Gelir eşitsizliği şüphesiz modern toplumların en tartışmalı ekonomik sorunlarından biridir. Birçok ülke, daha çok kazananlarla daha az kazananlar arasında inanılmaz farklılıklarla karşı karşıyadır. Gelir eşitsizliği en yaygın biçimde tartışılan eşitsizlik olmasına rağmen servet dağılımı (gayrimenkul veya hisse senedi gibi varlıklara sahip olmak gibi) gibi farklı ekonomik eşitsizlikler de mevcuttur. Bu eşitsizlikler de belli bir dereceye kadar ölçülebilir. Bu ölçüm araçlarından birisi de Palma oranlarıdır.
Aslında gelirin ne ölçüde eşitsiz dağıldığını ölçmenin çeşitli yöntemleri vardır. En çok kullanılan ölçüm, yirminci yüzyılın başlarında yaşamış İtalyan istatistikçi Corrado Gini’nin isminden gelen Gini katsayısı olarak bilinir.
Gini Katsayısı Nedir?
Aşağıdaki grafikten de görülebileceği gibi, gerçek yaşamdaki gelir dağılımını (grafikte Lorenz eğrisiyle gösterilmiştir) toplam eşitlik durumuyla (grafikte kırk beş derecelik çizgiyle belirtilmiştir)
kıyaslar.
Yıllardır eşitsizliği ölçmek için kullanılan sayı Gini katsayısı olmuştur. Sadeliği göz önüne alındığında nedenini anlamak zor değildir. Gini katsayısı sıfırdan bire kadar bir ölçekte ölçülmektedir. Sıfır Gini, tanımlanan gruptaki herkesin geliri eşit olarak paylaştığını gösterir. Ancak bu sonuç mutlaka iyi değildir, çünkü gruptaki herkes eşit derecede fakir de olabilir.
Gini katsayısı, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, bire yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı ifade etmektedir. Gini sayısının bir olması ise, bir kişinin tüm geliri kazandığı ve diğer herkesin sıfır kazandığı anlamına gelir.
Daha yüksek bir Gini katsayısı, yüksek gelirli bireylerin nüfusun toplam gelirinin çok daha büyük bir kısmını aldığını yani daha büyük eşitsizliği gösterir. Gini katsayısı 0,5’in üzerinde olan bir ülke, çok eşitsiz kabul edilmektedir. Gerçek yaşamda ise hiçbir ülkenin Gini katsayısı 0,2’nin altında ve 0,75’in üzerinde değildir.
Palma Oranları Nedir?
Bununla birlikte, Gini, gelirdeki kaymaların daha az sıklıkla meydana geldiği orta gruptaki değişikliklere karşı daha hassastır. Gelir dağılımının alt sınırına doğru da bu durum azalır. Bunun yerine yani eşitsizliği ölçmek için Palma oranlarının kullanılması önerilmektedir.
Ekonomistler Alex Cobham ve Andy Sumner tarafından geliştirilen ve Şilili bir ekonomist olan José Gabriel Palma’dan alan Palma oranı, en üstteki %10’un gelir payını alttaki %40’a böler. Bu oran ne kadar yüksek olursa, eşitsizlik o kadar büyük olur. Palma oranı 4 olan bir toplumda, en üstteki yüzde 10, en alttaki yüzde 40’ın dört katını kapıyor demektir.
Bu durumda, belirli, yüksek bir Palma değeri için, neyin değişmesi gerektiği açıktır. Ya en yoksul %40’ın milli gelir payını artırılacaktır ya da en tepedeki %10’un payı azaltılarak uçurum daraltılacaktır. Araştırmacılar Palma oranlarının Gini katsayısına göre daha kolay anlaşıldığını düşünmektedir. Aslında bunun nedeni de açıktır. Çünkü bu sayede sayıların gerçek dünyadaki karşılıklarını anlamak daha kolaydır. Yapmanız gereken istatistik ile uğraşmak yerine basit bir bölme işlemidir.
Bu arada merak edenler için bir bilgiyi de aktaralım. Türkiye için Gini katsayısı ve Palma oranı sırasıyla 0,393 ve 1,798 olarak tahmin edilmektedir. Bunun yanı sıra Türkiye’de gelir eşitsizliği coğrafi bölgeler arasında önemli oranda farklılaşmaktadır. İstanbul ve Batı Marmara bölgeleri en yüksek gelir eşitsizliğine sahip bölgelerdir.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Measuring Inequality: Forget Gini, Go With the Palma Ratio Instead. yayınlanma tarihi: 20 Nisan 2022; Kaynak site: Investopedia. Bağlantı: Measuring Inequality: Forget Gini, Go With the Palma Ratio Instead
- Kylasam Iyer, Deepa. (2019). Understanding Diversities of Inequality using the Palma Ratio.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
