Çoklu görev, aynı anda iki veya daha fazla görev üzerinde çalışmayı, bir şeyden diğerine geçiş yapmayı veya birkaç görevi hızlı bir şekilde art arda gerçekleştirmeyi içerir. Hızlı tempolu modern dünyamızda, çoklu görev yeteneği, hayatta kalmak için temel bir beceri gibi gelecektir. Peki ama çoklu görev gerçekten mümkün mü? Kısa Cevap: Hayır. Size yapabilirsiniz gibi gelse de bu beynimizin çalışma biçimi ile maalesef uyumlu değil.
Çoklu görev aynı anda pek çok şeyi halletmenin harika bir yolu gibi görünse de araştırmalar beynimizin birden fazla görevi yerine getirmede sandığımız kadar iyi olmadığını gösterdi. Aslında bazı araştırmalar, çoklu görev yapmanın kavrama yeteneğinizi, dikkatinizi ve genel performansınızı azaltarak üretkenliğinizi gerçekten engelleyebileceğini öne sürüyor. Bu arada çoklu görev dediğimiz zaman tam olarak neden bahsettiğimizi anlamamış olabilirsiniz.
- Aynı anda iki projeye başlamak
- Arabayla işe giderken radyo dinlemek
- Ödev yaparken telefonla konuşmak
- İş e-postalarına yanıt verirken televizyon izlemek
- Toplantı sırasında sosyal medyada gezinmek
- Yapılacaklar listesi yazarken birinin konuşmasını dinlemek gibi alışkanlıklarınız var ise okumaya devam ediniz.
Çoklu Görev Üretkenliği Nasıl Engeller?
Beynimiz aynı anda birden fazla görevi yerine getirme yeteneğinden yoksundur. Birden fazla görevi yerine getirdiğimizi düşündüğümüz anlarda muhtemelen görevden göreve hızlıca geçiş yapıyoruzdur. Sağlıklı bir beyin için, bu değişim neredeyse anında gerçekleşir. Bu da insanları çok sayıda görevi yerine getirdiklerine inanmaya yönlendirir. Oysa beynimiz sürekli olarak bu işler arasında gidip gelecektir.
Bu da beyni yorup bilişsel kapasitemizi düşürür. Popüler inanışın aksine görünse de, birden fazla görevi yerine getirdiğimizde daha yavaş ve daha az verimli çalışma eğiliminde oluruz. Bir şeyden diğerine atlamayla ilişkili artan zihinsel talep nedeniyle görev değiştirme maliyetleriyle (beynimizin daha yavaş çalışması gibi) karşılaşıyoruz.
Çoklu görev, beyindeki yönetici işlevler tarafından yönetilmektedir. Bunlar bilişsel süreçleri kontrol edip yönetir ve belirli görevlerin nasıl, ne zaman ve hangi sırayla gerçekleştirileceğini belirler. Yönetici kontrol sürecinin iki aşaması vardır:
- Hedef değiştirme: Bir şey yerine başka bir şeyi yapmaya karar vermek
- Kural etkinleştirme: Önceki görevin kurallarından yeni görevin kurallarına geçiş
Bu aşamalardan geçmek yalnızca saniyenin onda biri kadar bir süreyi artırır. Ancak insanlar tekrar tekrar ileri geri geçiş yaptığında bu süre artmaya başlar. Çamaşırları katlarken ve aynı anda televizyon izlerseniz bu bir sorun olmayacaktır. Ancak, yoğun trafikte araç kullanmak gibi güvenliğin veya üretkenliğin önemli olduğu bir durumdaysanız, kısa süreler bile kritiktir.
Vücudumuzun neredeyse otomatik olarak gerçekleştirdiği belirli görevler ve davranışlar vardır. Araba kullanmak, bir şarkıyı çalmak, hatta merdiven çıkmak alışkanlık haline geldiği zaman bunları daha hızlı ve düşünmeden yapabiliriz. Hatta daha iyi sonuç alabiliriz. Davranışlarımızın belli bölümlerini otomatikleştirmenin avantajı bunun çoklu göreve imkan vermesidir.
Yürüme bile bir yere kadar pratik gerektiren otomatik bir davranıştır. Yürürken bir yandan da düşmeden cep telefonuyla konuşabilmemizin nedeni, bacaklarımızın öne geriye her hareketine ya da ayağımızı nereye bastığımıza bilinçli bir dikkatle odaklanmak zorunda olmayışımızdır.
Çoklu görev yapamama, esas olarak üst düzey beyin fonksiyonları için geçerlidir. Aksi durumda hiç kimse aynı anda hem sandviç yiyip hem de televizyon izleyemezdi. Bununla birlikte, bir kitap okumayı ve aynı anda biriyle sohbet etmeyi deneyin. Sorun yaşamaya başladığınızı burada fark edeceksiniz.
Çoklu Görev Yapanlar Hata Yapar
Çoklu görev sizi hata yapmaya daha yatkın hale getirebilir. Araştırmalar, sınıfta çoklu görev yapan öğrencilerin genel not ortalamalarının daha düşük olduğunu (ve eğer evde çoklu görev yapmaya devam ederlerse, ödevlerini bitirmelerinin genellikle daha uzun sürdüğünü) göstermiştir. Yetişkinler de aynı sorunu yaşarlar. 2018’de yapılan bir araştırma, yaşlı yetişkinlerin çoklu görev yapmaları durumunda araç kullanırken daha fazla hata yapma ihtimalinin yüksek olduğunu ortaya çıkardı.
Çoklu görev yapabileceğimize inanmak görevlerden biri şimdiki ana dikkat ve odaklanma gerektiriyor ise tehlikelidir. Örneğin, radyonuzu dinlerken arabanızı sürebilirsiniz. Ancak otobandan çıkışa yaklaştığınızda ya da rotayı bilmiyorsanız dikkatinizi radyodan ayırsanız iyi olur. Aynı şey araba kullanırken cep telefonunuzla mesaj yazabileceğinizi düşündüğünüz durumlarda da geçerlidir.
Çoklu Görev Alışkanlığını Kırın
Çoklu görev yapmanın hayatınızı olumsuz etkilediğini düşünüyorsanız üretkenliğinizi ve verimliliğinizi artıracak bazı değişiklikler yapmanız mümkün. Bir dahaki sefere kendinizi çoklu görev yaparken bulduğunuzda, başarmaya çalıştığınız çeşitli şeyleri değerlendirin. Daha sonra öncelikle hangi göreve odaklanmanız gerektiğini belirleyin.
- Herhangi bir zamanda yaptığınız şeylerin sayısını yalnızca tek bir görevle sınırlayın. Aynı anda birden fazla şey üzerinde çalışmanız gerekiyorsa, çamaşır katlamak gibi otomatik bir şeyi, sohbet etmek gibi daha fazla odaklanma gerektiren bir şeyle birleştirmeyi deneyin.
- “20 dakika kuralını” kullanın. Görevler arasında sürekli geçiş yapmak yerine, diğerine geçmeden önce 20 dakika boyunca dikkatinizi tamamen bir göreve ayırmaya çalışın.
- Görevlerinizi toplu olarak yapın. Benzer görevleri bir araya getirerek ve bunların üstesinden gelmek için bir zaman belirleyerek, zihninizi başka bir şeye odaklanmak için serbest bırakabilirsiniz.
- Dikkat dağıtıcı unsurları sınırlayın. Bu, çalışmak için daha sessiz bir yer aramak, telefonunuzu kapatmak, bildirimleri ve alarmları kapatmak anlamına gelebilir.
Sonuç Olarak;
Beyninizin çok fazla bilgi ile aynı anda baş etmeye çalışması durumunda bunların hiçbirini iyi yapmaması olasılığı daha yüksektir. Bu nedenle her şeyi birer birer yapmaya çalışmak ve beyne arada mola vermesi için fırsat tanımak en iyisidir. Yazımızın bitiminde göz atmak isterseniz: Odaklanma Hepimizin Sorunu, Peki Ama Çözmek Mümkün mü?
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Jeong S-H, Hwang Y. Media multitasking effects on cognitive vs. attitudinal outcomes: A meta-analysis. Hum Commun Res. 2016;42(4):599-618. doi:10.1111/hcre.12089
- How Multitasking Affects Productivity and Brain Health. Yayınlanma tarihi: 1 Mart 2023. Bağlantı: How Multitasking Affects Productivity and Brain Health/
- Wiradhany W, Koerts J. Everyday functioning-related cognitive correlates of media multitasking: A mini meta-analysis. Media Psychol. 2021;24(2):276-303. doi:10.1080/15213269.2019.1685393
- Madore KP, Wagner AD. Multicosts of Multitasking. Cerebrum. 2019 Apr 1;2019:cer-04-19. PMID: 32206165; PMCID: PMC7075496.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
