Dünya çapında ve Türkiye’de sudan sonra en çok tüketilen içecek çaydır. Çayı kimimiz tadı, kimimiz rengi için severiz. Ancak bu yazıyı okuduktan sonra ocağa bir çaydanlık koymanız da olasıdır. Çünkü çayın faydaları düşündüğünüzden daha fazladır.
Çay, Camellia sinensis bitkisinin yapraklarından ve tomurcuklarından elde edilir. Siyah çay, yeşil çay, beyaz çay ve oolong çayı gibi isimler ile tanısak da aslında hepsi aynı bitkiden elde edilir. Farklılıklar hasat zamanlaması ve işlemeden, özellikle de oksidasyon seviyesinden kaynaklanmaktadır.
Oksidasyon, çay yapraklarının kahverengileşmesine ve çaylarda tat ve aroma bileşiklerinin üretilmesine neden olan bir dizi kimyasal reaksiyonu ifade eder. Siyah çay tamamen oksitlenir, oolong çayı kısmen oksitlenir, yeşil ve beyaz çaylar ise oksitlenmez.
Çayın Faydası Nereden Gelir?
Çay, florür, magnezyum ve çinko dahil olmak üzere bir çok besin içermektedir. Ancak çayın faydaları çoğunlukla üç ana biyoaktif bileşiğe bağlıdır. Bunlar kateşinler, kafein ve L-theaninedir. Laboratuvar ve hayvanlar üzerinde yapılan çalışmaları, bu bileşiklerin sağlık üzerinde birden fazla olumlu etkisinin olabileceğini öne sürmektedir. Ancak insanlar üzerinde yapılan çalışmalarındaki sonuçlar çok daha az nettir.
Kateşinler, antioksidan özelliklere sahip bir tür polifenoldür. Antioksidanlar hücre hasarını önleyen moleküllerdir. Kafein kendinizi uyanık hissetmenizi sağlar ve amino asit L-theanine’in çayın rahatlatıcı özelliklerinden sorumludur. Ancak bu bileşiklerin konsantrasyonları, fincan başına çay yaprağı miktarı, su sıcaklığı ve demleme süresi dahil olmak üzere çayı nasıl yaptığınıza bağlı olarak değişir.
Uygulanan işlemlerin L-theanine üzerinde çok az etkisi vardır. Ancak kafein seviyesi çaydan çaya değişir. Çoğunlukla tükettiğimiz siyah çayda da en fazla kafein bulunmaktadır. Kateşinler oksidasyonla değişime uğrar,. Bu nedenle de yeşil çaylarda en yüksek seviyelerdedir. Daha fazla antioksidan ve daha az kafein, yeşil çayın genellikle daha sağlıklı bir seçenek olarak kabul edilmesi anlamında da gelecektir.
Çayın, özellikle de yeşil çayın, enerji tüketimini artırıp artırmadığı ve kilo kaybına yardımcı olup olmadığı konusu da merak edilenler arasında yer alır. Bu konu hakkında yapılan meta analizler kateşin artı kafein karışımları tüketen kişilerin kilo verme olasılıklarının daha fazla olduğunu göstermiştir.
Yeşil çayın bu duruma ek bir katkı sağlayıp sağlamadığı da incelendi. Sonucunda bu kategori çayı tüketen grubun 1,3 kilogram daha fazla kilo kaybı yaşadığı anlaşıldı. Ancak bu bulgu etnik kökene ve kafein tüketme alışkanlıklarına bağlı olarak da değişiyordu. Bu nedenle sürekli yeşil çay içerek kilo vereceğinizin kesin bir garantisi yoktur.
Bu arada hatırlatalım. Etikette “çay” yazması sağlık açısından aynı faydaları garanti etmez. Önceden hazırlanmış buzlu çaylar sınırlı miktarda biyoaktif maddelere sahiptir. Ayrıca yüksek miktarda şeker barındırmaktadır. Bitki ve meyve çayları ise gerçek çay yaprağı içermez ve bu nedenle özellikleri farklılık gösterir.
Çay İçmek Faydalı Olsa da Fazlası da Zarar da Verir
Ayrıca çay içmek sağlık için faydalı olsa da aşırı çay tüketimi zararlıdır. Çünkü bu durum aşırı kafein tüketimine yol açacaktır. Ek olarak çaydaki diğer bir polifenol grubu olan tanenler de vücudumuzdaki demire bağlanır. Bu nedenle çayı yemekle birlikte veya yemekten hemen sonra tüketmek demir emilimini azaltacaktır.
Çay ve kahve demirin en güçlü inhibitörleri olarak kabul edilmektedir. Bir fincan çay, demir emilimini yaklaşık %75-80 oranında, bir fincan kahve ise yaklaşık %60 oranında azaltır. Onları ne kadar sert yaparsanız etkisi de o kadar fazla olur. Bu nedenle yemek sırasında ve yemekten iki saat önce ve sonra çay ve kahveden kaçınmak en iyisidir. Bu, kabaca yiyecek ve içeceklerin tamamen emilmeden önce midenizde kalma süresidir.
Çay İçmek Bilişsel Sağlığımız İçin de Faydalıdır
Çayın beyin aktivitesini artırabilen bileşenleri arasında kafein, kateşinler ve vücut için oldukça gerekli olan bir aminoasit olan L-theanine bulunur. Çayın ruh hali ve bilişsel işlevler üzerindeki etkileri ile ilgili geçtiğimiz yıllarda sistematik bir inceleme yapıldı. Sonucunda L-theanine ve kafein kombinasyonunun uyanıklığı arttırdığı gözlemlendi. Ayrıca bu durum tüketimden sonra iki saat kadar daha devam etti.
Ancak araştırmacılar bu konuda daha fazla çalışma yapmaları gerektiğine karar verdiler. Yani bu aşamada çay içmenin insanları demans hastalığından koruyacağına dair net bir kanıt yok. Ancak çayın diğer faydaları arasında hem yeşil çay hem de siyah çayın kan basıncını azaltması, siyah çayın LDL-kolesterolünü düşürmesi ve yeşil çayın toplam kolesterolü düşürmesi yer alıyor.
Sonuç olarak
Tüm bu bilgiler de bizim gibi çay severler için iyi haber niteliğindedir. Ancak küçük bir hatırlatma ile yazıyı bitirelim. İçtiğiniz çaydan fayda elde etmek istiyorsanız sabır çok önemlidir. Hangi çay türünü seçerseniz seçin, ne kadar uzun süre demlerseniz, o kadar fayda olacaktır.
Kaynaklar ve ileri okumalar için
- Li J, Romero-Garcia R, Suckling J, Feng L. Habitual tea drinking modulates brain efficiency: evidence from brain connectivity evaluation. Aging (Albany NY). 2019 Jun 14;11(11):3876-3890. doi: 10.18632/aging.102023. PMID: 31209186; PMCID: PMC6594801.
- Waisundara V (2019) Is Tea a Superfood?. Front. Young Minds. 7:73. doi: 10.3389/frym.2018.00073; Bağlantı: https://kids.frontiersin.org/articles/10.3389/frym.2018.00073
- Health Check: five reasons to put the kettle on and have a cup of tea. Yayınlanma tarihi: 24 Ağustos 2015. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: Health Check.: five reasons to put the kettle on and have a cup of tea
- Hursel R, Viechtbauer W, Dulloo AG, Tremblay A. Tappy L, Rumpler W, Westerterp-Plantenga MS. The effects of catechin rich teas and caffeine on energy expenditure and fat oxidation: a meta-analysis. Obes Rev. 2011 Jul;12(7):e573-81. doi: 10.1111/j.1467-789X.2011.00862.x. Epub 2011 Mar 2. PMID: 21366839.
- Camfield DA, Stough C, Farrimond J, Scholey AB. Acute effects of tea constituents L-theanine, caffeine, and epigallocatechin gallate on cognitive function and mood: a systematic review and meta-analysis. Nutr Rev. 2014 Aug;72(8):507-22. doi: 10.1111/nure.12120. Epub 2014 Jun 19. PMID: 24946991.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
