Gezegenimize doğru yaklaşan dev bir asteroit ya da daha sık kullandığımız adıyla göktaşı, oldukça sık tekrarlanan bir bilim kurgu malzemesidir. Ayrıca dünyamızın sürekli olarak göktaşı bombardımanı altında olduğunu ve bunun sonucunda sürekli meteor düşmesi gözlemlendiğini biliyoruz. Peki bunlardan bir tanesi sonumuzu getirebilir mi?
Göktaşı düşmesi nadir rastlanan bir şey değildir, dünyamız uzaydan gelen bu nesnelerin bombardımanı altındadır. Atmosfere giren göktaşlarına meteor denir. Genellikle kum tanesiyle çakıl taşı arasındaki büyüklüklerde olan meteorlar atmosferde yanar. Ancak bazıları tamamen yanarak yok olmaz. Yeryüzüne ulaşıp yere düşenlere ise meteorit denir.
Bu meteoritleri, karanlık ve açık bir gecede kayan bir yıldız benzeri görebilirsiniz. Çok küçük meteoritler yaygın olsa da, dönem dönem daha büyük olanlara da rastlanmıştı. Meteor düşmesi tamamen rastgeledir ve her yıl yaklaşık 5.000 futbol topu büyüklüğünde nesne dünyaya düşer. Ancak, gezegenimizin büyük kısmı aslında ıssız olduğundan, bunların çoğu denize veya ıssız bölgelere düşer. Bu da onları çok nadiren gördüğümüz anlamına gelir.
Meteor Düşmesi Tehlikeli Olabilir mi?
Meteoritler yaklaşık 200 yıldır bilimsel olarak inceleniyor. Tüm meteorların kayıtlarını tutan ve isimlendirilmelerini ve nerede bulunduklarını (veya düştüklerini) denetleyen uluslararası bir topluluk vardır. Yaklaşık 50.000 bilinen meteor bulunmaktadır ve bunlardan hiçbiri insan ölümüyle ilişkilendirilmemiştir.
Tarihte bir çok göktaşı çarpması nedeniyle ölen insanlardan bahsedildiğine şahit olabilirsiniz. Hatta 2020 yılında yayınlanan bir çalışma, 22 Ağustos 1888’de Irak’ın Süleymaniye kentine bir meteor düştüğünü ve bunun sonucunda bir kişinin hayatını yitirdiğini ileri sürmüştü. Ancak bu söylemleri destekleyen kayıt niteliğinde belgeler net değildir. Bunun tek istisnası Anne Hodges olarak bilinmektedir.
Anne Hodges, bir meteor düşmesi sonucu yaralanan tek kişi olarak bilinmektedir. Alabama’da yaşayan bu kadın 30 Kasım 1954’te yaklaşık dokuz kiloluk bir meteor tavanına çarptığında kanepesinde uyuyordu. Bu kayadan kopan bir parça daha sonra sekerek bacağına çarptı.
NASA’nın California’daki Jet Propulsion Laboratuvarı, tüm amacı Dünya’ya yaklaşacağını düşündüğü asteroitleri (ve kuyruklu yıldızları) tespit etmek ve izlemek olan bir “Asteroid Watch “a sahiptir. Siz de inceleyip şu anda yolda olan asteroidlere göz atabilirsiniz.
Atmosfere Bir Göktaşı Girerse Ne Olur?
Tarih boyunca tüm asteroitler dünyayı ıskalamadı. Dünya’da (ve ayda) gezegene çarpan devasa nesnelerin uzun bir geçmişini kanıtlayan bariz kraterler var. Şimdiye kadarki en ünlü asteroit, 66 milyon yıl önce Dünya’ya çarpandır. Dağ büyüklüğündeki asteroit, Meksika’nın Yucatán Yarımadası kıyılarında 146 kilometre genişliğinde ve 19 kilometre derinliğinde bir krater bıraktı.
Bu çarpma yeryüzünde ateş fırtınalarına, yanardağ patlamalarına ve dev tsunamilere neden oldu. Geriye kalan kül ve tozlar güneşi yıllarca kapattı. Bu durumda dinozorların ve yaşamın onlarla birlikte var olan yüzde 75’lik kısmının hiç yaşama şansı kalmadı.
Bugün Dünya’ya Göktaşı Çarparsa Ne Olur?
1,5 kilometre genişliğinde bir göktaşı çarparsa, gezegenin yüzeyine doğru saatte yaklaşık 48.280 kilometre hızla çarpacaktır. Bu kabaca 1 milyon megatonluk bir bombaya eşit enerjiye sahiptir. 1 milyon megaton hayal etmek zor, o yüzden biraz daha küçük boyutları deneyelim. Tek katlı bir ev büyüklüğünde bir göktaşı çarpması ise Hiroşima’ya düşen bombaya eşit bir enerjiye sahip olacaktır.
Bir asteroidin dünyadaki çoğu şeyi yok etmesi için yaklaşık 11 ila 12 kilometre genişliğinde olması gerekir. Bu durumda milyarlarca insan ölecek ve gezegendeki yaşamın çoğu yok olacaktır. Ancak bilim insanları, Dünya’daki yaşamı tamamen yok etmek için 96 kilometre genişliğinde bir göktaşı çarpması gerektiğini söylüyor.
15 Şubat 2013’te Rusya’nın güneyindeki Ural dağlarının hemen doğusunda yer alan Çelyabinsk semalarında bir patlama yaşandı. Patlayan nesnenin büyük bir kısmı atmosferde yansa da bir kısmı dünyaya ulaştı. Parçalardan biri Çebarkul gölüne düşerek 7 metre genişliğinde bir çukur açtı.
Gökbilimciler patlayan cismin 17-20 metre genişliğinde, 10.000 ton ağırlığında bir asteroit olduğu sonucuna vardılar. 30 kilometre yükseklikte gerçekleşen ilk patlamada 500 kiloton TNT’ye eşdeğer bir enerji açığa çıktı. Bu Hiroşima’ya atılan atom bombasının yaklaşık 30 katına denk geliyordu. Bu bilinen tarihte dünyamızın maruz kaldığı en büyük dünya dışı darbeydi.
Endişeleriniz Varsa, Torino Ölçeğini Kontrol Edin
“Ya Dünya’ya bir göktaşı çarparsa!” diye korkmanın bir yararı yok. Ne kadar korkmanız gerektiğini bileceksiniz. İlk kez İtalya’da 1999 yılında düzenlenen bir gökbilim konferansında açıklandığı için Torino Ölçeği diye adlandırılan derecelendirme sistemi bir çarpmanın gerçekleşme olasılığını belirler. Ölçek, 0’dan 9’a kadar numaralandırılmış 10 kategoriye ayrılmıştır. Nesnenin boyutu, hızı, yörüngesi ve çarpma olasılığı dahil olmak üzere çeşitli faktörleri dikkate alır.
En fazla bir ev büyüklüğünde olan gökcisimlerinin yaratacağı tehdit 0 ile belirtilmiştir. Ama çapı 20-100 metre arasında değişen ve Dünya’ya yaklaşan bir gökcisminin tehdit derecesi 8’dir. Böyle bir cismin kent büyüklüğünde bir alanı haritadan silebilecektir. Çapları bir kilometreden büyük olanların tehdit derecesiyse 10’dır. Bunların etkileri tüm gezegende hissedilecektir. Sonucunda bir zamanlar dinozorlara olduğu gibi, canlıların büyük bölümünü ortadan kaldırabilir
Sonuç olarak;
Dünya tehlikeli bir ortamda bulunmaktadır. Asteroitler ve kuyrukluyıldızlar gibi kozmik cisimler sürekli olarak uzayda hızla hareket eder ve sıklıkla gezegenimize çarpar. Bunların çoğu tehdit oluşturamayacak kadar küçüktür, ancak gördüğünüz gibi bazıları endişe vericidir.
Meteor düşmesi tehlikeli olabilir, ancak bu risk muhtemelen düşündüğünüzden daha küçüktür. Şu ana kadar dünyaya yaklaşan hiç bir göksel cisim yukarıdaki ölçeğe göre 4. seviye veya daha yüksek olarak derecelendirilmedi. Ancak bu genel olarak endişelenecek bir şey olmadığı anlamına gelmez.
NASA bugüne kadar, büyük olanların yalnızca tahmini %40’ını takip etti. Ancak sürpriz asteroitler geçmişte Dünya’yı ziyaret etti ve şüphesiz gelecekte de ziyaret edecekler. Ortaya çıktıklarında, insanlık ne kadar hazırlıklı olacak?
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Don’t look up: several asteroids are heading towards Earth. Here’s how we deal with threats in real life. Yayınlanma tarihi: 7 Ocak 2022. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: Don’t look up: several asteroids are heading towards Earth. Here’s how we deal with threats in real life/
- Asteroid that killed the dinosaurs. Likely origin and what we know about the famous space rock. Kaynak site: Space. Yayınlanma tarihi: 16 Ağustos 2021; Bağlantı: Asteroid that killed the dinosaurs. Likely origin and what we know about the famous space rock
- How Large Must an Asteroid be to Exterminate All Life on Earth?; Bağlantı: https://futurism.com/19943
Matematiksel
