Genellikle gök gürültülü fırtınalar sırasında yaklaşık 40W’lık bir ampulün yoğunluğuna sahip, greyfurt büyüklüğünde bir ışık topu olarak görülen yıldırım topları, tarih boyunca hava gözlemcilerinin kafasını karıştıran ve günümüzde de araştırmacıların ilgisini çekmeye devam eden, gizemli ve açıklanamayan bir yıldırım şeklidir.
Antik çağlardan beri, parlak plazma benzeri bu ışık toplarının yerin üzerinde hareket edip sonra ortadan kaybolduğuna dair raporlar vardır. Gökyüzünde süzülen plazma benzeri topların insanların evlerine girip ortadan kaybolduğuna dair iddialar bile bulunmaktadır. Yüzlerce yıldır dünyanın hemen hemen her ülkesinde yüzlerce insan tarafından görülse de bu ilginç fenomenin tam olarak ne olduğu ve nasıl oluştuğu gizemini korumaktadır.
Yıldırım topları ile ilgili ilginç olan bir başka durum da insanların kapalı bir cam pencereden bir eve yıldırım topunun girdiğini gördüklerini iddia etmesidir. Daha da korkutucu olanı, uçakların içinde de görüldüğüne dair bildirimlerin olmasıdır.
Evlerin ve uçakların içinde beliren yıldırım topunun zararsız olduğu ve herhangi bir yaralanma bildirilmediği görülüyor. Uçağın orta koridorunda ilerlerken bir hostesin içinden geçtiğine dair bir rapor bile mevcut. Peki bu yıldırım topları evlerin ve uçakların içine nasıl giriyor? Ayrıca neden neredeyse her zaman hareket ediyor?
Yıldırım Topu Nasıl Oluşur?
Uzun süre yıldırım toplarının varlığına şüpheyle bakıldı. Ancak günümüzde bunun olası olduğunu biliyoruz. Bu nedenle bilim insanları, yıldırım toplarına neyin neden olduğuna bir açıklama getirebilmek peşindeler. Şu ana kadar net bir açıklamanın var olmamasının en önemli nedeni ise bu durumun laboratuvarda ikna edici bir şekilde yeniden üretilememesi ve kısmen görgü tanıklarının raporlarındaki farklılıklardır.
Çin’in Kuzeybatı Normal Üniversitesi Lanzhou’dan araştırmacılar, video kameralar ve spektrometreler kullanarak 2012’deki fırtınayı incelerken yanlışlıkla bir yıldırım topu olayı kaydettiler. Top, yıldırım çarpmasından hemen sonra ortaya çıktı. Devamında yaklaşık 10 metre boyunca yatay olarak hareket etti. Spektrometre topun içindeki silikon, demir ve kalsiyumu tespit etti; bunların hepsi bölgedeki toprakta da mevcuttu.
Bu da bilim insanlarının yıldırım topunun oluşma mekanizması ile ilgili daha önceki fikirleri ile uyumlu bir sonuç idi. Bu nedenle şu an için elimizdeki en iyi açıklama buharlaşan silisyum teorisi. Bu teoriye göre yıldırım topu, oksijen ile topraktaki buharlaşmış elementler arasında reaksiyon oluşturan yere çarpma sonucu oluşuyor. Bir başka teoriye göre de bir camın varlığı oluşma süreçlerini tetikliyor.
2016 yılında yayınlanan başka bir çalışma da, yıldırım yere çarptığında üretilen mikrodalga radyasyonunun bir plazma kabarcığı içinde kapsüllenebileceğini ve bunun da yıldırım topuyla sonuçlanabileceğini öne sürüyor. Kimi araştırmalar da bu durumu depremler ile ilişkilendiriyor.
Yıldırım Topu Gizemini Korumaya Devam ediyor
Yıldırım topunun nasıl oluştuğunu anlamayı amaçlayan bilim insanları, onu yeniden yaratmaya da çalıştı. 2006 yılında İsrail Tel Aviv Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, mikrodalga ışınını kullanarak yıldırım topunun laboratuvar versiyonunu yarattılar.
2018’de de başka bir araştırmada bu durumu kuantum fiziği yardımı ile açıklamaya çalıştılar. Ancak tüm bu araştırmalara ve laboratuvar deneylerine rağmen, yıldırım topu hala tespit edilemiyor. Bilim insanları bu gizemli olay hakkında daha öğrenecekleri çok şey olduğunu dile getiriyor.
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- First English sighting of ‘ball lightning’: a 12th century monk’s chronicle reveals all. Yayınlanma tarihi: 27 Ocak 2022. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: First English sighting of ‘ball lightning’: a 12th century monk’s chronicle reveals all
- Does Ball Lightning Exist?; Bağlantı: https://www.britannica.com/story/does-ball-lightning-exist
- Mysterious lightning phenomenon recorded in ancient medieval text. Yayınlanma tarihi: 18 Ocak 2022; Kaynak site: Cosmos Magazine. Bağlantı: Mysterious lightning phenomenon recorded in ancient medieval text
- Abrahamson J, Dinniss J. Ball lightning caused by oxidation of nanoparticle networks from normal lightning strikes on soil. Nature. 2000 Feb 3;403(6769):519-21. doi: 10.1038/35000525. PMID: 10676954.
- Cen, Jianyong & Yuan, Ping & Xue, Simin. (2014). Observation of the Optical and Spectral Characteristics of Ball Lightning. Physical review letters. 112. 035001. 10.1103/PhysRevLett.112.035001.
- Wu, HC. Relativistic-microwave theory of ball lightning. Sci Rep 6, 28263 (2016). https://doi.org/10.1038/srep28263
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
