Düz Dünyacılar inançları için para harcıyorlar. Tuhaf bakışlara maruz kalmalarına neden olan kitaplar, konferans biletleri ve tişörtler alıyorlar. Ancak Düz Dünya’daki para hareket halinde kalmıyor; Silikon Vadisi’ne akıyor. Düz Dünyacılar, giderek büyüyen multitrilyon dolarlık bir teknoloji endüstrisinin desteklenmesine yardımcı oluyorlar.
Facebook veya YouTube gibi internet platformlarında geçirilen her dakika, bu şirketlerin kasasına daha fazla paranın girmesine neden oluyor. Bu teknoloji devleri de, her kullanıcıdan en fazla geliri elde etmek amacıyla, heyecan verici içeriğin bağımlılık yaratan bir kombinasyonunu sunan algoritmalar geliştirdi.
Komplo teorilerinin gerçeklerden daha çok ilgi çekmesi olağandır. Ancak teknoloji devleri gerçekliği çarpıtan algoritmalarının yıllarca çalışmasına izin vererek etraflarındaki dünyayı düzleştirdiler.
Aslında, eğitimli insanların çoğu dünyanın en az 2.500 yıldır yuvarlak olduğunu biliyor. Eski Yunanlılar, bir tutulma sırasında dünyanın ay yüzeyine kıvrımlı bir gölge düşürdüğünü fark etmişlerdi. Timaeus diyalogunda Platon bunu dile getirmişti. Eratosthenes dünyanın çevresini ve çapını hesaplamıştı.
Yunanlıların keşifleri “Karanlık Çağlar” ve eski Yunanlıların ve Romalıların yazılarının kaybolmasıyla da ölmedi. Bazı ortaçağ bilim insanları dünyanın düz olduğunu düşünmelerine rağmen, çoğu Platon ve Aristoteles’i okumuştu. Ve dünyanın yuvarlak olduğuna dair kanıtlarını kabul etmişti. İslam bilginleri, yeryüzünün küre biçiminde olduğunu biliyordu. Bu nedenle astrolablar tepsi biçiminde değil küre biçiminde yapılmıştı.
1492’de çoğu insanın dünyanın düz olduğunu düşünmesi ve yuvarlak olduğuna ikna eden Columbus’u küçümsemeleri de bir efsanedir. Dünya düz mü tartışmasının ortaya çıkışı çok daha yakın zamanları işaret ediyor.
Düz Dünya Fikri Nasıl Yaygınlaştı?
Aslında, düz dünya düşüncesi yakın zamana kadar az sayıda takipçisi olan bir uç fikirdi. Bu fikir 1800’lerde, Samuel Rowbotham tarafından ortaya atılmıştı. Fikirleri ilk olarak Zetetic Astronomy adlı kitapta yayınladı. Devamında düz dünya düşüncesinin İncil’deki köklerini ortaya çıkardığını iddia eden diğer kitapları geldi.
İddiasına göre Dünya düzdü, Kuzey Kutbu ise Dünya’nın merkezinde yer alıyordu. Antarktika da Dünya’yı çevreliyordu. Gezegenimizin “kenarları”, aşılamaz buz duvarları ile çevriliydi. Bunların ötesinde nelerin olduğu bilinmiyordu.
Rowbotham’a göre, “İncil, dünyanın düz olduğu fikrini destekliyordu. Bu temel hakikat, yalnızca insan varsayımına dayanan bir sistem için bir kenara bırakılmamalıydı. 1884’te Rowbotham’ın ölümünden sonra takipçileri bu fikri desteklemeye devam ettiler ve Evrensel Zetetik Topluluğu kurdular. Düz dünya düşüncesi fikri zaman içinde yok oldu.
Ancak 1956’da Uluslararası Düz Dünya Araştırma Topluluğu’nun kuruldu. Sınırlı sayıda üyeye sahip küçük bir grup olmalarına rağmen arada bir basında yer almayı başardılar.
1971’de Shenton’un ölümünden sonra, Charles K. Johnson görevi devraldı. Grubu, Amerika Birleşik Devletleri Uluslararası Düz Dünya Araştırma Derneği ve Covenant Halk Kilisesi olarak yeniden düzenledi. Dernek, üç ayda bir yayınlanan, neredeyse tamamı Johnson tarafından yazılan dört sayfalık Flat Earth News aracılığıyla iletişim kurdu.
Ancak 1990’larda, özellikle 1997’de Johnson’ın evinde çıkan bir yangının tüm kayıtları ve üyelik iletişim bilgilerini yok etmesinden sonra üyelikleri azaldı. Johnson 2001’de dünya düz mü tartışması neredeyse son bulma aşamasına gelmişti.
İnternetin Yaygınlaşması Düz Dünya Fikrini Yaygınlaştırdı
Düz dünya düşüncesi, internet olmasaydı, organize bir liderliğin olmadığı küçük bir uç inanç olabilirdi. 2004’te Flat Earth Society, Daniel Shenton (Samuel ile ilişkisi yok) tarafından web tabanlı bir tartışma forumu olarak yeniden canlandı.
Eski teori 2014’te yeniden hayat buldu çünkü hakikatçiler YouTube’a Düz Dünya videoları yüklemeye başlamıştı. Bir yandan da Düz Dünya Facebook sayfaları kurmaya başladılar. Düz Dünyacılar nihayet bu fikri kucaklayan, hatta ona bağımlı olan bir kitleyi yakalamayı başarmıştı.
İlk Düz Dünya Uluslararası Konferansı, 9 ve 10 Kasım 2017’de yaklaşık beş yüz katılımcıyla gerçekleşti. 24 Mayıs 2018’de, İngiltere’de üç günlük bir düz dünya kongresi vardı. 2018’de Netflix, düz dünyaya inanan insanlar hakkında bir belgesel yaptı. Belgeselde Düz dünyacılar bilime karşı kazandıkları zaferi anlattı.
Neil deGrasse Tyson’ın yazdığı gibi, ““Bana göre düz dünya taraftarlarının artışına neden olan iki şey var: Birincisi özgürlüğü savunan ve özgürce konuşabildiğiniz, fikirlerinizi aktarabildiğiniz bir ülkede yaşıyoruz. İkincisi de başarısız bir eğitim sistemi olan ülkede yaşıyoruz. Sistemimizin sadece ne bilmeniz gerektiğini değil, aynı zamanda, bilgi ve kanıtlar hakkında nasıl düşüneceğinizi de öğretmesi gerekiyor. Bu tür bir eğitimimiz yoksa, her şeye inanmaktan korkarsınız.”
Dünyanın Düz Olmadığını Nasıl Bilebiliriz?
Öyleyse, dünyanın kabaca küresel bir şekle sahip olduğunu nasıl bilebiliriz? Bu soruyu cevaplamak için uydulardan, uzay aracından veya uçaklardan gelen gözlemleri kullanmayacağız. Çünkü düz dünyacılar bunların hepsinin aldatmaca olduğuna ve dev bir komplonun parçası olduğuna inanıyor. Uluslararası Uzay İstasyonu her 1,5 saatte bir Dünya’nın etrafında dönmektedir. Yuvarlak olmayan bir şeyin etrafında nasıl dönebilirdi ki? Ama düz dünyacılar buna da inanmıyor.
Bu arada hatırlatalım. Düz Dünyacılar Dünya’nın döndüğünü de kabul etmiyorlar. Oysa, Dünya’nın dört bir yanındaki üniversite ve müzelerde bulunan binlerce Faucault Sarkacı hiç de öyle olmadığını söylüyor. Sarkaç, bulunduğu enleme göre farklı sürelerde yavaş yavaş dönüyor.
Gemi ve uçakları yönlendiren küresel rotalar ve trigonometrik uzaklık formülleri küresel geometriye dayanıyor. Dünya’nın farklı noktalarında farklı yıldızlar görünüyor. Farklı yerlerde aynı saatte dikilen aynı boydaki çubukların gölge uzunlukları farklı oluyor.
Üstelik bütün bunlar küresel geometriyle tutarlı formüllere uyuyor. Oysa ki Düz Dünyacıların ellerinde mantıklı bir teori yok. Koordinat sistemleri işe yaramıyor. Dünya haritasının bile tam olarak nasıl olduğundan emin değiller. Güneş ve Ay’ın hareketleri ile ilgili iddiaları gözlemlerle uyuşmuyor.
Düz Dünyacılar Neden Bu Kadar İnatçılar?
Düz Dünya fikrini eğlenceli bularak bir kenara atmak cazip gelse de, onların argümanlarını görmezden gelmek tehlikeli sonuçlar da doğurur. Çünkü bir çalışma bu kişilerin diğer komplo teorileri ile yakından ilişkili olduğunu bize gösteriyor.
Linnaeus Üniversitesi’nden akademisyenler Dünya’nın düz olduğunu iddia eden yüzlerce YouTube videosunu analiz ettiler. Argümanlarının yapısını ve nasıl akılcı göründüklerini anlamak için münazara tekniklerine de dikkat ettiler. Video analizlerinde inananlarının temel olarak üç argüman etrafında toplandığı anlaşılacaktı.
Bunlardan ilki dini referanslardı. Düz dünyacılar, dünyanın yuvarlak olduğunun iddia edilmesi ile dinsizlik arasında bağlantı kurma eğilimi gösteriyordu. İkinci tema, iktidardakilerin gerçekliğin temel doğasını çarpıtarak bilgiyi kendilerinden saklamak için komplo kurduklarını ileri sürüyordu.
Üçüncü tema ise temelde özgür düşünce ile alakalıdır. Bu kişiler rasyonel insanların otoriteye veya dogmaya inanmamaları gerektiğini, bunun yerine yalnızca kendi akıllarına ve deneyimlerine güvenmeleri gerektiğini savunur.
Bu nedenle kitaplarda yazılan bilgileri, matematiksel sonuçları, burada sıralayacağımız onlarca nedeni kabul etmezler. Bu bilgilere kaynak kim olursa olsun güvenmezler. Kendi yaptıkları uydurma deneylerle Dünya’nın düz mü yoksa yuvarlak mı olduğunu test etmeye çalışırlar.
Düz Dünya fikrine inananları ikna etmek zordur. Bunu yapmak için inançlarının yukarıdaki nedenlerden hangisi ile ile ilişkili olduğunu anlamak gerekir. Örneğin bir kişi otoriteye güvenmiyorsa, o kişiyi güvenilir bilimsel bilgiler sunan yazılar ile ikna edemezsiniz.
İlk kez iki bin yıl kadar önce Eratosthenes tarafından yapılan bu deney, Dünya’nın farklı noktalarında aynı saatte çubukların gölge uzunluklarının farklı olduğu ve bu uzunluk farkından basit bir matematiksel hesapla, Dünya’nın çevresinin bulunabileceğini gösteriyor. Dünya’nın her yerinde defalarca tekrarlanan bu deney her zaman birbiriyle tutarlı sonuçlar veriyor.
Sonuç olarak
Düz dünya inananları kendilerini saldırı altında hissettikleri zaman inançlarına daha da sıkı sarılacaklardır. Bu nedenle en doğrusu bunu kendilerinin gözlemleme şansı olacak fırsatları deneyimlemelerine izin verilmesidir. Yazımızın devamı biçimindeki bu yazımıza da göz atmanızı öneririz. Dünya Düz Olsaydı Hayat Gerçekten Oldukça Garip Olurdu!
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Donald R. Prothero; Weird Earth: Debunking Strange Ideas about Our Planet; ISBN-10 : 1684350611
- I watched hundreds of flat-Earth videos to learn how conspiracy theories spread. And what it could mean for fighting disinformation. Yayınlanma tarihi: 27 Haziran 2022. Bağlantı: https://theconversation.com/
Matematiksel
