Fizikçi denildiğinde çoğumuzun aklına ilk olarak Einstein gelir. İkinci olarak da gelen isim genellikle Hawking veya Newton olur. Çok azımız Richard Feynman adını, onun fizik bilimine katkılarını biliriz. Oysa ki Feynman 20. yüzyılın en önemli fizikçilerinden ve tarihin gördüğü en büyük dehalardan biri olarak kabul edilmektedir.
“Rahatlıkla söyleyebilirim ki hiç kimse kuantum mekaniğini anlamamaktadır.” Bu söz Richard Feynman’ın en çok tekrarlanan sözlerinden biridir. Şüphesiz ki bu söz bir fizikçinin ağzından çıkan en alışılmadık sözdür. Ancak Feynman’ın zihinsel çarklarının nasıl çalıştığını anladığınızda bu kelimeler anlam kazanacaktır.
Bilimi yaygınlaştıran kişiler bilgilerini aktarırken genellikle gerçek dünyadan örnekler verirler. Ancak Feynman farklı düşünüyordu. 1964’te Cornell Üniversitesi’ndeki bir konferansta bu ünlü alıntıyı söylediğinde, dinleyicilerini açıklamasını anlamaya çalışmamaya ikna etmeye çalışıyordu. Bunun yerine, orada bulunanları “rahatlamaya” davet ederek, doğanın nasıl çalıştığını basitçe anlatacağını duyurdu.
Aslında benzer bir cevabı daha önceleri de vermişti. 1983’te kendisine mıknatısların mekanizmasını soran bir BBC muhabirine “Bunu size tanıdık gelen herhangi bir şeyle açıklayamam.” biçiminde cevap verecekti. Bu bakış açısını, belki de babasının onu kuşları seyretmeye götürdüğü çocukluk döneminde kazanmıştı. Onlarca yıl sonra vurguladığı gibi, bir kuşun adını bilmek ile bir kuşu bilmek aynı şey değildi.
Bir kişinin bir şeyi basit bir şekilde açıklayamadığından, kişinin o bilgiyi gerçekten anlamadığını düşünüyordu. Öğrencilerin, gerçekleri ortaya çıkaran türden soruları yanıtlamada çok iyi olduklarını, ancak bu bilgiyi gerçek dünyaya uygulayamadıklarının farkındaydı. Tüm bunlar, Feynman’a ortalama bir insan için anlaşılmaz olan bir alanda fiziğini geliştirme gücünü verecekti.
Richard Feynman Hangi Çalışmaları İle Hatırlanmaktadır?
Günümüzde Richard Feynman’ın bir videosunu gören bir çok kişi onu tanıyacaktır. Ancak İkinci Dünya Savaşı sırasında atom bombasını geliştiren Manhattan Projesi’ne katılımının ötesinde, onun temel katkılarından çok azını bilecektir.
Aslında, nükleer programdaki işbirliği, katkılarının en maddi olanıydı. Genç bir adam olarak bir uzmanlık alanı seçtiğinde, matematiğin soyutluğu ile elektrik mühendisliğinin aşırı somutluğu arasında bir alan aradı. Sonunda bunu teorik fizikte buldu.
Bombanın geliştirilmesi için Los Alamos laboratuvarında kaldığı süre boyunca, ilk eşi Arline’ın verem hastalığına çaresizce yenik düşüşünü izledi. Eşinin kaybının üzüntüsü birkaç ay sonra çalışmalarının ürünü olan Hiroşima ve Nagazaki’nin bombalanmasıyla daha da arttı.
Bu olayların ardından kendisini, 1965’te Nobel Ödülü’nü kazandıracak karmaşık meselelere adayacaktı. Savaştan sonra, Ekim 1945’te Feynman, New York, Ithaca’daki Cornell’de çalışma teklifini kabul etti. Parçacıkların davranışının matematiksel tanımlarını resimli bir şekilde tanımlamanın bir yolu olan Feynman diyagramlarını bulduğu yer burasıydı.
Burası aynı zamanda, Nobel Ödülü kazanmasına yol açan kuantum elektrodinamiği üzerine temel çalışmaları yaptığı yerdi. Ancak bir süre sonra soğuk havadan şikayet ederek California’daki Caltech’te çalışmaya başlayacaktı.
Caltech’te geçirdiği yıllar boyunca büyük bir öğretmen olarak ün kazandı ve bu dönemki derslerinin çoğunu kitaplarında topladı. Ayrıca bu dönemde sıvı helyumun akışkanlığını inceledi. Murray Gell-Mann ile bir zayıf bozunma modeli geliştirdi. 1959’da yaptığı bir konuşma nanoteknolojiye giden yolu açtı. Rus matematikçi Yuri Mannin tarafından ilk kez önerilmesinden bir yıl sonra, 1981’de kuantum hesaplamanın başlatılmasına yardımcı oldu.
Richard Feynman Yaşamın İçinden Bir Bilim İnsanı İdi
Feynman’ı normalde bilimle ilgilenmeyen pek çok kişi Challenger felaketini inceleyen Rogers Komisyonu’na dahil olmasıyla tanıdı. Sonunda felaketin kesin nedenini keşfedecek ve bunu açıklayacak kişi o olacaktı.
Aslına bakarsanız Richard Feynman, çalışmalarını yalnızca teorik fizik alanında yayınlasaydı muhtemelen adı fazla hatırlanmayacaktı. Ancak kitaplarının hala çok satanlar listesinde yer almasının nedeni sadece fizik üzerine yaptığı çalışmalar değildir. Asıl neden onun bilimi anlatmak ve halkla ilişki kurma biçimidir. Bu durumu Bill Gates buradaki videoda “sahip olmadığım en iyi öğretmen, Feynman” diyerek dile getirmiştir.
Feynman harika bir öğretmen olmasının yanı sıra aynı zamanda bir sanatçıydı. 1962’de 44 yaşında, sanatçı arkadaşı Jirayr Jerry Zorthian ile sanat ve bilim üzerine yaptığı sohbetlerin ardından resim yapmaya başladı. Feynman 44 yaşında çizmeye başlayarak bize yeni bir şeyler denemek için asla geç olmadığını gösterdi.
Feynman hayatını bir rutine adamaktansa içinden geldiği gibi yaşamayı tercih eden ender dâhilerden birisi idi. Yüksek enerjisini hayatı kucaklamasına deneyimlere açık olmasına ve, sosyal bir yaşam sürdürmesine borçlu olduğunu söylüyordu.
Sürekli, hayatında çok işine yarayacağını düşündüğü pratik çözümler geliştirirdi. Yeni bir konuya çalışacağı zaman yeni bir defter alır ve giriş sayfasına ‘Bilmediğim Şeyler Defteri’ yazardı. Sonrasında da bilgilerini ilk orada düzenlerdi. Kendisine özgü bu yöntemleri kullanarak her şeyi başarabileceğini düşünürdü. Ve sonucunda gerçekten başarırdı.( Ek okumalar için: Feynman Tekniği İle Yeni Bir Bilgi Kolayca Nasıl Öğrenilir?)
Son Sözleri “Ölüm Çok Sıkıcı” Olacaktı
Feynman hiçbir zaman cümlelerini süslü kelimeler ve karmaşık ifadelerle süsleyen biri olmadı. Olayları her zaman net ve mizahi bir dokunuşla açıklamaya çalıştı. Hayatının sonuna kadar hem araştırmaya hem de yaşamından keyif almaya devam etti.
Richard Feynman’ın hayatı, bir bilim insanının sahip olabileceği sınırsız merakın ve çeşitli ilgi alanlarının bir kanıtıdır. Hikayesi, denklemlerin ve teoremlerin arkasında, bilim insanlarının zengin kişisel yaşamları ve benzersiz hobileri olan çok boyutlu insanlar olduğunu da hatırlatmaktadır.
Richard Feynman bu nedenle sadece fiziğe yaptığı katkılarla değil, aynı zamanda canlı kişiliği ve doyumsuz yaşam sevinciyle de hatırlanmakta ve bize umut aşılamaktadır. Feynman 15 Şubat 1988’de kanserden öldü. Bu tarihten 15 gün öncesine kadar da ders veriyordu. Son sözlerinin “bu ölüm çok sıkıcı” olduğu rivayet edilmektedir. Richard Feynman öldüğünde 69 yaşındaydı.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- What Made Richard Feynman One of the Most Admired Educators in the World. Yayınlanma tarihi: Bağlantı: https://www.openculture.com/
- The Prankster Physicist: Richard Feynman. Yayınlanma tarihi: 29 Kasım 2021; Bağlantı: The Prankster Physicist: Richard Feynman
- Richard Feynman, the Physicist Who Didn’t Understand his Own Theories. Yayınlanma tarihi: 11 Mayıs 2018. Bağlantı: Richard Feynman, the Physicist Who Didn’t Understand his Own Theories
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
Tüm yazıları zevkle okuyorum.Çok teşekkürler.