19. yüzyıl, aldatmacalar için adeta bir altın çağdı. Nasıl ki bugün internet dünyayı şekillendiriyorsa, o dönemde de Sanayi Devrimi insanların yaşamlarını köklü bir şekilde değiştiriyordu. İnsanlar bir yandan bu yeni düzene uyum sağlamaya çalışırken, bir yandan da her yeni buluşu büyük bir coşkuyla karşılıyordu. İşte bu dönemlerde keşfedilen Cardiff Devi ilerleyen süreçte tarihin en büyük bilim destekli aldatmacası olarak anılacaktı.
Her şey, New York’un Cardiff kasabasında, iki adamın gömülü halde 3 metrelik bir dev bulmasıyla başladı. Haber, hızla yayıldı ve gazetelerde, bir devin cesedinin keşfedildiği haberleri yer aldı. 1869’da yayımlanan bu hikâye, klasik bir yalan haberden ibaretti ancak etkisi şaşırtıcı derecede büyüktü.
Cardiff Devi Nasıl Bulundu?
1869 yılında, William Newell’in New York, Cardiff yakınlarındaki çiftliğinde çalışan iki işçi, kuyu kazarken beklenmedik bir keşif yaptı. Toprağı kazdıklarında, 3 metre boyunda taşlaşmış bir adam figürü ortaya çıkardılar. Bölgeden daha önce fosiller bulunmuş olması, bu figürün taşlaşmış tarih öncesi bir insan olabileceği fikrini güçlendirdi.
O dönemde, bu devin kayıp bir ırka ait olduğu veya eski çağlardan kalma bir sanat eseri olduğu tartışıldı. Kimileri kutsal metinlerdeki ifadeleri doğruladığını savunurken, kimileri de bunun bir bilimsel keşif olduğunu düşündü.
Haberin hızla yayılmasıyla, çiftlik kısa sürede bir ziyaretçi akınına uğradı. William Newell, bu ilgiyi kâra dönüştürerek devi görmek isteyenlerden önce 25 cent, ardından 50 cent giriş ücreti almaya başladı. Devin gerçekliği konusunda halk ikiye bölünse de, çoğunluk bu figürün gerçek olduğuna inanmayı tercih etti. Cardiff Devi, kısa sürede hem yerel bir sansasyon hem de ulusal bir tartışma konusu haline geldi.
Cardiff Devi, George Hull adında bir tütün tüccarının fikriydi. Iowa’ya yaptığı bir iş gezisi sırasında, bir din adamıyla girdiği teolojik tartışma, onu tarihin en büyük aldatmacalarından birini gerçekleştirme fikrine yönlendirmişti.
Tartışma sırasında, din adamı Yaratılış Kitabı’nda geçen “o günlerde dünyada devler vardı” ifadesini örnek göstermişti. Bu söylem üzerine, bu inancı ciddiye alan insanları kandırıp kandıramayacağını merak etmeye başladı.
Iowa’dan devasa bir alçı taşı satın aldı ve bu taşı Chicago’ya götürdü. Orada bir taş ustası ile anlaştı ve heykel kısa sürede tamamlandı. Sonrasında Hull, figürü gizlice William Newell’in çiftliğine götürerek oraya gömdü. Devin keşfi ise bir yıl sonra, kuyu kazımı sırasında “tesadüfen” gerçekleşti.
Aldatmacanın Anlaşılması
Nihayetinde, Cardiff Devi, ünlü iş adamı ve şovmen Phineas Taylor Barnum’un dikkatini çekti. Barnum, devi satın almak için 60.000 dolar teklif etti, ancak bu teklif reddedildi. Bunun üzerine Barnum, heykelin bir kopyasını yaptırarak, New York’taki Amerikan Müzesi‘nde sergilemeye başladı.
Barnum’un sahte devi, asıl Cardiff Devi’nden bile daha fazla ilgi çekti. Bu durum, kısa süre içinde başka kopyaların da ortaya çıkmasına neden oldu. Ülke genelinde sergilenen bu kopyalar, hem halkın hem de basının dikkatini çekmeye devam etti.
İlerleyen süreçte Yale Üniversitesi’nden paleontolog O.C. Marsh, Cardiff Devi’ni detaylı bir şekilde inceledi. Marsh, heykelin yakın dönemde yapıldığını ortaya çıkardı. Aldatmaca nihayet sona erdi. 1869 yılında, George Hull gerçekleri itiraf etti ve devin tamamen sahte olduğunu kabul etti. Heykel 1901 Pan-Amerikan Fuarı’nda sergilendi ve daha sonra Iowa’daki bir yayıncıya satıldı. 1947’de Cardiff Devi, günümüzdeki yerine yani New York Farmer’s Müzesine geri döndü.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- The Cardiff Giant Was Just a Big Hoax; Yayınlanma tarihi: 16 Ekim 2017; Bağlantı: https://www.smithsonianmag.com/
- The Cardiff Giant Fools the Nation. 145 Years Ago; yayınlanma tarihi: 16 Ekim 2014; Bağlantı: https://www.history.com/
- Cardiff Giant: ‘America’s Biggest Hoax’; yayınlanma tarihi: 17 Ağustos 2016; Bağlantı: https://www.livescience.com/55787-cardiff-giant.html
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
