Leonid Kantorovich, doğrusal programlamanın kurucusu olarak kabul edilen Sovyet bir matematikçi ve ekonomistti.
1950’lerin sonu ve 1960’ların başında Sovyetler Birliği’nde komünizmin refah ve bolluk getireceğine dair bir inanç vardı. Resmi rakamlara göre 1957’de, SSCB’nin gayri safi yurtiçi hasılası, ABD de dahil olmak üzere gezegendeki hemen hemen her ülkenin GSYİH’sinden daha hızlı büyüyordu.
Sovyet vatandaşları bu dönemde yeni dairelere taşınmaya ve lüks tüketim eşyaları almaya başladı. Ancak Sovyet yöneticilerinin çoğu yaşam standartlarındaki bu iyileşmenin, ekonominin sorunlu olduğu gerçeğini gizlediğini biliyordu. Leonid Kantorovich adında bir matematikçinin elinde ise çözüm vardı. Sorun onu dinleyecek bir yetkili bulmaktı.
1912’de St. Petersburg’da doğan Kantorovich’in ilk anıları, Bolşevik Devrimi dönemine dayanıyordu. On dört yaşında Leningrad Devlet Üniversitesi’nin matematik programına kabul edildi. İki yıl içinde ilk araştırmasını yayımladı ve 1934’te, henüz yirmi iki yaşındayken profesör oldu.
Ancak 1937’de, Avrupa’da faşizmin yükselişiyle birlikte, daha pratik konulara odaklanmaya karar verdi. Bu yüzden, kontrplak endüstrisi ondan üretkenliği nasıl artırabileceklerini sorduğunda, yardım etmeye fazlasıyla istekliydi.
Kontrplak üretimi, Sovyetler Birliği’ndeki her şey gibi planlı ekonominin bir parçasıydı. Bu sistemin kalbinde, politikacıların belirlediği genel hedefleri somut ulusal planlara dönüştüren devlet kurumu Gosplan bulunuyordu. Ancak ortada arz ve talebi dengeleyen bir piyasa olmadığından, planlamacıların hedefleri ve fiyatları nasıl belirlemesi gerektiği büyük bir soruydu.
Leonid Kantoroviç Doğrusal Programlamanın Öncüsü
Kontrplak üreticileri, hammaddelerin taşınması ya da gerekli işçi sayısı gibi değişkenlerin tümünü dikkate alarak hedefleri belirlemenin bir yolu olup olmadığını öğrenmek istiyordu. Kantorovich, bugün “doğrusal programlama” olarak bildiğimiz yöntemin temellerini içeren bir çözüm geliştirdi. Bu yöntem, birden fazla değişkene sahip sorunlara geometrik analiz uygulayarak en uygun stratejiyi bulmayı sağlıyordu.
Kantorovich, sorunu çok boyutlu bir geometrik şekil olarak düşündü. Her boyut bir değişkeni temsil ediyordu ve aradığı en uygun değeri, örneğin kullanılacak hammadde miktarını, bu şeklin köşe noktalarında buldu. Böylece karmaşık bir problemi somut bir hale getirdi.
Yönteminin yalnızca kontrplak üretimiyle sınırlı kalmadığını, çok değişkenli her türlü soruna uygulanabileceğini fark etti. Bunun sanayiyi ve hatta bütün ekonomiyi daha verimli hale getireceğine inanıyordu. 1939’da Üretim Planlaması ve Organizasyonunun Matematiksel Yöntemi adlı kitapçığını yayımladı, önerilerini Gosplan’a iletti ve fikrinin gücünden hiç kuşku duymadı.
Ancak kurum onu dikkate almadı. Kantorovich ise yılmadı. Savaş yıllarında “ekonomi alanındaki düşüncelerim” dediği çalışmalarına zaman ayırdı ve fikirlerini bir kitaba dönüştürdü.
Savaştan sonra yöntemlerini Leningrad Vagon Yapım Fabrikası’nda çelik levhaların kullanımını optimize etmek için uyguladı. Hammadde tasarrufu sağladığını gururla rapor etti. Yine de yetkililer, fikrine karşı mesafeli durdu. Yetkililer onu görmezden gelse de, onun çalışmaları gerçekten dünyayı değiştirdi.
Doğrusal Programlama George Dantzig İle Yaygınlaştı
Kantorovich, Batı’da 1960’ta ilk kitapçığının İngilizceye çevrilip yayımlanmasına kadar tanınmıyordu. Bu sırada Amerikalı matematikçi George Dantzig, savaş yıllarında ABD Hava Kuvvetleri’nin lojistik verimliliğini artırmakla görevli idi. Ve şaşırtıcı biçimde benzer bir çözüme ulaşmıştı.
Dantzig bu fikri daha da ileri taşıyarak doğrusal programlama yöntemlerini, basit ama güçlü bir dizi matematiksel yönergeye, yani “simplex algoritmasına” dönüştürdü.
Bu yöntem kısa sürede en etkili problem çözme aracı olduğunu kanıtladı. Sovyet planlamacıların aksine, kapitalist dünyanın sanayi liderleri bu yeniliği hemen benimsedi. Gulf Oil, yüksek oktanlı havacılık yakıtları için ideal karışımı bulmakta algoritmadan yararlanan ilk şirketlerden biriydi. O zamandan beri simplex algoritması neredeyse her alanda, hatta farkında bile olmadığımız yerlerde bile kullanılıyor.
Sonuç Olarak
Yine de Kantorovich’in katkısı göz ardı edilmedi. Doğrusal programlamayı birlikte geliştirdiği için 1975’te Ekonomi Nobel Ödülü’nün bir kısmı ona verildi. Bu, çalışmalarının gerçekten işe yaradığına inanan bir bilim insanı için anlamlı bir ödüldü.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- The Soviet genius who tried to beat capitalism at its own game. Kaynak site: New Scientist. Yayınlanma tarihi: 6 Kasım 2017. Bağlantı: The Soviet genius who tried to beat capitalism at its own game
- Kutateladze, Semen. (2011). Mathematics and Economics of Leonid Kantorovich. Siberian Mathematical Journal. 53. 10.1134/S0037446612010016.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
