Sizden Dünya’nın en güzel hislerine birkaç örnek vermenizi istesem büyük ihtimalle mutluluk, gurur, heyecan gibi duyguların yarattığı hisleri sayarsınız. Ancak öyle bir his var ki, bu hissi bugüne kadar sadece belli sayıda insan gerçekten yaşayabildi. İşte bu his, genel bakış etkisi (overview effect) adı verilen bir histir.
Bugüne kadar 600 civarı insan gezegenimizi canlı olarak yukarıdaki fotoğraftaki haliyle görebildi. Ve neredeyse hemen hemen hepsi Dünya’yı bu şekilde ilk gördüklerinde tuhaf bir hisse kapıldı. Yazar ve aynı zamanda uzay filozofu olan Frank White’ın 1987’de genel bakış etkisi olarak adlandırdığı bu his, astronot ve kozmonotların mental sağlığına da etki ediyordu.
Peki ama genel bakış etkisi tam olarak nasıl bir his? Bu etkinin astronot ve kozmonotlar üzerinde nasıl bir etkisi var? Genel bakış etkisinin medeniyetimizin gelişmesine ne gibi bir katkısı olabilir? Gelin bu yazımızda Dünya’nın en güzel hislerinden olan bu fenomeni birlikte inceleyelim.
Genel Bakış Etkisi Tam Olarak Nedir?
Frank White, Genel Bakış Etkisi: Uzayı Keşfi ve İnsan Evrimi adlı kitabında astronotların Dünya’ya dışardan bakarken hissettikleri duygu ve düşünceleri tanımlarken bu kavram ortaya çıkmıştır. Söz konusu etki için kısaca gezegenimize dışardan bakmanın getirdiği psikolojik, duygusal ve ruhsal sonuçlar demek mümkündür. Pek çok astronotun algı ve anlayışlarında gezegenimize dışarıdan ilk kez baktıklarında bir değişim meydana gelir.
Bu değişikliklerden birisi astronotların uzaydan bakıldığında gezegenimizin ne kadar savunmasız olduğunu fark etmeleridir. Yumurta kabuğu kadar ince kalan parlak mavi atmosferiyle Dünya’mız gerçekten de hassas ve kırılgan görünür. Bu da astronotların Dünya’ya karşı merhamet beslemelerine ve onu koruma isteğiyle dolmalarına sebep olur.
Bir diğer değişiklikse Dünya üzerinde aslında hiçbir sınır ya da engel olmadığını görmeleridir. Çünkü ülke sınırları ISS’ten bakıldığında görünmez. Bu da astronotlara gezegenimizin bir bütün olduğu, tüm sınırların insanın uydurduğu şeyler olduğunu hatırlatır. Öyle ki birçok astronot gezegenimiz böylesine birbiriyle bağlantılıyken neden ve ne için savaştığımızı, neyi paylaşamadığımızı anlamadığını söyler.
Genel Bakış Etkisinin Astronotların Mental Sağlığı Üzerinde Ne Gibi Bir Etkisi Var?
Yukarıda astronotların uzaydan baktığında ülke sınırlarının olmadığı, uzayın karanlığında süzülen mavi bir bilye gördüğünden bahsetmiştik. Bu gibi duyguları yaşayan astronotların çoğunluğu Dünya’ya döndüklerinde yaşama farklı bir açıdan bakmaya başlamaktadır. Birçoğu ekosistemi korumaya yönelik veya dünya barışını sağlamaya yönelik işlerle ilgilenmeye başlıyorlar. Fakat her astronot için elbette bu durum söz konusu değildir. Bazı astronotlar da kendilerini çok küçük, korkmuş ve yalnız hisseder.
Yine de genel bakış etkisinin astronotlar üzerindeki etkisi kesin değildir. Çünkü bu duygu oldukça kişiseldir. Kaldı ki genel bakış etkisi aslında sadece astronotların yaşadığı bir his de değildir. Bizler de Earthrise veya Soluk Mavi Nokta gibi meşhur Dünya fotoğraflarını gördüğümüzde bu etkiyi hissederiz.
Ayrıca şöyle bir durumu da göz ardı etmemek gerekir. ISS’teki astronotlar Dünya’ya hala yakın olduklarından bir aşinalık veya bir evde olma hissine sahipler. Fakat daha uzaklardan Dünya’ya baktıkça bu his yavaş yavaş yerini hüzne bırakıyor gibi görünüyor. Örneğin Ay’a giden astronotlar baş parmaklarıyla gezegenimizi kapatabildiklerini ve bunun da kendilerini çok küçük hissettirdiğini söylemişlerdir.
Peki Uzaydan Dünya’ya Bakarak Gezegenimizi Kurtarabilir miyiz?
Geçmişte de çok kez olduğu gibi gezegenimizin yine kötü günlerden geçiyor. Artan savaşlar, kuraklık, doğal afetler, açlık ve susuzluk gibi birçok durumla mücadele etmeye çalışıyoruz. Fakat bunlar yeni problemler değil elbette. Bu nedenle Frank White ve filozof David Beaver, 2008 yılında Genel Bakış Enstitüsü’nü kurdu. Astronotlardan, yazarlardan, sanatçılardan ve aktivistlerden oluşan bu enstitünün amacıysa genel bakış etkisi sayesinde gezegenimizi daha iyi bir hale getirmek.
Onlara göre Dünya’nın sorunlarının büyük bir kısmının sebebi insanlığın kendisini 8 milyarlık bir ekip gibi düşünememesidir. Eğer insanlık kendisini bir bütün olarak görebilseydi benzer bir şekilde tüm gezegeni de bir bütün olarak görür ve ona göre davranırdı.
Bu nedenle olabildiğince her insanın genel bakış etkisini yaşaması gerektiğine inanıyorlar. Çünkü bu sayede Dünya’nın aslında bir bütün olduğunu, hiçbir sınırın olmadığını ve gezegenimizin uzayın karanlığında süzülen kırılgan, hassas soluk mavi bir nokta olduğunu fark edebiliriz. Ve bu fark ediş gezegenimize bambaşka bir gözle bakmamızı sağlayabilir.
Konu hakkında okumaya bu yazımızdan devam edebilirsiniz: Büyük Mavi Bilye: Dünya’mızın Uzaydan Görüntülenmesinin Kısa Tarihi
Kaynaklar ve İleri Okumalar
- The Overview Effect: cosmic consciousness and the big picture ; Bağlantı: The Overview Effect: cosmic consciousness and the big picture – World Peace Through Technology (peacetour.org)
- The Overview Effect ; Bağlantı: The Overview Effect | Canadian Space Agency (asc-csa.gc.ca)
- Yararlanılan web sitesi: Home – Overview Institute
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
