Greater Fool Theory ( Daha Büyük Aptal Teorisi), yatırımcıların çoğu zaman rasyonel davranmadığını ve piyasalarda kısa vadeli kazançlar için riskli hareketler yapabileceklerini gösterir.
500 liraya bir kurşun kalem alan arkadaşınız olduğunu duysanız muhtemelen ona içinizden bile olsa aptal dersiniz. Sonucunda mantıklı bir insan, aşırı pahalı bir şeyi yaşantısı için elzem değilse satın almaz. Ancak bu kalemi alan kişi, belki de aynı kalemi 600 liraya satabileceğini düşünüyordur. Yani temelinde daha büyük bir aptal arayışı içindedir. Bu durum ekonomide Greater fool theory yani daha büyük aptal teorisi olarak bilinmektedir.
Cadı avı veya lale çılgınlığı gibi kitlesel histeri salgınları hala varlar, sadece farklı kılıklarda karşımıza çıkmaktadır. Belirli bir nüfus içinde yanlış inançların hızlı, kendiliğinden yayılmasıyla karakterize edilen toplu sanrılar, kitlesel histerilerin arkasındaki suçlulardır.
Toplu sanrılar, birkaç koşulun birleşimi altında ortaya çıkar. Bu öncüllerin her biri yeterince basittir, ancak birlikte ne zaman ortaya çıkabileceklerini öngörmek daha zordur. En belirgin öncül, bilgi veya deneyimlerini paylaşacak kadar birbirleriyle bağlantılı olan birden fazla kişinin varlığıdır. Grup işsizlik, siyasi istikrarsızlık gibi, bir tür sıkıntı yaşıyorsa kolektif bir sanrının tutunması daha olasıdır.
Koşullar olgunlaştığında, grup üyeleri bir zincirleme reaksiyon başlatır. Sıkıntılarının dış nedenlerini veya rahatlama kaynaklarını aramaya başlarlar. Komplo teorileri üretilir, korkular körüklenir, panik yaratılır. Doğaüstü olan doğal görünmeye başlar. Zamanla, tehdit meşrulaştırılır ve toplumsal sıkıntı daha da derinleşir. Kitlesel sanrılar kitle iletişim araçları tarafından ele alınır ve bu da alevleri daha da körükler.
Daha Büyük Aptal Teorisi (Greater Fool Theory) Nedir?
Antik çağlardan 1700’lerin sonuna kadar, “spekülasyon” terimi çoğunlukla filozoflar, bilim insanları ve yazarlar tarafından gelecekle ilgili varsayımları tanımlamak için kullanılıyordu. Ancak 1770’lerde bir dizi uluslararası kredi skandalından sonra, riskli finansal durumlar için tanımlayıcı haline geldi. Adam Smith, 1776’da yayınlanan “Ulusların Zenginliği “nde bu terimi kapsamlı bir şekilde kullandı.
Spekülasyon yapmak, gelecek hakkında bir bahis oynamaktır. Büyük aptal teorisi de buna bir örnektir. Piyasalar yalnızca ekonomik mantığı takip etmez. Aynı zamanda insan duygularını ve kontrolden çıkmış algoritmaları da takip eder.
Hisse senetlerinin fiyatı yükselmeye devam ediyorsa ancak temel değerleri de yükselmiyorsa, aşırı değerlidirler ve bir balon oluşur. Balonlar gizlice başlar. Herhangi bir emtianın fiyatı ancak akıllı kurumsal yatırımcılar ürünün potansiyel değerini fark edip müdahale ettiğinde yükselir. Fiyat hala düşükken satın alırlar ve kısa bir süre içinde kazanç sağladığında satarlar.
İlk satış dalgasının ardından bir fiyat düşüşü gelir. Yatırım medyanın dikkatini çektiğinde, kamuoyunun coşkusu da bunu takip eder. Talep fiyatı yukarı iter ve ardından çılgınlık başlar: yani açgözlülük, yanılsama, korku, panik ve en sonunda umutsuzluk.
Bu duygular muhakeme yeteneğini zayıflatır. Açgözlülük bizi gerçek olamayacak kadar iyi planlara ve vaatlere inanmaya sürükler. Balonların genel eğilimi patlamalarıdır. Balonlar patladığında, hisse senedi fiyatları temeller tekrar iyileşene kadar önceki seviyeye yükselmeyecektir.
Bu durumda elinde hisse senedi olan herkes aynı anda çıkış kapısına koşar, ancak alıcı bulamaz. Başka bir deyişle, piyasada hisseyi satacak daha büyük aptallar yoktur. Bu durumda daha büyük aptallar hisse senedini balon tamamen inmeden satmayanlar olur.
Daha Büyük Bir Aptal Olmamak İçin Neler Yapmalıyız?
Büyük Aptal Teorisi, daha yüksek bir fiyat ödemeye razı olan birini bulma beklentisiyle aşırı değerli varlıklara veya menkul kıymetlere yatırım yapmanın tehlikelerini vurgular. Teori, yatırımcıların aceleci yatırım kararları almaktan kaçınmaları ve yatırım yapmadan önce varlığın temellerini anlamaya odaklanmaları gerektiğini hatırlatır.
Finansal piyasaların çılgın bir yolculuk olduğunu anlamak gerekir. Bu özellikle hisse senetleri ve kriptolar gibi değişken varlıklar için geçerlidir. Hangi yöne gideceklerini asla bilemezsiniz. Isaac Newton’un 1720’deki Güney Denizi Balonu’nda 20.000 £ kaybettikten sonra pişmanlıkla söylediği gibi: “Gök cisimlerinin hareketlerini hesaplayabiliriz, ancak insanların deliliğini hesaplayamayız.”
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- Montevirgen, Karl. “The greater fool theory: The root cause of market bubbles?.” Encyclopedia Britannica, 24 Feb. 2023, https://www.britannica.com/money/what-is-greater-fool-theory. Accessed 24 October 2024.
- What Is The Greater Fool Theory?; yayınlanma tarihi: 21 Ocak 2021. Kaynak site: Science ABC. bağlantı: What Is The Greater Fool Theory?/
- Greater Fool Theory; yayınlanma tarihi: 7 Mayıs 2021; bağlantı:https://www.investopedia.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
