Matematikçi Lewis Carroll’un 19. yüzyılın ortalarında kaleme aldığı, genç bir kızın bir tavşan deliğine yaptığı bir yolculuğun hayali öyküsü olan Alice Harikalar Diyarında, tüm zamanların en popüler kitaplarından biridir. Hatta kitabın adını taşıyan bir nörolojik bozukluk bile vardır. Bu bozukluğa Alice Harikalar Diyarında Sendromu veya Todd sendromu denir.
Alice Harikalar Diyarında Sendromu ilk kez 1955 yılında İngiliz psikiyatrist Dr. John Todd tarafından tıbbi adlandırıldı. Todd, sendromu birkaç dakikadan bir güne kadar süren üç temel semptomla sınıflandırdı. Bunlar makropsi (nesnelerin gerçeklikten daha büyük görünmesi), teleopsi (daha uzakta görünmeleri) ve mikropsi (nesnelerin gerçeklikten daha küçük görünmesi) biçimindeydi.
Dr. Todd, bu tıbbi durumu Lewis Carroll’un kafa karıştırıcı romanıyla karşılaştırdı. Sonrasında da kitapla bu durumdan muzdarip olanlar arasındaki birçok benzerliğe dikkat çekti. Bu sendroma sahip olan kişiler gerçekten de kitapta yer alanlara benzer, gerçeküstü deneyimler yaşıyorlardı. Bu nedenle de zaman içinde onun adı yerine Alice Harikalar Diyarında ile ilişkilendirilerek anılmaya başlanacaktı.
Alice Harikalar Diyarında Sendromu Nedir?
Harikalar Diyarında kitabının “Tavşan Deliğinden Aşağı” başlıklı ilk bölümündeki ünlü sahneyi anımsatıyor. Bu sahnede Alice hayaller alemine daldıktan sonra üzerinde “BENİ İÇ” yazan bir şişe
bulur. Sonrasında da kendisini farklı bir dünyada bulacaktır.
Bu bozukluk, hastaların çevrelerindeki dünyaya tepki olarak bir dizi görsel ve işitsel çarpıklık yaşamasına neden olur. Alice Harikalar Diyarında Sendromunun ayırt edici özelliklerinden biri, algısal deneyimler üzerindeki etkisidir. Bu etkiler arasında, etraflarındaki dünyayla ilgili olarak kişilerin kendilerini algılama biçimlerinde meydana gelen değişiklikler yer alır. Kimi kişiler kendi vücut parçaları sanki boyutları değişiyormuş gibi küçülüyor veya büyürken görür.
Kimileri için de değişen şey etraflarındaki oda olur. Oda doğal olmayan bir şekilde büyür ya da küçülür. Ayrıca zamanda ya da seslerde de yavaşlama ya da hızlanma deneyimi yaşarlar. Tüm bunlara gerçek dışı görüntüler de eşlik eder. Hayatınız boyunca insanların yüzlerinin ejderha benzeri yüzlere dönüştüğünü gördüğünüzü hayal edin. Bu belirti, Alice Harikalar Diyarında sendromuna özgü 40 tür görsel çarpıklıktan yalnızca biridir.
Alice Harikalar Diyarında Sendromu Neden Olur?
Alice Harikalar Diyarında Sendromu nadirdir. 1950’lerden bu yana tıp literatüründe yalnızca 200 civarında vaka tanınmıştır. Zamanla sendrom, migren, epilepsi, felç ve kafa travması gibi çeşitli tıbbi durumlarla ilişkilendirilmiştir. Sınırlı sayıda araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre, bu duruma çocuklarda, çoğunlukla Epstein-Barr virüsünün neden olmaktadır.
Sendromun semptomları çocukluktan yetişkinliğe geçiş ile birlikte azalır. Ancak, bir zamanlar çocuklukta yaşanan bir rahatsızlık, yıllar sonra geri dönme ihtimali taşır. Sendromu teşhis etmenin evrensel olarak kabul edilen bir yolu da mevcut değildir. İki kişi aynı semptomları gösterse de birine sendrom tanısı konulurken diğerine konulmaması olasıdır. Yetişkinlerde ise pek çok nedenden kaynaklanması olasıdır ama genellikle migrenle ilişkili olarak ortaya çıkar.
Hatta derealizasyon olarak bilinen bir süreçle, dünyanın kendisini gerçek dışı olarak deneyimlemeye bile başlayabiliriz
.
Ön araştırmalar halüsinasyonların görsel işlem blokajından kaynaklandığına işaret eder. Görme korteksi mesafe, boyut, yönelim ve biçimle ilgili bir dizi hesaplama yaparak kafamızda dünyanın bir resmini oluşturur. Bu süreçteki bozukluklar algılamada bozulmalar olarak ortaya çıkar.
Alice Harikalar Diyarında sendromu olan bir erkek çocuğu ile yapılan 2011 tarihli bir çalışmada, çocuk kendisine gösterilen resimlerin boyutlarına ve yönelimine karar vermeye çalışırken fMRG ile beyin aktivitesi izlendi. Örneğin çocuğa Ponzo yanılsamasının farklı versiyonları gösterilip, paralel iki çizginin aynı uzunlukta olup olmadığı soruldu. Sonuçlar çocukta görme korteksi bölümlerinin aktivasyonunda azalma olduğunu ortaya koydu.
Lewis Carroll’da Bu Sendromdan Muzdarip miydi?
Bu sendrom tanınmış sanatçıların çalışmalarını da etkilemiş olabilir. Örneğin Alman ressam Kathe Kollwitz, savaş zamanı Almanya’sına ilişkin politik resimleriyle tanınmaktadır. Ancak meslek hayatının bir noktasından sonra tarzı gerçekçilikten uzaklaşır. Sonrasında da, elleri ya da yüzleri büyümüş gibi görünen insanların dikkati çektiği daha soyut temsillere kaymıştır.
Kollwitz’in günlüğünde şu sözler yer alır. “Derken nesnelerin küçülmeye başladığı korkunç bir hal yaşardım. Nesnelerin büyümesi yeterince kötüydü zaten ama küçülmeleri dehşet vericiydi”
Kimi bilim insanları, migren atakları geçirdiği için Lewis Carroll’un kendisinin de bu sendroma sahip olduğunu ileri sürmüştür. Belki de Carroll, en ünlü edebi karakterininkine benzer görsel başkalaşmalar algılıyordu.
Günlüklerinden yola çıkarak elde edilen kanıtlar Carroll’un bir dizi başka semptomun eşlik ettiği devam eden migren ağrıları sırasında yaşadığı görme bozukluklarıyla ilgili olarak bir göz doktoruna başvurduğunu ortaya koyuyor. Bu bir bağlantıya işaret ediyor olsa da muhtemelen asla gerçeği kesin olarak bilemeyeceğiz.
Kaynaklar ve İleri Okumalar
- The mystery of Alice in Wonderland syndrome. Yayınlanma tarihi: 14 Mart 2023. Kaynak site: BBC. Bağlantı: The mystery of Alice in Wonderland syndrome
- Blom, Jan Dirk. (2016). Alice in Wonderland syndrome: A systematic review. Neurology: Clinical Practice (Online). 6. 1-12. 10.1212/CPJ.0000000000000251.
- Blom JD, Sommer IE, Koops S, Sacks OW. Prosopometamorphopsia and facial hallucinations. Lancet. 2014 Nov 29;384(9958):1998. doi: 10.1016/S0140-6736(14)61690-1. PMID: 25435453.
- Mastria, Giulio & Mancini, Valentina & Viganò, Alessandro & di piero, Vittorio. (2016). Alice in Wonderland Syndrome: A Clinical and Pathophysiological Review. BioMed Research International. 2016. 1-10. 10.1155/2016/8243145.
- Drysdale, Graeme R. “Kaethe Kollwitz (1867-1945): the artist who may have suffered from Alice in Wonderland Syndrome.” Journal of Medical Biography 17 (2009): 106 – 110.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
