Coca-Cola’nın gizli formülünün dünyada sadece iki kişi tarafından bilindiği ve olası bir felaket durumunda bu iki kişinin bir araya gelerek formülü yeniden oluşturacakları ile ilgili efsaneyi duymuş olabilirsiniz. İki kişiden daha fazlasının biliyor olması çok daha olası olsa da gerçekten de günümüzde tam olarak ne içtiğimizi bilmiyoruz. Ancak Coca Cola’nın mucidi kabul edilen eczacı John Pemberton’un ilk olarak ne kullandığını biliyoruz.
Coca-Cola Company’nin resmi anlatımına göre, Pemberton baş ağrısı için bir ilaç geliştirmeye çalışırken, doğru malzeme birleşimini tesadüfen bulan sıradan bir amatördü. Bir öğleden sonra çeşitli malzemeleri üç ayaklı bir kapta karıştırıp karamel renginde bir sıvı yarattı. Bu sıvıyı yakındaki eczaneye götürüp sodalı suyla karıştırdı ve böylece dünyanın neredeyse her köşesine ulaşacak tatlı ve dinçleştirici içkiyi yarattı. Ne var ki, gerçek öykü çok daha karışıktır.
Coca-Cola’nın Mucidi John Pemberton İsimli Bir Eczacıydı
Coca-Cola, eczacı John Pemberton’ın morfin bağımlılığıyla mücadelesi sonucunda ortaya çıktı. Pemberton, 19. yüzyılın sonlarında Columbus Muharebesi’nde yaralanmıştı. Bunun sonucunda da ağrılarını hafifletmek için düzenli kullandığı morfin içerikli ağrı kesici ilaçlara kısa süre içinde de bağımlı hale gelmişti.
John Pemberton, meslek hayatı boyunca edindiği bilgilere dayanarak, bağımlılığın tedavisi için çabaladı. Bunun için çeşitli otlar ve bitkilerle deneyler yapmaya başladı. ( Kimi kaynaklarda kendisinin kocakarı ilaçları yapıp satarak zengin olmaya çalışan biri olduğundan bahsedilmektedir. Yani hikayenin bu ilk kısmı kesin değildir.)
Bu esnada, Parisli kimyager Angelo Mariani’nin ürettiği Vin Mariani adlı bir şaraba rastladı. Bu içecek, Bordeaux şarabı ve koka yaprağı özü karışımıyla sağlığınızı artırmayı vadediyordu. İçeceğin enerji artırıcı etkileri ise muhtemelen koka yaprağı özütündeki etkin madde olan kokainden geliyordu. Bu içeceğin hayranları arasında da Kraliçe Victoria ve Thomas Edison gibi tanıdık isimler de bulunuyordu.
Coca-Cola’nın Tarihi: Kola ve Kokain
Kokain, Güney Amerika’nın batısına özgü koka bitkisinden elde edilir. Zorlu bir coğrafyada yaşayan And bölgesindeki yerli halk, çalışırken ağrılarını gidermek ve açlığa daha uzun dayanabilmek için iştahı azaltan koka yapraklarını tarih boyunca çiğnemiş veya çay olarak demlemiştir. Gerçekten de kokain küçük dozlarda alındığında tıpkı kafein gibi zihni uyanık tutup iştahı bastırma etkisine sahiptir.
Günümüzde size garip gelecektir. Ancak aslında 1914 yılından önce kokain yasadışı değildi. Bu nedenle genellikle bulantı, astım ve kabızlığa neden olan çok sayıda hastalığı tedavi etmek için toniklerde ve haplarda kullanılmaktaydı. Ancak o dönemde kokainin bağımlılık yarattığı henüz bilinmemekteydi.
Pemberton kokalı Vin Mariani şarap formülünü kopya edip buna kola suyu ekledi. Batı Afrika’ da yetişen kola bitkisinin taneli yemişleri yaklaşık yüzde 2 kafein içerdiği için, çiğnendiğinde dinçleştirici bir etki yaratıyordu. Sonucunda da French Wine Coca (Fransız Koka Şarabı) adını verdiği kendi versiyonunu üretip satmaya başladı. Bu içecek anti-depresan, ağrı kesici ve çok yönlü bir afrodizyak olarak tanıtılacaktı.
French Wine Coca’ sının satışları artmaya başlayıp tam da Pemberton doğru yoldaymış gibi göründüğü sırada, Atlanta ve Fulton County 1 Temmuz 1886′ dan itibaren iki yıllık bir deneme süresince alkol satışını yasakladı. Alkol karşıtı hareket güç kazanmaya başlayınca, Pemberton alkol içermeyen bir karışım üretmek zorunluluğunu hissetti.
Coca Cola’nın İsmi Ne Anlama Geliyor?
Evindeki laboratuvara geri dönüp, koka ile kola içeren ve bu iki bileşenin acılığını gizlemek için şeker kullanılan “alkolsüz bir içki” üzerinde çalışmaya başladı. Mayıs 1886′ da Pemberton aradığı karışımı bulmuştu. Şimdi bir ada ihtiyacı vardı. Frank Robinson adlı iş arkadaşının önerisi; Coca-Cola oldu. Coca Cola’nın ismi doğrudan, içeceğin iki ana bileşeninden ortaya çıkmıştı.
Coca-Cola’nın bu ilk sürümü az miktarda koka özü, dolayısıyla bir miktar kokain içermekteydi. (Kokain yirminci yüzyılın başında formülden tamamen çıkarılacaktı. Fakat koka yapraklarından çıkarılan diğer özler bugüne kadar içkinin bir parçası olarak kalmaya devam etti.) Coca-Cola’yı icat eden Jonh Pemberton geride durup, imalat ve pazarlama işini Robinson’ a bıraktı. El yazısı biçimindeki sembolü Frank Robinson’a aittir. İsim ve logo o günden bugüne değişmeden devam etmiştir.
Yeni içkinin 29 Mayıs 1886’da Atlanta ]ournal’da çıkan ilk reklamı kısa ve amaca uygundu. “Coca-Cola. Hoş! Serinletici! Ferahlahcı! Dinçleştirici! Harika koka bitkisi ile ünlü kola yemişlerinin özelliklerini barındıran yeni ve popüler sodalı içki.”
Coca Cola’nın İcadı John Pemberton’a Aradığı Mutluluğu Sağlamayacaktı
Robinson, içkinin tanıtımını çeşitli yollarla yaptı. Coca Cola’yı tadanların, paralı müşteri olarak geri döneceği umuduyla, bedava Coca-Cola hakkı kazandıran kuponlar dağıttı. Sokak arabalarına ve soda istasyonlarına posterler ve afişler astı. İlk kez 16 Haziran 1887′ de bir gazete reklamında görülen Coca-Cola logosunu da geliştirdi.
Yeni içkinin umut vaat eden başlangıcına karşın, Pemberton iş arkadaşları ile mutsuzdu. Coca-Cola’nın ad ve formül haklarının kime ait olduğuyla ilgili ağız dalaşı birkaç ay sürdü. Hakların resmi sahibi olan Pemberton Chemical Company’nin hisseleri, kimin neye sahip olduğu belli olmayacak şekilde bir kaç kez satıldı.
Dahası kendisi mide kanseri idi ve hastalığı hızla ilerliyordu. Sonucunda hızlıca para bulmak adına Temmuz 1887′ de Coca-Cola haklarının üçte ikisini iki işadamına satmak zorunda kalacaktı. 1888’de ilk Coca-cola fabrikasını kuruldu. Aynı yıl John Pemberton, mide kanserinden öldü. Coca-Cola şirketindeki kalan hisseleri de tek oğlu Charles’a kaldı. Ancak kendisi de bir morfin bağımlısı olan Charles, babasından sadece altı yıl sonra ölecekti. Sonucunda aileden hiçbiri ürettikleri içeceğin başarısını göremedi.
Coca Cola’nın Formülü Nedir?
Asa Candler 2300 dolara Coca-Cola’nın haklarını ele geçirdiğinde, bu içkiye birçok kocakarı ilacından biri olarak bakmıştı. Fakat satışlar artmaya devam edince Candler’ın da bakış açısı değişecekti. Stratejide yapılan ani bir değişiklikle, Coca-Cola’nın varsayılan tıbbi özelliklerinin ikinci plana itilmesi de satış patlamasına yardımcı omuştu.
1919’da ise Ernest Woodruff’ın yönettiği bir grup yatırımcı Candler’dan Coca Cola’yı satın aldı. 1919’dan 1925’e dek formül Trust Company Bankası’nda bir kasada, 1925’ten beri ise Atlanta’da Coca Cola genel merkezinin kasasında tutuluyor.
Coca cCola’nın formülündeki kesin değişikliğin kokainsiz hale gelmesi olduğu biliniyor. Günümüzde Coca Cola’nın koka özütünün yanı sıra hindistancevizi, limon, kişniş, tarçın ve portakal da dahil olmak üzere birçok doğal yağ içerdiği tahmin ediliyor. Ancak gizli karışımın detayları günümüzde hala bilinmiyor.
Sonuç olarak;
1930’ların sonunda Coca-Cola; kitlesel üretilen, kitlesel pazarlanan, hem yoksulların hem zenginlerin tükettiği bir ürün haline gelecekti. Coca-Cola Amerika’yı ele geçirmişti. Devamında, Amerikan nüfuzunun yayıldığı her yere giderek dünyayı ele geçirmeye hazırdı. Ancak bu esnada karşısına bir engel çıkacaktı. Bu engel de Pepsi idi. Detaylara göz atmak isterseniz: Kola Savaşları: Coca-Cola ve Pepsi’nin Amansız Rekabeti Pazarlama Dünyasına Ne Öğretti?
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- The Quiet Tragedy Behind John Stith Pemberton And The Invention Of Coca-Cola. Yayınlanma tarihi: 8 Ağustos 2019; Bağlantı: https://allthatsinteresting.com/john-pemberton
- The Tragic Story Behind The Invention Of Coca-Cola. Bağlantı: https://historydaily.org/
- Is it true that only two people in the world know the recipe for coke?. Yayınlanma tarihi: 28 Ekim 2014; Bağlantı: https://www.todayifoundout.com
Matematiksel
