Macera romanları ve tarih kitapları, açık denizde hayatını kaybeden denizcilerin üzücü hikayeleriyle doludur. Sonuçta açık denizde rotanızı şaşırmak, bir limana varmanıza daha ne kadar zaman olduğunu belirlemek zordur. Açık denizde ilerlemelerini ölçmek için hiçbir işaret bulunmadığından, denizciler ne kadar hızlı veya ne kadar uzağa gittiklerini hesaplayamayabilirler. Bu duruma giderek azalan kaynaklar ve fırtına gibi ek faktörler eklenince sonuçlar da üzücü olacaktır.
Günümüzde deniz araçlarının hızlarını farklı yöntemler kullanarak ölçüyoruz. Bunlardan biri elbette küresel konumlandırma sistemi yani GPS. Bu sayede belirli bir zaman aralığında aracın konumundaki değişiklik uydular aracılığıyla belirlenerek, hızı hesaplanabiliyor.
Ancak GPS sisteminin geçmişi çok da eskiye dayanmıyor. Oysa ki 15. yüzyıldan beri denizciler doğru biçimde denizlerde hızlarını ölçebiliyor. Bu da bizi günümüzde de denizcilikte kullandığımız knot yani düğüm ifadesine götürüyor. Detaylar için: Navigasyon Cihazlarından Önce Denizciler Yönlerini Nasıl Buluyordu?
görünüyor. Ancak hata oranı Terra lncognita, yani Bilinmez Diyarlar ‘a yaklaştıkça artıyor.
Knot Nedir?
Denizcilikteki devrimlerden bir tanesi 15. yüzyılda gerçekleşecekti. Bu tarihte bir deniz mili olarak 1852 metre kabul edilecekti. Bu sayede de denizciler hızı ölçmek için kullanışlı bir standarda sahip oldular. Bu dönemden itibaren de denizciler gemilerin hızını ölçmek için parakete olarak bilinen bir alet kullanmaya başladılar. Bir örneğini aşağıda görebilirsiniz.
Bu sistem bir halatın ucuna bağlı, şekli üçgene benzeyen bir tahta parçasından ve bir kum saatinden oluşuyordu. Halat üzerinde eşit aralıklarla (yaklaşık 14,4 metre) düğümler vardı. Bu ipin bir ucu geminin arka tarafına, diğer ucu da suya atılan tahtaya bağlıydı.
Gemi hareket halindeyken tahta parçası geminin arka kısmından suya atılıyordu. Bu esnada bir de kum saati yardımı ile yaklaşık 30 saniye boyunca, bir denizci halatın deniz üzerinde bulunan kısmındaki düğümleri saymalıydı. Örneğin 30 saniyede 10 düğüm saymış ise bunu 10 düğüm yani 10 knot olarak ifade edecekti. Bu yöntemle ölçülen 1 knot yaklaşık olarak 1 saatte kat edilen 1 deniz miline eşitti.
14,4 metreyi 30 saniyeye bölmek, onlara bir düğümün saatte 1.85166 kilometreye veya bir deniz miline eşit olduğunu söyledi. Bu nedenle, 15 knot hızla giden bir gemi saatte 15 deniz mili gidiyordu. Gün boyunca sık sık yapılan ölçümlerin ortalaması, bir geminin ne kadar hızlı hareket ettiğinin son derece doğru bir biçimde ölçüyordu.
Günümüzde Gemilerin Hızlarını Nasıl Ölçüyoruz?
Günümüzde gemi hızı ölçümü için farklı yöntemler kullanılmaktadır. Bunlardan bir tanesi yazının başında da değindiğimiz GPS sistemidir. Diğerlerinden biri ise Speed Log adını verdiğimiz sonar sistemlerdir. Geminin belirli bir noktasına konumlandırılmış olan sistem, denize belirli dalgalar yayarak geri dönüş süresi arasındaki ve geminin ilerleme miktarı arasındaki oranlamayı yaparak, hız tespiti yapar. Ancak bu hesaplamada hız denklemindeki 30 saniyelik bölen 28 ile değiştirilir.
Ancak eskilerden gelen bir alışkanlık olarak, Knot denizcilikte ve havacılıkta hız birimi olarak kullanılmaya devam eder. 1 Knot, 1 saatte kaydedilen 1 deniz miline, yani 1852 metreye karşılık gelmektedir. Bu esnada akla gelen bir soruyu daha kısaca cevaplayalım.
Denizlerde Mesafeleri Ölçmek İçin Neden Deniz Mili kullanıyoruz?
Deniz mili deniz ve hava ulaşımında mesafeyi ifade etmek amacıyla kullanılan özel bir birimdir. Uluslararası Birimler Sistemi’ne (SI) dâhil olmamasına rağmen tercih edilmesinin nedeni Dünya’nın dairesel yapısını dikkate almasıdır.
Bir kara mili 1.609,344 metreye eşittir. Bir deniz mili, karada bir milden biraz daha uzundur. Deniz mili, Dünya’nın enlem ve boylam koordinatlarına dayanır ve enlem ve boylam koordinatlarını kullanmak, Dünya’nın eğriliğinin hesaba katılması gereken uzun mesafeli seyahatler için daha pratiktir.
Bir deniz mili bir meridyen üzerinde bir dakikalık yayın uzunluğuna eşittir. Örneğin Dünya’yı Ekvator hizasından ikiye ayırdığımızı ve elde ettiğimiz çemberi 360 dereceye böldüğümüzü düşünelim. Bu dereceler tekrar 60 dakikaya bölündüğünde elde edilen bir dakikalık yayın ortalama uzunluğu bir deniz milini ifade eder.
Deniz haritaları enlem ve boylamı kullanır. Bu nedenle denizcilerin deniz mili ile mesafeyi ölçmesi çok daha kolaydır. 1929’da birincisi düzenlenen Uluslararası Hidrografi Konferansı’nda bir deniz milinin değeri 1852 metre olarak kabul edilmiştir. Yazının devamında konu ile ilgili bu yazıya da göz atmanızı öneririz: Amerika’nın Metrik Sistem Kullanmama Sebebi Biraz da Korsanlarla İlgili!
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Why is a ship’s speed measured in knots?Yayınlanma tarihi: 3 Eylül 2019; Bağlantı: https://www.history.com
- Why is speed at sea measured in knots? Bağlantı: https://engineering.mit.edu/
- What is the difference between a nautical mile and a knot? Bağlantı: https://oceanservice.noaa.gov/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
