Kalabalık şehirlerde, tüm ışık kirliliğine rağmen bazı yıldızların diğerlerine göre daha parlak olduğunu fark edersiniz. Öte yandan gerçekten karanlık bir yerde, üzerinizde parıldayan binlerce yıldız görebilirsiniz. Ancak o zaman bile, bazı yıldızlar diğerlerinden belirgin şekilde daha parlak olacaktır. Peki ama en parlak olan hangisi?
Bir çoğumuz için cevap, adını en iyi bildiği yıldız olan Kuzey Yıldızı, Demirkazık veya Polaris adı ile de isimlendirilen Kutup Yıldızı olacaktır. Ancak eğer bir gün yönünüzü bulmak için Kutup Yıldızı’na bakmanız gerekirse sakın ola gökyüzündeki en parlak yıldızı aramaya kalkmayın. Gök küresindeki yıldızlar parlaklıklarına göre sıralandığında Kutup Yıldızı ilk 40’a bile giremez.
Aradığınız cevap yani gökyüzündeki en parlak yıldız Sirius’tur. Çıplak gözle öyle görünmese de aslında Sirius güneşimizden 25 kat daha parlak ve iki kat daha büyüktür.
Sirius B olarak adlandırılan bu sönük küçük yıldız, aslında yıldız evriminin son aşamasında olan bir beyaz cücedir.
Yıldızların Parlaklığı Neye Göre Belirlenir?
Bazı yıldızların diğerlerinden daha parlak görünmesinin birkaç nedeni vardır. Belki de en bariz olanı, hepsinin bizden farklı mesafelerde bulunmasıdır. Yakındaki yıldızların daha uzaktaki yıldızlardan daha parlak görünme eğiliminde olması şaşırtıcı değil.
Aslında, en yakın yıldızımız güneştir. Gökyüzünde göründüğünde o kadar çok parlar ki diğer yıldızları hiç göremeyiz. Bir yıldızın görünen parlaklığı yaydığı ışık miktarı ile doğru orantılı, yerküreye uzaklığının karesiyle ters orantılıdır.
Kutup Yıldızı’nın yaydığı ışık miktarı Güneş’inkinin 4000 katı kadardır. Ancak dünyamız ile Kutup Yıldızı arasındaki mesafe yaklaşık 434 ışık yılıdır. Yani yerküreye çok uzaktır, bu nedenle fazla parlak görünmemektedir.
Ancak Dünya’ya en yakın beşinci yıldız olan Sirius, yaklaşık 8,6 ışık yılı mesafededir. Kendisinden çok daha fazla ışık yayan pek çok yıldızdan daha parlak görünmesinin nedeni de bu yakınlıktır.
Parlaklıktaki farklılıkların ikinci bir nedeni, bazı yıldızların diğerlerinden daha büyük olmasıdır. Bazı yıldızları diğerlerinden daha parlak yapan bir başka anahtar faktör ise sıcaklıklarıdır. Sonucunda sıcak yıldızlar, soğuk olanlardan daha fazla ışık üretme eğilimindedir.
Bir yıldızın sıcaklığı hakkında rengine bakarak kabaca bir fikir edinebiliriz. Mavi yıldızlar en sıcaktır. Ardından beyaz, sarı ve turuncu ve son olarak en soğuk olan kırmızı yıldızlar gelecektir.
Bu sıralamayı daha bilimsel bir temele oturtmak için, gökbilimciler bir yıldızın “spektral tipine” atıfta bulunurlar. Yıldızın spektral tipini belirlemek için O, B, A, F, G, K ve M harflerini kullanır. İlk aşamada en soğuk yıldız M ve en sıcak yıldız O ile tanımlanır. İkinci aşamada ise, 0-9 arasındaki sayılar kullanılır. Kendi içerisinde de 0 en sıcak ve 9 en soğuk olarak ayrılırlar.
Bu Gece Gökyüzündeki En Parlak Yıldız Hangisi?
Sirius, sonbahar, kış ve ilkbahar başlarında kuzey yarıkürede gece gökyüzündeki en parlak yıldızdır. Ekim – Kasım ayı itibarıyla gecenin erken saatlerinde Orion takımyıldızı ile birlikte gökyüzünde görünmeye başlar. Sirius’u bulmak için yapmanız gereken tek şey, Orion’un kuşak yıldızlarının çizgisini aşağıya, genellikle ufka doğru takip etmektir.
Sirius sadece birkaç ay gece gökyüzünde göründüğü için, zamanın geri kalanında başka bir yıldızın en parlak olması gerekir. Arcturus, bir sonraki parlak yıldızdır. Arcturus güneşten daha soğuktur ve sadece bir buçuk kat daha büyük bir kütleye sahiptir. Yine de güneşten 113 kat daha büyük içsel parlaklığıyla çok daha fazla enerji yayar. Bunun nedeni, evriminin “kızıl dev” aşamasında olması ve güneşin çapının yaklaşık 25 katına kadar şişmesidir.
Arcturus göründüğünde Sirius hala gökyüzündedir. Sirius’un ortadan kaybolduğu Nisan ayı başlarına kadar Arcturus yönetimi devralır ve gece gökyüzündeki en parlak yıldız olur. Arcturus’un zamanı dolduğunda da, Vega en parlak yıldız unvanını alır. Özetle; Ocak’tan Nisan’a kadar gece gökyüzündeki en parlak yıldız Sirius’tur. Nisan’dan Eylül’e kadar Arkturus’tur. Eylül’den Aralık’a kadar da Sirius geri gelene kadar Vega’dır.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- The brightest stars in the sky: A guide; Yayınlanma tarihi: 25 Kasım 2022; Bağlantı: https://www.space.com
- What is the brightest star in the sky?. Yayınlanma tarihi: 18 Mayıs 2021; Bağlantı: https://www.skyatnightmagazine.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
