Dilimizi zenginleştiren pek çok deyim ve atasözü bulunmaktadır. Bunlar arasında en ilginçlerinden biri de “Ceviz ağacı altında ve gölgesinde oturulmaz, adamı erken öldürür” sözüdür. Bu söz, özellikle ceviz ağaçlarının yaygın olduğu bölgelerde yaşayan insanlar tarafından sıkça kullanılır.
“Ceviz ağacın altında oturulmaz.” sözünü duyan birçok kişi, ilk olarak başına düşebilecek bir cevizin ölümcül olabileceğini düşünebilir. Ancak işin açıklaması biraz daha derindir. Bu sözün bilimsel açıklaması, ceviz ağacının çevresine yaydığı kimyasal maddeler ve fizyolojik etkileriyle ilişkilendirilmektedir.
Ceviz Ağacı Neden Tehlikelidir?
Allelopati kelime anlamı olarak “başkalarının ölümü” anlamına gelir. En basit haliyle, bir bitki türünün salgıladığı kimyasal maddeler yoluyla başka bir bitkinin büyümesini etkileme yeteneği olarak tanımlanır. Erken dönem araştırmacılar, bu etkileşimi yalnızca canlı bitkilerin diğer canlı bitkiler üzerindeki etkisi olarak sınırlamışlardı.
Ancak, günümüzde bu tanım genişletilmiş ve toprak ortamındaki etkileşimleri de kapsayacak şekilde ele alınmıştır. Bu tür “toprak aracılı kimyasal etkileşim”, bitki köklerinin aynı toprak ortamını paylaştığı düşünüldüğünde daha anlamlı bir tanımdır. Bahçıvanlar tarafından en çok bilinen ve korkulan allelopatik kimyasal ise juglondur.
Antik Roma’dan günümüze kadar birçok yazar, ceviz ağaçlarının çevresindeki bitkiler için zararlı olabileceği konusunda uyarılarda bulunmuştur.. Başlangıçta, ceviz ağaçlarının çevresindeki bitkilere verdiği zarar yoğun gölgeleri ve geniş kök sistemleri ile açıklanıyordu. Ancak son 100 yılda, doğrudan kanıt olmamasına rağmen, bu zararların kimyasal zehirlenmeden kaynaklandığı iddiaları ortaya çıkmaya başladı.
1920’lerde, ceviz ağaçlarının yakınında yetiştirilen domatesler ve diğer mahsullerde görülen zararlar, insanların toksik kimyasalların etkili olduğu sonucuna varmasına neden oldu. Ancak, birçok çiftçinin ceviz bahçelerinin yanında tarlaları bulunuyordu. Burada ekilen bitkilerde olumsuz bir etki görülmüyordu. Yine de ceviz ağaçlarının diğer bitkileri öldürdüğü inancı halk arasında yayılmaya devam etti.
Ceviz Ağacı Altında Oturursak Bu Madde Bize de Zarar Verir mi?
Eğer aşırı alerjik bir bünyeniz yok ise muhtemelen hayır. Ceviz ağacı altında oturmasak bile bir biçimde özellikle kırsal kesimde yaşayan insanlar bu ağaç ile temas halindedir. Bu durumda da elbette juglona maruz kalmak olasıdır.
Ancak, juglon 1850’lere kadar izole edilmedi. A. Vogel Jr. ve C. Reischauer adlı iki bilim insanı 1851’de bileşiği ceviz ağacından izole etmeyi başardılar. Juglone daha sonra 1887’de A. Bernthsen ve A. Semper tarafından sentezlendi ve karakterize edildi.
Bu arada bir yanlış anlamaya imkan yaratmayalım. Ceviz ağacı etrafında elbette başka bitkiler yetişebilir. Bu kimyasala duyarlı bitkiler patlıcan, biber, domates, patates gibi bazı sebzeler ve elma, böğürtlen gibi bazı meyvelerdir.
Yani ceviz ağacı etrafına bu duyarlı bitkiler ekilirse gelişmeleri sorunlu olacaktır. Bu maddenin juglon-duyarlı bitkilerde metabolik aktiviteleri için gerekli olan enerjiden mahrum bırakan bir solunum inhibitörü olduğu deneysel olarak gösterilmiştir.
Sonuç Olarak;
Juglone, insanlar için herhangi bir toksisite tehdidi oluşturmaz. Ancak bahçıvanlar etkilerinin farkında olmalı ve buna göre plan yapmalıdır. Ayrıca dediğimiz gibi diğer türlerine göre fazladan juglon barındıran siyah cevizin polenleri insanlarda alerjik semptomlara yol açma riski barındırır. Sonucunda ceviz altında oturmak sizi söylendiği gibi öldürmez, ancak uzun süre oturur ya da uyursanız, devamında başınızın ağrıması da olasıdır.
Toksikoloji, zehirlerin canlı organizmalar üzerindeki özelliklerini inceleyen bir bilim dalıdır. Bu disiplinin ‘babası’ ise Paracelsus olarak da bilinen Philippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim olarak kabul edilmektedir. Paracelsus‘un günümüzden yaklaşık 500 yıl önce söylediği gibi: “Her şey zehirdir ve zehirsiz hiçbir şey yoktur; yalnız dozunda alınan şeyler, zehir olmaktan çıkar.”
Bu yazının devamında göz atmak isteyebilirsiniz. Leonardo da Vinci 500 Yıl Önce Ağaçların Gelişim Kuralını Doğru Olarak Bilmişti
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Why Not Sit Under the Walnut Tree? Bağlantı: https://www.technopixel.org/
- Juglon. Bağlantı: https://en.wikipedia.org/wiki/Juglone
- Chalker-Scott, Linda. (2019). DO BLACK WALNUT TREES HAVE ALLELOPATHIC EFFECTS ON OTHER PLANTS? (HOME GARDEN SERIES).
- Funt, R.C., & Martín, J. (2012). Black Walnut Toxicity to Plants, Humans and Horses.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
