Dünya, dört buçuk milyar yıl önce doğduğu günden bu yana dönüyor. Güneş oluştuktan sonra da Güneş’in etrafında dönmeye devam etti ve uzun bir süre daha bu şekilde dönmeye devam edecek.
Tarih boyunca insanlar bir günü Dünya’nın kendi etrafında dönüşünü tamamladığı 24 saat olarak kabul etti. Ancak atom saatlerinin icat edilmesiyle birlikte zamanı çok daha hassas bir şekilde ölçmek mümkün oldu. Yapılan ölçümlerde Dünya’nın kendi etrafındaki dönme hızında çeşitli dalgalanmalar olduğu fark edildi.
Bu nedenle zamanı doğru ölçmek için 1972 yılından itibaren “artık saniye” uygulaması yapılmaya başlandı. Yani yılın son günü son saniyesine bir saniye daha eklendi. Böylece atomik saatle güneş saati arasındaki fark kapatılmış oldu. Ancak 2016’dan bu yana artık saniye uygulaması yapılmıyor. Çünkü buna gerek kalmadı. Dünya giderek daha hızlı dönmeye başladı.
2022 yılında, bilim insanları en kısa gününü kaydetti. 29 Haziran 2022 günü dünyamız bir günü normalden 1.59 milisaniye daha kısa bir sürede tamamladı. ( 1 milisaniye 0.001 saniyeye eşittir). Daha önceki rekor, 1,4602 milisaniye ile 2020 yılına aitti. Herhangi birimiz bu farkı anlamamış olabilir ancak bu ufak hızlanma navigasyon, uzay uçuşu, bilgisayar ağları ve gökbilimciler için oldukça önemliydi.
Dünya’nın Dönme Hızı Giderek Artıyor
Dünya normal koşullarda, kendi etrafında 23 saat 56 dakika 4 saniyede bir döner. Ancak artık anlıyoruz ki, Dünya’nın dönüşü yavaş yavaş olsa hızlanıyor. Peki bu durum bizler için tam olarak ne anlama geliyor? Aslında bu sorunun cevabını tam olarak bilmiyoruz. Bunun nedeni dünyanın iç veya dış katmanları, okyanuslar, gelgitler ve hatta iklimdeki süreçlerle ilgili olabilir. Bilim insanları cevaptan henüz emin değiller.
Saniye silmek anlamına gelen ‘negatif artık saniye’ye bu zamana kadar asla başvurulmamıştı. Ancak Dünya hızlanmaya devam ederse buna ihtiyaç duyma ihtimalimiz var. Bu saatlerimizin bir saniye atladığı anlamına gelir. Bu da IT sistemleri için potansiyel olarak sorun yaratacaktır.
Bu hayatta yeteri kadar endişelenecek şey var. Nükleer savaş, iklim değişikliği, salgın hastalıklar. Dünya’nın daha hızlı ya da yavaş dönmesi endişe listenizde elbette çok yukarılarda olmamalı. Çünkü bunun yakın zamanda hayatlarımızı etkileyecek bir sorun haline gelmesi mümkün değil. Yine de, neler olup biteceğine bazı senaryolar üzerinden göz atalım.
İlk olarak dünyanın dönme hızı ile işe başlayalım. Aslında dünya herkes için aynı hızla dönmüyor. Diğer bir deyişle dünyanın dönüş hızı bulunduğunuz konuma göre değişiyor. Ekvatorda yaşayan biri için dünya saatte 1.669 km hızla dönmektedir. Ancak ekvatordan uzaklaştıkça dünyanın dönüş hızı giderek azalır. Kutuplar ise dünyanın dönüş hızının en yavaş olduğu noktalardır. Şimdi senaryomuza başlayalım.
Dünya İki Kat Hızlı Dönerse Ne Olur?
Böyle bir durumda muhtemelen ilk fark edeceğiniz şeylerden biri kilo kaybınız olacaktır. Aslında şu anda da Dünya’nın farklı noktalarından kilonuz farklı rakamlar ile ifade edilir. Örneğin kutuplarda yaşayan 45 kilogram ağırlığındaki birisi ekvatorda tartılırsa 156 gram daha hafif olduğunu fark edecektir. Dünya’nın hızı arttıkça bu fark daha da artacaktır.
Dünya’nın dönüşünden gelen merkezkaç kuvveti, sürekli olarak sizi gezegenden uzaklaştırmaya çalışır. Şu an yerçekimi neyse ki oldukça güçlü ve bizleri yere yapışık tutuyor. Dünya’nın daha hızlı döndüğü yerde daha fazla merkezkaç kuvveti olur. Bu da yerçekiminin sizin üzerinizdeki hakimiyetini azaltır. Daha fazla hız da daha az hakimiyet demektir.
Kilo kaybını anladıktan sonra ikinci gözlemleyeceğimiz değişiklik günlerimizin kısalması olacaktır. Dünya ne kadar hızlı dönerse, günlerimiz o kadar kısa olur. Dünya’nın dönüşü saatte 1,5 kilometre artacak olursa, bir gün yaklaşık 1,5 dakika kısalır.
Değişim çok küçük olacağı için vücudumuz muhtemelen bunu hissetmeyecektir. Ancak Dünya’nın dönüş hızının iki katına çıkması demek de bir günün 12 saat sürmesi anlamına gelmektedir. Bu durumda da bir yıl artık 730 gün olmak zorundadır.
Elbette ilk işimiz yeni bir takvim yaratmak olurdu. Ancak asıl sorun takvimi değil vücut saatlerimizi adapte etmekte yaşanırdı. Çünkü bu yeni sisteme uyum sağlamak için bir gecede 8 saat yerine 4 saat uyumamız anlamına gelir. Tabi ki bu yeni düzene uyum sağlamak zorunda kalan bitkiler ve hayvanlar içinde başka sorunlar ortaya çıkardı. Sonuçta da milyonlarca yıl boyunca kademeli şekilde geliştirdiğimiz doğal ritimlerimizi değiştirmek başlı başına bir sorun olurdu.
Hızlanan Dünya İle İlgili Sorunlar Bu Kadar Değil!
Dünya’nın dönüşü yavaşça hızlanırsa, atmosferi de beraberinde hızlandırır ve günlük rüzgarların şiddetinde artış oluşur. Dünya hiç dönmüyor olsaydı, Kuzey kutbundan gelen rüzgarlar düz bir çizgide ekvatora doğru ya da tam tersi yönde eserdi. Ancak Dünya dönüyor olduğu için rüzgarların yolu doğuya doğru hareket etmektedir.
Ve eğer Dünya daha hızlı dönerse, rüzgarlar doğuya doğru daha fazla yön değiştirecektir. Haliyle kasırgaların şiddeti de artış gösterecektir. Ancak Dünya’mızın dönüş hızının iki katına çıkma senaryosunda başımıza gelecek en kötü şey bu değildir.
Fazladan hız ekvator civarındaki su seviyesinin yükselmesi anlamını taşır. Örneğin Dünya saatte 150 kilometre daha hızlı dönmesi ekvator bölgesindeki su seviyelerinin 35-40 cm yükselmesi anlamına gelmektedir.
Dünyanın iki kat hızla dönmesi durumunda da Ekvator civarında bulunan Kolombiya, Venezuela, Brezilya, Kenya, Endonezya ve daha bir çok ülkenin sular altında kalması olasıdır. Bu fazladan su, merkezkaç kuvvetinin daha düşük olduğu kutup bölgelerinden geleceği için Arktik Okyanusu da çok daha sığ olacaktır.
Ekvator bölgesinin başına gelecek olası felaketler sadece bunla da sınırlı değil. İkinci sorun ise havadaki nemdir. Nem nedeniyle bölge yoğun bir sis ve bulut ile örtülecek ve sanki daha fazla suya ihtiyaç varmış gibi sürekli yağmur alacaktır. Ayrıca Dünya’mızın dönüş hızı yükselecek olursa, fay hatlarındaki hareketliliği de ciddi ölçüde etkileyecektir. Bu durum da tahmin edeceğiniz üzere depremleri ve volkanik faaliyetleri artıracaktır.
Dünyanın Dönüş Hızı Aslında Sürekli Değişiyor
Dünya muhtemel hiçbir zaman iki kat hızlı dönmeyecek. Ancak yaklaşık 4.4 milyar yıl önce Dünya günde sadece 4 saat hızla dönüyordu. Dinozorlar çağı kadar yakın bir tarihte, gezegenin bir günü sadece 22 saatti. Ay’ın oluşumundan beri, Dünya’nın dönüşü her 10 milyon yılda bir yaklaşık 6.1 km/s yavaşlamıştı. Bunun sebebi de Ay’ın gezegenimiz üzerindeki kütle çekim etkisi idi.
Ancak artık yavaşlamanın bittiğini görüyoruz. Bunun nedenini de muhtemel yakında öğreneceğiz. Günün uzunluğu azalmaya devam edecek mi yoksa zaten minimuma ulaştık mı? Aslında ne yazık ki bu sorunun cevabını da henüz verebilen yok. Göz atmak isterseniz: Dünya Neden Dönüyor Ve Biz Bunu Neden Hissetmiyoruz?
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- The Earth’s rotation is changing speed: should we be worried? kaynak site: Science Focus. Bağlantı: The Earth’s rotation is changing speed: should we be worried?
- The Earth has been spinning faster lately; https://phys.org/
- What If Earth Started Spinning Twice as Fast Right Now?; https://www.youtube.com/
- Shortest day recorded as Earth’s spin speeds up. Yayınlanma tarihi: 2 Ağustos 2022; Bağlantı: https://earthsky.org/earth/
Matematiksel
