Hepimizin inkar edemeyeceği bir gerçek vardır. Canımız sıkılınca yemek yeriz. Dünyadaki tüm uzmanlar bunun zararlı olduğunu söylese de kendimizi durduramayız. Uzun araba yolculuklarında, evde yapacak bir şey olmadığında can sıkıntısı, yiyeceklere ulaşmak için karşı konulamaz bir dürtüyü tetikler. Aç olmadığınız ama can sıkıntısından atıştırdığınız can sıkıntısı açlığı bazen “duygusal yeme” kategorisine girer.
Gerçek açlık yavaş yavaş gelişir ve bulduğunuz her tür yiyecek sizi tatmin eder. Yeterince yediğinizde ise durursunuz. Bu eylemin sonucunda genellikle hiçbir utanç duygusu yaşamazsınız. Öte yandan duygusal açlık, sağlıksız bir tepkidir. Bu tür bir açlığı durdurmak o kadar kolay değildir ve aşırı yemeye yol açar. Bu da genellikle kendinizi suçlu hissetmenize neden olur.
Aç olmadığınız, ancak can sıkıntısından atıştırdığınız süreçte (çoğumuz bunu Netflix izlerken yaparız) bazen “duygusal yeme” kategorisine girer. O sırada aşırı duygusal olmasak bile, zor bulduğunuz bir görevden veya ele almak istemediğiniz başka bir sorundan kaçınırken stres ve can sıkıntısı birbirine karışır.
Okulda sınav haftasındasınız ve ders çalışırken sürekli bir şeyler atıştırıyorsunuz nedeni budur. Araştırmalar, duygusal yiyicilerin tatlı ve yüksek yağlı yiyecekler yemelerinin ve ayrıca daha fazla atıştırma olasılığının çok daha yüksek olduğunu göstermektedir. Ancak huzursuz hissettiğinizde kendinizi buzdolabının önünde bulmanızın birçok nedeni vardır.
Duygusal Yeme Neden Kaynaklanır?
Ne zaman keyif aldığımız bir şey yapsak, beynimiz bir miktar dopamin salgılar. Sonrasında kendimizi iyi hissederiz. Keyif aldığımız bir yemeği yemek de dopamin salgılamamıza neden olur. Fakat sinirbilim alanında son 75 yılda yapılan en önemli keşiflerden biri, zevk ve acının beynin aynı bölgelerinde işlendiğinin anlaşılmasıdır. Bu nedenle beynimiz ikisini dengede tutmak için çok çalışır.
Dopamin salgılanır salgılanmaz beyin, uyarılan dopamin reseptörlerini azaltarak buna uyum sağlar. Bu durumda beyin, acı yönüne doğru eğilerek dengeleme eğilimi gösterir. Bu nedenle keyif aldığımız şeyleri yaptıktan sonra bir çöküş duygusu gelir.
Yeterince bekleyebilirsek, bu çöküş duygusu geçer ve nötrlük sağlanır. Ancak, yeni bir doz için zevk kaynağına geri dönerek buna karşı koymaya yönelik doğal bir eğilimimiz vardır. Ayrıca sıkıldığımızda veya mutsuz olduğumuzda dopamin salgılanmasında azalma olur. Can sıkıntısı nedeniyle yemek yediğimizde, bu dopamin nöronlarımızı “uyandırmanın” bir yoludur. Böylece tekrar heyecanlı hissedebiliriz.
Beynimiz bu dengeyi milyonlarca yıl boyunca geliştirdi. Sorun şu ki artık o dünyada yaşamıyoruz. Aksine, bunaltıcı bir çokluk dünyasında yaşıyoruz. Bu da dopamin arayışımızı arttırıyor.
Duygusal Yeme Bozukluğu İle Başa Çıkmak İçin Bazı Öneriler
Duygusal yeme, diğer bir deyişle can sıkıntısı nedeniyle atıştırma alışkanlığınız varsa endişelenecek bir durum ortada yoktur. Ancak sonuç biraz can sıkıcı olacaktır. Bunun nedeni elbette yaşayacağımız sağlık sorunlarına ek olarak alacağımız kilolardır. Bu nedenle bazı öneriler verelim.
- Boş zamandan keyif alın: Hayatınızda eğlencenin olmadığı zamanlar her zaman olacaktır. Ancak “yapacak bir şey bulamamak” sıkıcı olmak zorunda değildir. Düşüncelerinizle yalnız zaman geçirmek zor bir beceridir. Ancak bunu başarırsanız kendinizi “yapacak bir şey yok” korkusundan kurtarırsınız.
- Eğlenceli bir şey yaparak kendinizi işgal edin: Can sıkıntısı nedeniyle acıktığınızda yapabileceğiniz en iyi şeylerden biri can sıkıntısını tedavi etmektir. Bu bir hobi ile ilgilenmek, güzel bir yürüyüşe çıkmak basit önerilerdir. Unutmayın, egzersiz yapmak da dopamin salgısını arttırır. Sadece geçici bir süre için bile zamanınızı meşgul edecek bir şeyler yapmak, muhtemelen zihninizi buzdolabından çıkaracaktır.
- Su için: Dehidrasyon ve susuzluk genellikle açlıkla birbirine karışır. Bir dahaki sefere acıktığınızda bir torba cips almak yerine, önce büyük bir bardak su için. Zihninizi bunun küçük bir zevk olduğunu düşünmek için suya bir damla limon bile ekleyebilirsiniz.
- Ağzınızı meşgul edin: Bazen yemek yiyormuş gibi davranmak, özellikle de aç olmadığınızda, yeme ihtiyacını gidermek için yeterlidir. Sakız çiğnemek, yemeniz gerekmeyen yiyecekleri yemek için harika bir alternatiftir. Ağzınızı meşgul etmenin bir başka yolu da, bir süredir haber alamadığınız bir arkadaşınızı aramak, eşiniz veya çocuklarınızla eğlenceli bir sohbet başlatmaktır.
- Gerçekten aç olup olmadığınızı görmek için kendinize zaman verin: Can sıkıntısı nedeniyle açsınız yoksa gerçekten vücudunuzun besine mi ihtiyacı var. Bunu anlamak için kendinize 30 dakika verin. Gerçek açlık kalıcıdır ancak zihniniz başka şeylerle meşgul oldukça duygusal yeme durumu kaybolacaktır.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- The hunger-boredom paradigm explained by scientists; Yayınlanma tarihi: 28 Nisan 2020; Bağlantı: https://bigthink.com/
- Digital Addictions Are Drowning Us in Dopamine; Yayınlanma tarihi: 13 Nisan 2021;Bağlantı: https://www.wsj.com
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
