Hepimizin severek tükettiği çilek, aslında bir meyve değil, birden fazla meyvenin bir araya gelmesiyle oluşan bir meyve topluluğudur. Üstelik, botanik açıdan sahte bir meyve olarak sınıflandırılır. Çileğin üzerindeki beyaz noktalar ise çekirdekleri değildir. Bu şaşırtıcı gerçeği öğrenmek için okumaya devam edin.
Gündelik hayatımızda aşina olduğumuz bazı kavramların bilimsel olarak farklı şekillerde tanımlandığını görmek çoğumuz için şaşırtıcı olabilir. Örneğin, uzun süre sebze olarak kabul ettiğimiz domatesin aslında bir meyve olduğunu artık biliyoruz. Benzer bir durum çilek için de geçerlidir.
Çileğin İngilizcedeki adı strawberry olarak bilinir. İngilizcede “berry” yani küçük, tatlı ve yumuşak meyve anlamına gelen kelimeyle tanımlanan birçok meyve vardır. Bunlar arasında blueberry (yaban mersini), raspberry (ahududu) ve blackberry (böğürtlen) gibi tanıdık meyveler bulunur.
Bu meyveler her ne kadar küçük ve tatlı olsalar da çilek, bilimsel olarak bunların hiçbiriyle aynı familyaya ait değildir. Hatta şaşırtıcı bir şekilde, muz ile böğürtlen botanik olarak birbirine daha yakındır. Çilek ise düşündüğümüzden çok daha farklı bir sınıflandırmaya sahiptir.
Meyve nedir?
Bu kafa karışıklığının temel nedeni, meyvenin bilimsel tanımını tam olarak bilmememizden kaynaklanır. Günlük kullanımda, tatlı ve sulu olan birçok besini meyve olarak adlandırırız. Ancak botanik açıdan bir bitkinin meyve olarak sınıflandırılabilmesi için birden fazla tohum içermesi ve üç temel katmandan oluşması gerekir:
- Endokarp: Tohumları koruyan en içteki tabakadır.
- Eksokarp: Meyvenin dış kabuğunu oluşturur.
- Mezokarp: Etli ve genellikle sulu olan orta kısımdır.
Çilek neden meyve değildir?
Normalde meyve, döllenmiş bir çiçeğin yumurtalığından veya yumurtalıkla birlikte diğer çiçek kısımlarından oluşur. Ancak günlük hayatta her tatlı ve sulu bitki parçasına meyve demeye eğilimli olsak da, botanikte meyveler kendi içinde farklı kategorilere ayrılır.
Erik, kayısı ve kiraz gibi meyveler gerçek meyveler olarak kabul edilir. Bunun nedeni, yalnızca çiçeğin yumurtalığının gelişimiyle oluşmalarıdır. Ancak, bazı meyveler yalnızca yumurtalıktan değil, çiçeğin diğer organlarının da katılımıyla oluşur. Bu tür meyvelere yalancı meyve denir ve çilek bu kategoriye dahildir.
Çilek gibi bitkilerin çiçeklerinde çok sayıda dişi organ bulunur. Bu dişi organların yumurtalıkları gelişerek küçük meyvecikler oluşturur. Böylece, bir çiçeğin birden fazla yumurtalığından oluşan meyveye toplu meyve (aggregate) veya bileşik meyve denir.
Botanik olarak çilek, Fragaria cinsine aittir ve bu da onu gülgiller (Rosaceae) familyasının bir üyesi yapar. Yani, çilek bilimsel olarak gül ile yakından akrabadır.
Çileğin üzerindeki her “tohum”, teknik olarak içinde bir tohum bulunan ayrı bir meyvedir. Başka bir deyişle, çilek gerçek yumuşak meyveler gibi bir yapı oluşturmaz. Bunun yerine, meyve taşıyan çekirdekleri yüzeyinde barındıran şişmiş bir hazne dokusudur.
Çilek tohumlarıyla ilgili bu kafa karışıklığına rağmen, çoğu çilek bitkisi aslında tohumdan yetişmez. Çilekler büyüdükçe, toprak yüzeyinde ince ip benzeri yapılar yayarlar. Bu yapılar toprağa ulaştığında kök salar ve yeni çilek bitkilerinin oluşmasını sağlar. Bu üreme yöntemi, çileğin doğal olarak hızlı bir şekilde çoğalmasına yardımcı olur.
Sonuç Olarak;
Günlük dilde meyveleri tatlı, sebzeleri ise tuzlu olarak düşünmeye eğilimliyiz. Ancak bu sınıflandırmanın bilimsel açıdan hiçbir temeli yoktur. Meyveler, tohum taşıyan bitki kısımlarıdır; sebzeler ise kök, gövde ve yapraklardan oluşur. Bu nedenle, domates gibi biber de botanik açıdan bir meyvedir. Bu durum, meyve ve sebze ayrımının düşündüğümüzden çok daha karmaşık olduğunu gösteriyor.
Her ne olursa olsun, çilekler sağlıklı beslenme için harika bir seçenek sunarlar. Ancak tatlı görünümlerine rağmen, çilekler aslında sanıldığı kadar tatlı değildir. İlginç bir şekilde, çilekler koku bileşenleri sayesinde gerçekte olduklarından daha tatlı algılanırlar. Koku duyumuz, tat alma hissimizi etkilediği için çileklerin aromatik yapısı, onların daha tatlıymış gibi hissedilmesine neden olur.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Why are bananas berries, but strawberries aren’t?. Yayınlanma tarihi: 12 Ocak 2017. Kaynak site: Livescience. Bağlantı: Why are bananas berries, but strawberries aren’t?
- Are strawberries berries? Uhm, not really. But bananas are berries, and it gets weirder. Yayınlanma tarihi: 30 Nisan 2023. Kaynak site: Zmescience. Yayınlanma tarihi: Bağlantı: Are strawberries berries? Uhm, not really. But bananas are berries, and it gets weirder
- The White Dots On Strawberries Are Not Strawberry Seeds. Yayınlanma tarihi: 29 Ağustos 2023. Kaynak site: Iflscience. Bağlantı: The White Dots On Strawberries Are Not Strawberry Seeds
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
