İnsanlık tarihini etkileyen büyük fizikçiler hakkında bir yazı yazmaya karar verdiğiniz zaman temel sorun yüzlercesi arasından bir seçim yapmaktır. Daha kolay bir yaklaşım, tarihin en etkili fizikçileri hakkında düşünmektir. Kimin en etkili olduğunu düşünmeye başladığınız zaman da bir seçim yapmak için, kimin evren ve dünya hakkında anlayışımızı değiştirdiğini düşünmek bir sıralama yapmamızı sağlar. Bu noktada büyük fizikçiler listemiz aşağıdaki gibi olabilir.
Anaksimandros (M.Ö 610 – 546)
İyonya’nın Milet şehrinde yaşamış Sokrates öncesi Yunan filozoflarından birisidir. Milet Okulu’na mensuptur ve Thales‘ten eğitim almıştır. Anaksimandros bilimin ilk savunucularından birisidir. Kendisi evrenin farklı yönlerini gözlemlemeye ve açıklamaya çalışmıştır. Özellikle de evrenin, tıpkı insan toplulukları gibi kanunlarla yönetildiğini ve bu dengeyi bozan herhangi bir şeyin kalıcı olmadığını iddia etmiştir.
Anaksimandros’un evren hakkında mitolojik olmayan açıklamaları kullanmayı seçmesi, onu önceki astronomi yazarlarından ayıran en önemli özelliklerden birisidir. Anaksimandros bu yüzden sık sık “Kozmolojinin Babası” ya da “astronominin kurucusu” olarak bilinmektedir. Kendisi gezegenimiz hakkındaki düşüncelerimizi değiştirmiştir. Aynı zamanda dünya ile gökteki gezegenler arasında bir çekim gücü olduğu fikrini ortaya atmıştır.
Arşimet (M.Ö 287 – 212)
Arşimet (Archimedes) adını kaldıraçlar, makaralar, gemi parçalayan düzenekler ve Arşimet vidasını icat etmesi aracılığı ile duymuş olabilirsiniz. Ancak aslında kendisi bundan çok daha fazlasıdır. Arşimet antik dünyanın bir dehası ve tarihin şahit olduğu en büyük mühendislerden birisidir. Belki de daha az bilinen, Arşimet’in antik çağın en büyük matematikçisi olarak kabul edilmesidir. Bu yüzden onun profili günümüzde Fields Madalyasını süslemektedir.
Arşimet kuvvet ve mesafe arasındaki ilişkiyi fark ederek, kaldıraçların nasıl çalıştığını matematiksel olarak tanımlayan ilk kişidir. Su, elektrik enerjisi kullanılmadan bulunduğu yerden daha yükseğe nasıl taşınır? Arşimet bu sorunu milattan önce üçüncü yüzyılda icat ettiği Arşimet vidası ile çözmüştür. Sonuçta kendisi mekanik ve hidrostatik fizik bilimlerini yarattı, kaldıraç ve makara yasalarını keşfetti. Bu nedenle büyük fizikçiler listesinde olması gerekenlerin başında gelir.
Galileo Galilei ( 1564 – 1642)
Pek çok yeteneğe sahip bir bilim insanı olan Galileo Galilei, gökyüzünü teleskopla inceleyen ilk insanlardan biriydi. Jüpiter’in en büyük dört uydusunu keşfederek, başka bir gezegenin yörüngesinde dönen uyduları keşfeden ilk kişiydi. Kendisi evrendeki yerimize bakış açımızı değiştiren önemli keşifler yaptı. Güneş’in güneş sisteminin merkezi olduğunu gösterdi.
Sarkaç Yasasını keşfetti. Kütlesi ne olursa olsun yerçekiminin her şeyi eşit şekilde hızlandırdığını ve nesnelerin yerçekimi ivmesinin düştükleri zamanın karesiyle orantılı olduğunu keşfetti. Atalet ilkesini ortaya koydu – başka bir deyişle Newton’un Birinci Hareket Yasasını keşfetti. Mekanik alanındaki keşifleri, iki bin yıl boyunca Batı düşüncesine egemen olan Aristoteles’in hatalı fiziği paramparça etti. Daha fazlası için: Galileo Galilei Hakkında 10 İlginç Bilgi
Johannes Kepler (1571-1630)
Johannes Kepler, gök cisimlerinin eliptik yollar izlediğini keşfederek binlerce yıllık astronomi geleneğini yıktı. Kepler’in gezegensel hareket yasaları, evren anlayışımızda kesinlikle çok önemli bir dönüm noktasıydı. Kepler’in üçüncü yasası, Isaac Newton’un yerçekiminin ters kare yasasını oluşturmasını sağladı. Kepler, ışık yoğunluğunun ters kare yasasını kendisi keşfetti.
Gözlerimizin görüntüleri tersine çevirdiğini ve beynimizin ters görüntüleri düzelttiğini keşfetti. Logaritmaların nasıl çalıştığını kanıtlayan ve fizikçilerin kullanmalarına izin veren ilk kişi oydu. Kepler’den önce astronominin fiziksel dünya ile bağı çok azdı. Onun adımları kainatı sadece algılamaya değil, fiziksel ölçümler ile bilmeye yönelik atılan ilk adımlar olmuştur. Detaylar öğrenmek için: Bilmediğiniz Yönleri İle Johannes Kepler
Isaac Newton (1642 – 1726)
Sir Isaac Newton fiziğin ve matematiğin temelini atarak tüm zamanların bilinen en büyük bilim insanlarından biri olma unvanına erişmiştir. Eş zamanlı olarak diferansiyel ve integral hesaplarını bulduğu Leibniz onun ardından “Dünyanın başlangıcından Newton’un yaşadığı zamana kadar ki matematik ele alınırsa, Newton yarıdan çoğunu başarmıştır” diyecekti.
En ünlü eseri Principia, şimdiye kadar yazılmış en önemli bilimsel kitaplardan biridir. Principia’da Newton yerçekimi ve hareketi açıklamak için matematiği kullanır. Newton, evrensel yerçekimi yasasını keşfetti. Ayın ve bir elmanın ağaçtan düşmesiyle tamamen aynı nedenle dünyanın yörüngesinde döndüğünü kanıtladı.
Hareket biliminin merkezinde yer alan üç hareket kanunu – Newton Kanunları – formüle etti. Ayrıca, güneş ışığının gökkuşağının tüm renklerinden oluştuğunu kanıtladı. Dünyanın ilk çalışan yansıtıcı teleskopunu yaptı. Sonucunda tüm bunlar onu tarihin en büyük fizikçilerinden biri yaptı.
Michael Faraday (1791 – 1867)
Doğru dürüst bir üniversite eğitimi bile almamış olan Michael Faraday elektrik ve elektrokimya alanındaki çalışmaları ile günümüzde elektriğin babası olarak anılmayı sonuna kadar hak etmiştir. Michael Faraday muhtemelen gelmiş geçmiş en büyük deneysel fizikçidir.
1820’de Hans Christian Oersted elektrik akımının manyetik alan oluşturduğunu keşfetmişti. Faraday bunun tersinin de mümkün olabileceğinden emindi. Sonucunda 1821’de elektromanyetik dönme adı verilen olguyu keşfetti. Faraday’ın elektromanyetik dönme aygıtı aslında günümüz teknolojisinin büyük ölçüde bağımlı olduğu elektrik motorunun ilk örneğiydi.
10 yıl kadar süren deneylerin sonucunda, 1831 ‘de Faraday başka bir aygıt geliştirdi. Çok basit bir yapısı olan bu alet, ilk elektrik transformatörüydü. Transformatörler günümüzde bütün dünyada, binlerce elektrikli araçta kullanılıyor. Sonrasında da, mıknatıstan sürekli elektrik akımı elde edebileceği bir makine icat etti. Aslında bu alet ilk dinamo idi.
Faraday maddeyi anlamamıza da büyük katkılarda bulundu. Yaptığı elektroliz çalışmaları, onun adıyla anılan iki elektroliz yasasının doğmasına yol açtı. Atomlarla elektrik arasında bağ kuran bu buluşlar, izleyen yıllarda atomun yapısının ve kimyasal tepkimelerin anlaşılmasında rol oynayacaktı. Detaylar için: Michael Faraday: Modern Dünyamızı Şekillendiren Bir Deha
James Clerk Maxwell (1831 – 1879)
James Clerk Maxwell’in çalışmaları fizikte yeni bir çağın habercisiydi. Kendisi elektrik ve manyetik kuvvetleri birleştirerek temelde aynı kuvvet olduklarını gösterdi. Çalışmaları ışığın kendisinin elektromanyetik bir fenomen olduğunu ortaya gösterdi. Bunu yaparken elektriği, manyetizmayı ve optiği birleştirdi. Ayrıca gazların kinetik teorisi, sıcaklığın kökenini doğru bir şekilde açıkladı. Sonucunda bugün vazgeçilmez olan çok küçüklerin fiziğine olasılık teorisini getirdi. Ayrıca James Clerk Maxwell renkli bir fotoğrafı hayatımıza katan kişidir.
Ernest Rutherford (1871 – 1937)
Ernest Rutherford, nükleer kimya ve nükleer fiziğin babasıdır. Atom çekirdeğini, protonu, alfa parçacığını, beta parçacığını keşfedip adlandırdı ve nötronun varlığını tahmin etti. Nükleer yarı ömür kavramını keşfetti ve simyacıların eski tutkularından birini gerçekleştirerek bir elementin diğerine ilk kasıtlı dönüşümünü gerçekleştirdi. Onunla çalışmak da aslında bir ayrıcalıktı. Birlikte çalıştığı James Chadwick, Cecil Powell, Niels Bohr, Otto Hahn, Frederick Soddy, John Cockcroft, Ernest Walton ve Edward Appleton da dahil olmak üzere, çok sayıda genç bilim insanı Nobel Ödülü kazanmıştır.
Albert Einstein (1879-1955)
Büyük fizikçiler listesinde elbette doğa kanunlarını baştan yazan Albert Einstein’da olmak zorundadır. Sonucunda kendisi ışık, yerçekimi, uzay ve zaman gibi temel kavramların davranışını anlama biçimimizi tamamen değiştirdi. Enerji ve maddenin birbirine dönüştürülebileceğini gösteren ikonik denklemi, E = mc2‘yi bizlere kazandırdı.
1687’den beri tartışmasız olan Newton’un yerçekimi yasasını yeniden yazdı. Einstein, Genel Görelilik Teorisi’nde, maddenin uzay-zamanın bükülmesine neden olduğunu ve bunun da yerçekimi dediğimiz fenomeni ürettiğini, ışığın yolunun uzayın yerçekimi eğrisini takip ettiğini bizlere gösterdi. Ayrıca ışığın hem dalga hem de parçacık olarak davranabileceğini kanıtlayarak fotoelektrik etkiyi bizlere tanıttı. Biraz daha fazlası için: Albert Einstein Hakkında Duymamış Olabileceğiniz 5 İlginç Bilgi
Niels Bohr
Niels Bohr atom ve dünya hakkındaki görüşümüzü tamamen değiştirdi. Atom boyutunda klasik fiziğin bir şekilde başarısız olduğunu fark ederek, atomu yeniden şekillendirdi. Sonrasında, o zamanlarda kabul görmüş olan Rutherford Atom Modeli’ni geliştirerek kuantum mekaniğinin temellerini attı. Daha sonra kuantum mekaniğinin Kopenhag yorumunun önde gelen mimarlarından biri olarak, doğanın atomik ölçekte nasıl işlediğine dair anlayışımızı yeniden şekillendirmeye yardımcı oldu.
Gördüğünüz gibi büyük fizikçiler hakkında düşündüğümüz zaman bir yerde durmak kolay olmuyor. Bu nedenle bu listemize daha fazlasını sığdırmamız mümkün olmadı. Bu yazıdan sonra Büyük Matematikçiler listemize de göz atmak isteyebilirsiniz.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- The 10 best physicists. Yayınlanma tarihi: 12 Mayıs 2013; Bağlantı: https://www.theguardian.com/
- The 10 Greatest Physicists in History; Bağlantı: https://www.famousscientists.org/
Matematiksel
