19. yüzyıl aldatmacalar için bir altın çağdı. İnternetin günümüzü şekillendirmesi gibi o zamanlarda da Sanayi Devrimi dünyayı düzenli biçimde değiştiriyordu. İnsanlar bir yandan bu düzene uyum sağlamaya çalışırken bir yandan da yeni buluşları coşku ile karşılıyordu. İşte bu dönemlerde ortaya çıkan bir keşif bir anda tüm dünyayı heyecanlandırmıştı. Ancak keşfedilen Cardiff Devi ilerleyen süreçte tarihin en büyük bilim destekli aldatmacası olarak anılacaktı.
İki adam New York, Cardiff’te gömülü 3 metrelik bir dev bulduğunda, binlerce insan onu görmek için para ödedi. Bir devin cesedinin keşfedildiğinin haberi gazetelerde yer aldı. 1869’da yayınlanan bu hikaye, klasik bir yalan haberdi ancak etkisi gerçekten şaşırtıcı derecede etkili oldu. Cardiff Devi keşfedildikten sonraki ilk hafta içinde, binlerce insan mucizeyi görmek için akın etti.
Hikâye çok popüler olduğu için kimse nesnenin kendisinin sahte olduğunu iddia etmeye istekli bile değildi. Bugün bile, New York, Cooperstown’daki Farmers’ Museum da dahil olmak üzere “gerçek” Cardiff Devine sahip olduğunu iddia eden birçok siteyi ziyaret edebilirsiniz. Şimdi her şeyin nasıl başladığını öğrenelim.
Cardiff Devi Nasıl Bulundu?
Cardiff Devini, 1869’da William Newell’in Cardiff yakınındaki çiftliğinde kuyu kazma işi için çalışan iki işçi buldu. İşçiler toprağı kazarken 3 metre boyunda bir adam figürünü ortaya çıkardılar. Bölgede daha önce de fosiller ortaya çıkmıştı. Bu nedenle Cardiff Devi’nin kayıp bir ırkın taşlaşmış kalıntıları olduğu fikri ileri sürüldü.
Bu sırada uzmanlar devin kökenlerini araştırırken gazetelerde bu bilimsel keşfi duyurdular. Haber yayıldıkça, yüzlerce amatör arkeolog ve seyirci, neler olup bittiğini anlamak çiftliğe gelmeye başladı. Arazi sahibi parayı seven biriydi. Bu nedenle de, devi görmek isteyen kişilerden önce 25 sonra 50 cent almaya başladı.
İzleyiciler, devin gerçek mi yoksa sahte mi olduğu konusunda ikiye ayrılmıştı. Ancak çoğu kişi bunun gerçek olduğuna inanmayı tercih etti. Çünkü bu devin varlığı, kutsal kitapta yazan bazı ifadelerin doğru olması anlamına geliyordu. Aslında bu noktada dev tam da istenen amaca uygun hareket ediyordu. Ancak gerçek bir yıl sonra anlaşılabilecekti.
Cardiff Devi Heykelinin Perde Arkası
Bu aldatmaca 1868’de heykeli yapmaları için iki taş ustasını tutan George Hull’un eseriydi. Hull sülfürik asit ve boya ile heykele eski görünümü vermişti. Daha sonra William Newell’i planına dahil etmişti. Beraber planı hazırlamışlar, heykeli çiftçiliğin yakınına gömmüşler ve bulunmasını sağlamışlardı.
Bu noktada akla gelen soru, böyle bir aldatmaca için neden iki buçuk yıldan fazla zaman ve yaklaşık 2600 dolar harcadığıdır. Aslında bunun arkasında da ilginç bir neden var.
Fikir George Hull’un aklına 1867 yılında gelmişti. Bir puro üreticisi olan ve ticaret ile uğraşan Hull, aynı zamanda bir şüpheciydi. Iowa’ya yaptığı bir iş gezisi sırasında yaşadığı teolojik bir tartışma sonucunda böyle bir aldatmaca kararını aldı.
Tartışmayı girdiği kişi, Yaratılış Kitabından yer alan “o günlerde dünyada devler vardı” diyen bir pasajdan bahsetmişti. Hull bir taş dev uydurarak bu kişileri kandırmanın mümkün olup olmadığını merak etti. Bunun sonucunda da bu kişilerin üzerinden fazladan para kazanması da mümkün olacaktı elbette. Bu amacında da başarılı oldu. 6 milyondan fazla kişi bu devi görmek için para ödemeyi kabul etti.
Aldatmacanın Anlaşılması
Nihayetinde, Cardiff Devi iş adamı Phineas Taylor Barnum’un dikkati çekti. Barnum önce devi satın almak istedi ve bunun içi 60.000 dolar para teklif etti. Ancak teklifi kabul edilmedi. Bunun üzerine, Barnum heykelin kopyasını yaptırdı ve bu kopyayı New York’taki Amerikan Müzesi’nde sergilemeye başladı.
Barnum’un devi, Cardiff Devinin tek kopyası değildi. Aylar içinde, ülke genelinde başka kopyaları da ortaya çıktı. İşin ilginci, bu heykeller asıl sahte devden daha da fazla ilgi çekti. Neyse ki kuşkucu bir kaç kişi vardı. Sonunda Cardiff Devi incelenmeye alındı.
Bir maden mühendisi devin yontulduğu alçıtaşının Cardiff bölgesindeki nemli toprağa uzun süre dayanamayacağını fark etti. Yale Üniversitesinden paleontolog O.C.Marsh devi inceledi. Heykelin yakın dönemde yapıldığını ve olan bitenin bir aldatmaca olduğunu ortaya çıkardı. Sonunda Moss, 1869’da dünyaya devin gerçek olmadığını itiraf etti. Ve aldatmaca bu biçimde sona erdi.
İnsanlar Neden Bir Devin Varlığına İnanmışlardı?
Elbette asıl soru, neden bunun bir aldatmaca olduğunun anlaşılmasının kadar uzun sürdüğü olmalıdır. Sonuçta sizin de fark ettiğiniz gibi Cardiff Devi pek de gerçekçi görünmüyordu. Aslında sebep belli. İnsanlar Cardiff Devine baktıklarında aslında görmek istediklerini görmüşlerdi.
Dindarlar için dev, İncil’deki sözlerin bir kanıtıydı. Aldatmaca ortaya çıktıktan sonra bile, bazıları hala Cardiff Devini görmek için geliyordu. Heykel 1901 Pan-Amerikan Fuarı’nda sergilendi ve daha sonra Iowa’daki bir yayıncıya satıldı. 1947’de Cardiff Devi, günümüzdeki yerine yani New York Farmer’s Müzesine geri döndü. Ayrıca göz atmak isterseniz: Barnum Etkisi Nedir? Neden Olumlu Şeyler Duymak Bizi Mutlu Eder?
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- The Cardiff Giant Was Just a Big Hoax; Yayınlanma tarihi: 16 Ekim 2017; Bağlantı: https://www.smithsonianmag.com/
- The Cardiff Giant Fools the Nation, 145 Years Ago; yayınlanma tarihi: 16 Ekim 2014; Bağlantı: https://www.history.com/
- Cardiff Giant: ‘America’s Biggest Hoax’; yayınlanma tarihi: 17 Ağustos 2016; Bağlantı: https://www.livescience.com/55787-cardiff-giant.html
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
