Öncelikle size bir kaç soralım. Güvenli bir ortamda olsa bile, çocuğunuzun tek başına oyun oynamasına izin verme konusunda tereddütler yaşıyor musunuz? 5 yaşındaki çocuğunuzun çizdiği resimde gökyüzünün ne renk olmasına kim karar veriyor? Ya da 13 yaşındaki çocuğunuzun giyeceği elbiseyi kim seçiyor? Çocuğunuz bir ödevden şikayet etmeye başladığı zaman onun yerine ödevi devir alıyor musunuz? Eğer bu ve benzeri sorulara cevabını evet ise bir helikopter ebeveyn olabilirsiniz.
Helikopter ebeveyn kavramı ilk olarak psikoterapist Haim Ginnott tarafından 1969 yılında ‘’Ebeveynler ve Gençler’’ isimli kitabında kullanılmıştır. Küçük bir çocuğun, annesinin adeta bir helikopter gibi etraflarında dört döndüğünü söylemesinden yola çıkılarak ortaya atılan kavram 2011 yılında bilimsel literatüre kazandırılmıştır.
Bu ebeveynler çocuklarına aşırı odaklanmış durumdadırlar. Çocuklarının başarı ya da başarısızlıkları ile ilgili gereğinden fazla sorumluluk alırlar. Çocuklarının hayatları konusunda aşırı kontrol sahibi olma eğilimi gösterirler. Etrafınızda bu gibi kişileri sohbetleri esnasında fark edebilirsiniz. Çünkü bu ebeveynler “bugün çok ders çalıştık”, ‘’ödevlerimizi yaptık’’, ‘’okula gittik’’ gibi çoğul özne kullanırlar.
Neden Helikopter Ebeveyn Olunur?
Helikopter ebeveyn tutumu şüphesiz ailelerin iyi niyetinden, sürekli daha iyisi olsun algısından ya da disiplin anlayışından hareketle gelişir. Fakat bu tutumun uzun vadede çocuğa zarar verdiğini aşikardır. Bu davranış modeli genellikle tek çocuklu ailelerde karşımıza çıkar. Bu tarz ebeveynler çoğu zaman başarı odaklı, kaygı düzeyleri yüksek olarak karakterize edilmektedir.
Dünyaya karşı duyulan güvensizlik, çocuklara yönelik suç oranlarının artması, akademik rekabet, ekonomi ve iş piyasası ile ilgili kaygılar, kendi çocukluk yıllarında sevilmediğini düşünen ebeveynlerin durumu telafi etme çabaları, çevre baskısı, ailelerin bu tutumu göstermelerine neden olan sebeplerdendir. Helikopter ailelerin davranışlarının altında yatan temel nedenin kendi egolarının ve gerçekleştiremedikleri ideallerinin telafisinin bulunduğu düşünülmektedir.
Helikopter Ebeveyn Davranışları Nelerdir?
- Çocuk yürümeye başladığı gibi çocuğu gölge gibi takip etme.
- Davranışlarına, kelimelerine, oyunlarına müdahale etme, çocuğun tek başına zaman geçirmesine fırsat vermeme;
- Çocuğun okul yıllarında, öğretmen bulma arayışı.
- Çocuğun okul yaşantısı ve okulda yaşadığı problemler ile öğretmene rahatsızlık verecek düzeyde ilgilenme;
- Okul yıllarının sonuna kadar çocuğu okula bırakma, okuldan alma, öğle aralarında yoklayarak yemeğini yedirme.
- Okul yollarında çantasını taşıma, yoğun bir ders çalışma planı hazırlama, oyun saatlerine karar verme.
- Çocuğa danışmadan sürekli özel kurslara gönderme.
- Her sohbette çocuklarından bahsetme gibi davranışlar helikopter ebeveynlerin tipik davranışlarıdır.
Bu aileler ile çocukları arasında iyi bir iletişim varmış gibi görünse de aslında durum farklıdır. İletişim genel olarak tek yönlü olmaktadır. Helikopter ebeveyn tutumu üniversite ve evlilik öncesi, sonrasında da devam edebilmektedir.
Helikopter Ebeveynlik Olumsuz Sonuçlar Doğuracaktır
Bu tip bir ebeveyn tutumunun ortaya çıkardığı en önemli sorun elbette çocuğun özgüveninin azalmasına yol açmasıdır. Bu ailelerin çocuklarında kaygı ve depresyonun diğer çocuklara oranla daha fazla olduğu bilinmektedir.
Öz yeterlilik inancının zayıf olması, sosyal fobi, öfke nöbetleri, narsist kişilik gelişimi, bencil tutumlar, seçim yapmada ve karar vermede güçlükler yaşama, bağlanma sorunları, psikolojik dayanıksızlık diğer olası olumsuz sonuçlara neden olacaktır.
Bu aileler çocuklarının duygularını yaşamalarına da müdahale etmektedirler. Bunun sonucunda da çocukların duygularını kontrol edememeleri, uyum sağlama ve mücadele etme yetenekleri gelişmediğinden ufak sorunlar karşısında bile büyük yıkımlar yaşamaları da olasıdır.
Ayrıca, yetişkinlikte de hayatlarını kontrol etme zorlukları, zamanı kontrol edememe, işleri sürekli erteleme, girişimcilik düzeylerinin düşük olması gibi davranışlar gözlemlenebilen diğer sonuçlardır. Bu tutumun bir yan etkisi de Küçük imparator sendromu ( Little emperor syndrome) olarak bilinmektedir.
Küçük İmparator Sendromu Nedir?
Hızlı nüfus artışıyla karşı karşıya kalan Çin, 1979’dan başlayarak tek çocuk politikasını uygulamaya koydu. Bu sendrom da bunun devamında tanımlandı. Tek çocuk politikası kapsamında doğan çocukların, politikanın yürürlüğe girmesinden önce doğan çocuklara göre daha az güvenilir, daha riskten kaçınan ve daha karamsar oldukları gözlendi.
Bu sendromu yaşayan çocuklar hangi koşulda ve nerede olurlarsa olsunlar sadece kendi isteklerinin yapılmasını talep ederler. Durumları, koşulları veya karşıdaki diğer bireylerin varlığından tamamen bağımsız olarak sadece ve sadece kendi istekleri ön plandadır.
Duyguları deneyimleme, kontrol etme ve düzenleme becerileri ile kendilerini başkalarının yerine koyma becerilerini geliştirememişlerdir. Hüsran veya hayal kırıklığı yaşamaya; isteklerinin gerçekleşmeme durumlarına dair toleransları oldukça düşüktür. Sabırsızdırlar ve beklemeye tahammülleri yoktur. Bu sendromun nedeni ise yazıda sizlere aktardığımız helikopter ebeveynliktir.
Sonuç Olarak;
Unutmayalım. Çocuklar ebeveynlerinden bağımsız birer bireylerdir. Onların da söyleyecek sözleri ve yapmak istedikleri vardır. Bunları önemseyelim. Bırakalım düşsünler, ağlasınlar, başarısız olsunlar, arkadaşları ile sorunlar yaşasınlar, yokluğu da bilsinler, kaybetmeyi de. Ancak böylelikle duyguları ile baş edebilmeyi, problem çözebilmeyi hayata karşı mücadele edebilmeyi öğrenecekler ve daha güçlü birer birey olacaklardır. Ayrıca göz atmak isterseniz: Bir Gölge Misali: Kar Küreyici Ebeveyn Tutumu
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Yılmaz, H; (2020). Türkiye’de Helikopter Ebeveynlik Eğilimi ve Helikopter Ebeveynlerin Demografik Özellikleri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, sayı 46.
- Everything You Need to Know About Helicopter Parenting; yayınlanma tarihi: 12 Eylül 2020; Bağlantı: https://medium.com
- Yılmaz, H. & Büyükcebeci A, (2019), Bazı Pozitif Psikoloji Kavramları Açısından Helikopter Ebeveyn Tutumlarının Sonuçları.
- China’s One-Child Policy Creates ‘Little Emperors’; yayınlanma tarihi: 10 Ocak 2013; Bağlantı: https://www.livescience.com
Matematiksel
