Çemberler ile sadece geometri dersinde karşılaşma ihtimaliniz olduğunu düşünüyorsanız aslında yanılıyorsunuz. Bu yazıda ele alacağımız çemberler uzun süre boyunca insanların zihinlerini meşgul ediyor. Günümüzde ekin çemberlerinin ne olduğundan emin olsak da aynı şeyi peri çemberleri için söylemememiz olası değil.
Ekin çemberleri ile ilk kez 1970’lerin ortalarında güney İngiltere’nin tarlalarında karşılaştık. Buğday, arpa, çavdar, mısır gibi ekinlerin bulunduğu bu tarlalardaki ekinler bükülmüş ve basit geometrik formlar ortaya çıkmıştı. Bu çemberlerin bulunduğu yer Avrupa’daki en kutsal Neolitik yerlerden bazılarına ev sahipliği yapıyordu. Durum böyle olunca da tarlalarda karşımıza çıkan bu şekiller, mistik fikirlerin, bilimsel ve sözde bilimsel araştırmaların, komplo teorilerinin ve nihayetinde genel bir kargaşanın filizlenmesine neden oldu.
Ekin çemberi fenomeni ivme kazandıkça, Avustralya, Güney Afrika, Çin, Rusya ve diğer birçok ülkede, sıklıkla antik kutsal alanların yakınında benzer oluşumlar görülmeye başlanacaktı. Sadece 1990’da Avrupa’da 500’den fazla çember ortaya çıktı. Sonraki birkaç yıl içinde sayıları binlerce oldu.
Dünyanın dört bir yanından ziyaretçiler onları görmeye geldi. Hatta bazı çiftçiler gizemli cazibe merkezlerine giriş ücreti bile aldılar. Yani kimi kişilerin tarlalarında bir ekin çemberine sahip olmaları, o kişiye ek kazanç sağlamak için bir avantaja da dönüştü. Sonucunda ekin çemberleri o zamandan beri tartışma yaratıyor. Yoksa ekin çemberleri uzaylı ziyaretçilerin işi miydi?
Ekin Çemberleri Nedir?
Ekin Çemberlerini Kim Neden Yapıyor?
1991’de, Doug Bower ve Dave Chorley 70’lerde ve 80’lerde ortaya çıkan ekin çemberlerinin sorumluluğunu üstlerine aldı. Ayrıca ikili, kalas, ip ve birkaç basit aletle bu şekilleri nasıl yaptıklarını tüm dünyaya gösterdiler. Ancak ikilinin hobisi zaman içinde uluslararası bir fenomen hâline dönüşmüştü. Hatta Circle makers olarak bilinen bir grup insanın bir araya gelmesine neden olmuştu.
Ekin çemberleri üzerinde daha fazla açıklamaya gerek olduğunu düşünmüyoruz. Sonucunda bu çemberler biraz eğlence biraz da sanatsal çalışmalar olarak yapılmıştı. Ayrıca bunların yapıldıkları ölçekleri düşünürsek başarılı matematiksel çalışmalar oldukları da bir gerçek. Peki yapan kişilerin açıklamaları herkesi ikna etti mi? Elbette hayır.
Ekin Çemberleri İle Peri Çemberleri Aynı Şey Değil
Ekin çemberleri günümüzde bir sanatsal çalışma olarak kabul edilse de peri çemberleri bitki dünyasının bir mühendislik harikasıdır. Kurak topraklarda karşımıza çıkan ve çapları 5 ila 10 metre arasında değişen bu çemberler bilim dünyasında uzun süredir araştırılmaktadır.
Çok yakın zamana kadar, bu eşsiz olayın yalnızca Namib çölüne ve Avustralya’nın taşra bölgelerine özgü olduğu sanılıyordu. Ancak yakın zamanda araştırmacılar dünya çapında yüzlerce yerde bu gizemli peri çemberinin varlığını keşfettiler. Son çalışmada bu çemberlerin üç kıtada 15 ülkede ve 263 farklı bölgede bulunduğu kanıtlandı.
Peri Çemberleri Nasıl Oluşur?
Bu sorunun cevabından uzun süredir emin değiliz. Kurak bölgelerde karşımıza çıktıkları için de genellikle su ile ilişkisine odaklanılıyor. Kimi araştırmacılar matematikçi Alan Turing tarafından önerilen biyolojik öz-örgütlenme ve desen oluşumu mekanizmalarının bu oluşumların ortaya çıkmasında etkili olduğunu düşünüyor. Kimi araştırmalar ise peri çemberlerinin termitler gibi bölgede yaşayan böcekler ile ilişkisine dikkat çekiyor.
Çalışma sonucundan elde edilen görüntüler, küresel bir peri çemberleri atlasına ve bu modellerin iklim değişikliğine karşı dayanıklılık gösterip göstermediğini belirlemeye yardımcı olabilecek bir veri tabanına dahil edildi. Sonuç olarak şu an kesin olarak nedenini bilemesek de düşündüğümüzden daha çok olduklarını artık biliyoruz. Bu da araştırmacıların konu hakkında daha fazla çalışma yapacakları anlamını taşıyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Guirado E, Delgado-Baquerizo M, Benito BM, Molina-Pardo JL, Berdugo M, Martínez-Valderrama J, Maestre FT. The global biogeography and environmental drivers of fairy circles. Proc Natl Acad Sci U S A. 2023 Oct 3;120(40):e2304032120. doi: 10.1073/pnas.2304032120. Epub 2023 Sep 25. PMID: 37748063.
- A Mathematician Who Decodes the Patterns Stamped Out by Life. Yayınlanma tarihi: 20 Aralık 2017; Bağlantı: https://www.quantamagazine.org
- Crop circles: Myth, theories and history; Yayınlanma tarihi: 27 Ocak 2022; Bağlantı: https://www.livescience.com/
- Crop Circles: The Art of the Hoax; Yayınlanma tarihi: 15 Ağustos 2019; Bağlantı: https://www.smithsonianmag.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
