Tarihte muğlak, geçmişte tam olarak ne zaman olduğunu bilmediğimiz bir zamanı belirtmek için genellikle “Fi tarihi” biçiminde bir ifade kullanırız. Biz Fi tarihi desek de bu söylem İngilizcede “Time immemorial, the Limit of legal memory” biçiminde bilinmektedir. Ancak bir çok kişinin tam olarak bilmediği şey bu söylemin gerçekten de belli bir zamanı işaret ettiğidir.
Aslına bakarsanız fi tarihi 6 Temmuz 1189 tarihine atıfta bulunan hukuki bir terimdir. Diğer bir deyişle yasaya göre, insan hafızası 1189 yılında bir Perşembe günü başlamıştır. İnsan hafızası ile belli bir tarih arasındaki ilişkinin ne olduğunu anlamak için de 13. yüzyıla ve İngiltere halkının ve soylularının hem saygı duyduğu hem de korktuğu Kral I. Edward’ın saltanatı dönemine bakmalıyız.
Fi Tarihi İfadesi Hayatımıza Nasıl Girdi?
Zor zamanların yarattığı güçlü bir adam olarak Edward, İngiltere’nin gördüğü en önemli fatihlerden ve yasa yapıcılardan biri olarak tarihte yerini almıştır. Kendisi ayrıca Westminster Tüzüğü olarak bilinen üç direktif aracılığıyla hukuk sisteminde birkaç önemli reform gerçekleştirmiştir. Bu kanunlar, zaman içinde günümüzde de kullandığımız cezalandırıcı tazminat kavramının gelişmesine katkıda bulunmuştur.
Ayrıca kendisinin bu hamlesi İngiltere’nin tüm yasalarını yazılı olarak kodlamaya yönelik ilk önemli girişimdi. Tüzüklerin ilki 1275’te düzenlendi. Birçoğu günümüze kadar devam eden birçok önemli yasal kavramın tanımını sağladı.
Tüzüğün 39. maddesi, bugün “zamanaşımı kanunları” olarak bilinen şeyi ele aldı. Çeşitli iddialar için yasal itirazlara bir son kullanma tarihi koydu. Bu yasa, bir kişinin gayrimenkul sahipliğine karşı yasal bir itirazda bulunmak için ne kadar beklemesi gerektiği gibi önemli bir konuyu ele alıyordu.
Yasaya göre sizin ve atalarınızın, I. Richard’ın tahta geçmesinden bu yana topraklarınızın mülkiyetini elinizde tuttuğunu kanıtlayabilirseniz, hiç kimse mahkemede bu mülkiyetinize itiraz edemezdi. I. Richard’ın tahta çıktığı tarih ise 6 Temmuz 1189 Perşembe günü idi. İşte bu tarih günümüzde fi tarihi dediğimiz zamana dönüştü. Bu tarih, daha önce meydana gelen her şeyin yaşayan hafızanın ötesinde kabul edildiği bir tarih oldu.
1. Richard’ın Tahta Geçmesi Neden Önemliydi?
Bir çok kişinin aklına muhtemelen fi tarihinin aslan yürekli Richard olarak da tanıdığımız 1. Richard (1159-1199) ile neden ilişkili olduğu sorusu gelmiştir. Richard, İngiltere Kralı II. Henry ve Aquitaineli Eleanor’un 5 oğlundan üçüncüsü idi. Zaman içinde kendisi Britanya’nın en amansız savaşçı krallarından biri olarak anılacaktı. Ayrıca üstün cesaret ve komuta kabiliyeti sebebiyle “aslan yürekli” unvanına layık görülmüştü. 6 Temmuz 1189 tarihinde ise Richard, Kral II. Henry’nin ölümü üzerine İngiltere Kralı olarak taç giydi.
Sonuç Olarak;
Bu kanunlar, İngiltere’de 1832 yılına kadar kullanıldı. Ancak zaman içinde giderek hantal hale geldiği için IV. William döneminde, mülkiyet itirazları için zamanaşımı süresini 20 ila 60 yıl arasında kısaltan yeni yasalar yürürlüğe girdi.
Ancak bazı ifadeleri dile yerleştikten sonra ortadan kaldırmak zordur. Nitekim günümüzde de fi tarihi dememizin temel nedeni budur. Fi takısı aslında Osmanlıca ‘da tarihler ile birlikte kullanılan bir edattı. Fi edatı “içinde” anlamına gelirdi. Aynı zamanda tamlamalarda -de -da manasında da kullanılırdı. Örneğin Örneğin “Fi 1765” ifadesi 1765 yılı içinde gibi bir anlama sahipti.
Tam olarak nasıl olduğunu bilmesek de, zaman içinde bu ifade herhangi bir konuda kimsenin aksini hatırlamadığı, kimsenin aksine dair bir kanıtının olmadığı zamanı tanımlamak için kullandığımız fi tarihi biçimine dönüşecekti. Ayrıca göz atmak isterseniz: 536 Yılı Neden İnsanlık Tarihinin En Kötü Yılı Olarak Kabul Ediliyor?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Time immemorial. Bağlantı: https://en.wikipedia.org/
- Yelkenci, I. (2022). Cezalandırıcı Tazminat Kavramına İngiliz Hukuku Odaklı Bir Bakış . Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi , Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin Kuruluşunun 40. Yılı Özel Sayısı , 1176-1212 . DOI: 10.33433/maruhad.1173493
- Human Memory Began on Thursday, July 6, 1189. Yayınlanma tarihi: 13 Haziran 2022; Bağlantı: https://commonplacefacts.com
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
