Bazı söylemleri sık duysak da tam olarak ne anlama geldiğini bilmeyiz. Hatta kimi zaman bu söylemlere bir miktar da küçümseyici bir bakış açısı ile yaklaşırız. İşte bu söylemlerden birisi de ceviz ağacının altına oturmak ile ilgilidir.
“Ceviz ağacı dibine ve gölgesine oturmak iyi değildir, insanı erken öldürür” diye bir söz vardır. Öncelikle bu sözü sadece bir atasözü kabul ediyorsanız yanılıyorsunuz. Gerçekten de konu ile ilgili bazı bilimsel açıklamalar vardır. Tam olarak sözde söylendiği gibi gerçekleşmese de ceviz ağacının ürettiği zehirli kimyasal maddeler, bazı canlı türleri için risk oluşturacaktır. Aslına bakarsanız bu durum çok eskiden beri de bilinmektedir.
Ceviz Ağacı Neden Tehlikelidir?
Siz de eğer bizim gibiyseniz, “ceviz ağacı altına oturmak, adamı erken öldürür.’ gibilerinden bir sözü ilk duyduğunuzda yanlış anlamış olmalısınız. Bu sözün sizi başınıza ağaçtan düşme ihtimali olan cevizlerden korumak amacı ile söylendiğini düşünmüş olabilirsiniz. Her ne kadar kafanıza ceviz düşme riski bulunsa da aslında arka planındaki açıklama daha inceliklidir.
Amerika kökenli karaceviz (Juglans nigra L.) parke kerestesi olarak çok değerlidir. Peyzaj düzenlemelerinde bir gölge ağacı olarak ve buna ek olarak yemişi için ekilmektedir. Ancak bu ceviz ağaçlarına yakın ekilen pek çok bitki iyi bir şekilde büyürken, bazı bitki türlerinin büyümesi sağlıklı olmaz. Bu olaya ‘allelopati’ denir.
Allelopati, bir organizmanın diğer organizmaların çimlenmesini, büyümesini, hayatta kalmasını ve üremesini etkileyen bir veya daha fazla biyokimyasal ürettiği biyolojik bir olgudur. Bu biyokimyasallar, allelokimyasallar olarak bilinmektedir. Bu kimyasalların da hedef organizmalar ve topluluk üzerinde yararlı veya zararlı etkileri mevcuttur.
Ceviz ağaçları yakınında yetiştirilen ve olumsuz etkilenen bazı bitkilerde yapraklarda sararma, solma ve nihai ölüm gibi belirtiler gözlenmesi mümkündür. Bu olaya sebep olan kimyasal ise ceviz ağacının bütün bölümlerinde, örneğin köklerde, gövdede, dallarda, yapraklarda ve kabuğunda bulun ‘juglon’ (5-hidroksi-1,4-naftalen dion ya da 5-hidroksi naftokinon) adı verilen bir maddedir.
Ceviz Ağacı Altında Oturursak Bu Madde Bize de Zarar Verir mi?
Eğer aşırı alerjik bir bünyeniz yok ise muhtemelen hayır. Ceviz ağacı altında oturmasak bile bir biçimde özellikle kırsal kesimde yaşayan insanlar bu ağaç ile temas halindedir. Bu durumda da elbette juglona maruz kalmak olasıdır.
Aslına bakarsanız ceviz ağaçlarının diğer bitkiler üzerindeki zararlı etkileri en az iki bin yıldır gözlemleniyor. Ancak, juglon 1850’lere kadar izole edilmedi. A. Vogel Jr. ve C. Reischauer adlı iki bilim insanı 1851’de bileşiği ceviz ağacından izole etmeyi başardılar. Juglone daha sonra 1887’de A. Bernthsen ve A. Semper tarafından sentezlendi ve karakterize edildi.
Bu arada bir yanlış anlamaya imkan yaratmayalım. Ceviz ağacı etrafında elbette başka bitkiler yetişebilir. Bu kimyasala duyarlı bitkiler patlıcan, biber, domates, patates gibi bazı sebzeler ve elma, böğürtlen gibi bazı meyvelerdir.
Yani ceviz ağacı etrafına bu duyarlı bitkiler ekilirse gelişmeleri sorunlu olacaktır. Bu maddenin juglon-duyarlı bitkilerde metabolik aktiviteleri için gerekli olan enerjiden mahrum bırakan bir solunum inhibitörü olduğu deneysel olarak gösterilmiştir.
Sonuç Olarak;
Juglone, insanlar için herhangi bir toksisite tehdidi oluşturmaz. Ancak bahçıvanlar etkilerinin farkında olmalı ve buna göre plan yapmalıdır. Ayrıca dediğimiz gibi diğer türlerine göre fazladan juglon barındıran siyah cevizin polenleri insanlarda alerjik semptomlara yol açma riski barındırır. Sonucunda ceviz altında oturmak sizi söylendiği gibi öldürmez, ancak uzun süre oturur ya da uyursanız, devamında başınızın ağrıması da olasıdır.
Toksikoloji, zehirlerin canlı organizmalar üzerindeki özelliklerini inceleyen bir bilim dalıdır. Bu disiplinin ‘babası’ ise Paracelsus olarak da bilinen Philippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim olarak kabul edilmektedir. Paracelsus‘un günümüzden yaklaşık 500 yıl önce söylediği gibi: “Her şey zehirdir ve zehirsiz hiçbir şey yoktur; yalnız dozunda alınan şeyler, zehir olmaktan çıkar.”
Bu yazının devamında göz atmak isteyebilirsiniz. Leonardo da Vinci 500 Yıl Önce Ağaçların Gelişim Kuralını Doğru Olarak Bilmişti
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Why Not Sit Under the Walnut Tree? Bağlantı: https://www.technopixel.org/
- Juglon. Bağlantı: https://en.wikipedia.org/wiki/Juglone
- Toxic Plant Profile: Black Walnut. Yayınlanma tarihi: 7 Aralık 2015; Bağlantı: https://archive.is/PssJH#selection-1059.8-1059.41
- Funt, R.C., & Martín, J. (2012). Black Walnut Toxicity to Plants, Humans and Horses.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
