı için seyahat eden gemilerin güvenli rotadan evlerine dönmeleri konusunda hesaplamalar yapar. Bunun için denizcilerin bulundukları boylamları anlamalarını sağlayan kronometrelerin gemi saatlerini derecelendirir. 16 yaşındayken eski okulunda öğretmen asistanı olarak görev yapar. Traders Lane’de özel bir okul kurar, ancak bu görevi Nantucket Atheneum’da kütüphanecilik yapan ilk kadın olmak için terk eder.
20 yıl boyunca çalıştığı kütüphanede Latince, Almanca, gök mekaniği (fizik) ve ileri matematik gibi konuları öğrenerek kişisel eğitimini sürdürür. O sırada ailesi, babasının yeni görevi nedeniyle taşınmak zorunda kalır.
1847-VI Kuyruklu Yıldızı
Maria her gece teleskobuyla gökyüzünü gözlemler. 1 Ekim 1847’de, saat 22.30’da, o tarihte 29 yaşında olan Mitchell, babasının basit bir gözlemevi kurduğu Pasifik Bank’ın çatısındadır. Teleskobundan baktığında göksel haritalarında olmayan bir şey fark eder. Bu bir kuyrukluyıldızdır.
Durumu hemen babasına aktarır. Babası keşfini doğrular ve halka açıklamak ister. Maria bir kadın olduğu için başarısını duyurmak konusunda isteksizdir. Yine de babası ise bu düşünceyi benimsemez.
Arkadaşı ünlü gökbilimci ve Harvard Gözlemevi yöneticisi William C. Bond’a (ABD’li astronom, 1789 – 1859) yazar. 1847-VI Kuyruklu Yıldızı yani gayri resmi olarak “Bayan Mitchell’in Kuyruklu Yıldızı” olarak adlandırılan kuyruklu yıldızın keşfi, Maria’yı ünlü kılan olay olur. Danimarka Kralı VI. Frederick, bu tarihten 16 yıl önce, teleskopla kuyrukluyıldız keşfeden ilk kişiye altın madalya vereceğini açıklamıştır. Mitchell ödülü kazanır.
Ünü ona 1848 yılında Amerikan Bilim ve Sanat Akademisinin de kapılarını aralar. Ayrıca babasının da üye olduğu bu topluluğa seçilen ilk kadın olur. Devamında da ABD Deniz Kuvvetleri tarafından Venüs’ü gözlemlemek için işe alınır.
Maria her zaman Avrupa’yı görmek ister ve bunun için para biriktirir. 1857 yılında bu hayalini gerçekleştirmek için Londra, Liverpool, Paris ve Roma’yı ziyaret eder. Gözlemevini görmek için Cambridge gider. İngiltere’deyken zamanının en ünlü astronomlarından Sir John Herschel’in yanında kalır. 1861’de annesinin ölümünden sonra babasıyla Lynn, Massachusetts’e taşınır.
Vassar Koleji Zamanları
1861’de Vassar Kadın Kolejini kuran Matthew Vassar Maria’nın bir bilim insanı olarak başarısından açıkça etkilenir. Onu akıllı ve hırslı kadınlar için bir rol modeli olarak görür. Vassar Kolejinde astronomi profesörü olarak görev yapmaya başlaması için Maria’ya teklif götürür.
Böylece Maria öğretmenlik yapmak için işe alınan ilk kadın profesör olur. (Vassar, amacını kadınların erkek kolejlerinde sunulanlarla aynı standartlarda aynı eğitimi alması ilkesine dayandırır ve kadınlar için kurulan Amerika’daki ilk kolejdir.)
Maria’nın amacı sadece öğretmen olmak değildir. Aynı zamanda onlara iyi bir rehber olmayı arzular. Öğrencilerini gözlem yapmaları için 1869’da Burlington, Iowa’ya güneş tutulmasını izlemeye götürür. Aynı mantıkla 1878’de, ikinci bir Güneş tutulması görmek için öğrencileriyle Colorado’nun Denver kentine giderler.
Kız öğrencilerin geceleri sınıf çalışması ve göksel gözlemler yapmaları için dışarı çıkmalarını yasaklayan sosyal sözleşmelere karşı çıkar ve öğrencileri ile bu savaşı kazanır.
1873 yılında Avrupa’ya ikinci kez seyahat eder. Bu sefer ilk Rusya’ya uğrar. Rusya seyahatindeyken pek çok kadının bilimsel anlamda çalışmalar yaptığını duyunca çok şaşırır bu ABD’de bu çok nadir bir olaydır.
Londra’ya da kısa bir ziyarette bulunur ve burada Glasgow Kız Koleji’ni ziyaret eder. Bu ziyareti onun için oldukça üzücü olur çünkü bu okulda sadece müzik, dans, çizim ve iğne işi öğretiliyordur. Latince ile matematiğin kızlara ‘ağır’ geleceği düşünülüyordur. Ülkesine döndüğü aynı yıl Amerikan Kadınlarının Gelişimi Derneğinin kurulmasına yardımcı olur.
“Kadınlar için, şüphesiz yolda büyük zorluklar var, ancak üstesinden gelinecek daha çok şey var.”
Maria Mitchell
Maria Mitchell’in Kölelik Ve Kadın Hakları İle İlgili Çalışmaları
Mitchell, kadın hakları ve kölelik karşıtı hareketlerin de savunucusudur. Bu hareketin gelişimi boyunca Elizabeth Cady Stanton, Lucy Stone ve Susan B. Anthony gibi dikkate değer kadınlarla birlikte kadınlar için mesleklerde eşitlik mücadelesinde, eğitimde ve sağlık konularında reformlar yaparlar. Köleliği protesto etmek için malzemesi pamuk olan giysileri giymeyi reddeder.
Maria Mitchell, 1848 yılında Amerikan Bilim ve Sanat Akademisi’ne seçilen ilk kadın olmasının yanı sıra 1850 yılında Amerikan Bilimi Geliştirme Derneği ile 1869 yılında Amerikan Felsefe Derneği’nin üyesi olur. 1873 yılında Amerikan Kadınları Geliştirme Derneği’nin kurucu başkanı olarak çalışır.
1848 ve 1859 yıllarında Danimarka ve San Marino ülkeleri tarafından altın madalya ile ödüllendirilir. 1887’de Columbia College tarafından (şimdiki Üniversite) Bilim ve Felsefe alanında fahri doktora unvanı verilir. Maria1888’de hastalanır. Öğretim üyeleri ve öğrenciler için rahatsızlığı derin bir üzüntü kaynağı olur. Maria Mitchell, 28 Haziran 1889’da ölür. Nantucket’e, Prospect Hill Mezarlığı’na, annesi Lydia’nın ve babası William’ın yanına gömülür.
“Bilimde daha çok hayal gücüne ihtiyacımız vardır, bilim matematik ya da mantık değil, güzellik ve şiirselliktir.”
Maria Mitchell
Kendisinden sonra gökbilimciler, Maria Mitchell’i onurlandırmak adına aydaki ay kraterine onun adını verirler. Nantucket’teyken çalıştığı gözlemevi Maria Mitchell Gözlemevi ismini alır. Ayrıca Nantucket’te Maria Mitchell Derneği (kuruluş 1902) günümüzde hala aktif olarak çalışmaktadır.
1994 yılında ABD Ulusal Kadınlar Onur Listesine girer. Maria Mitchell’i anlatmak hep biraz eksik kalacak gibi. Çünkü O, bir kadın olarak bilimsel ve toplumsal alanlarda var olmaya çalışırken koca bir ömrü sayfalara sığdırılamayacak kadar dolu dolu yaşar: çalışkan, azimli ve yol gösterici olarak. Ayrıca göz atmak isterseniz: Kölelik, Kadın Hakları ve Grimké Kardeşler
Kaynakça: “Maria Mitchell.” (Erişim Tarihi: 21.01.2020) http://uudb.org/articles/mariamitchell.html
Matematiksel
