Sınavda bildiği her şeyi unutma bir çok öğrencinin yüzleşmek zorunda kaldığı bir sorundur. Bütün o dersler, okumalar ve alıştırma problemleri bir anda sanki aklımızdan silinmiş gibidir. Peki ama çok çalışsak da sınavda unutma neden olur? Daha da önemlisi unutmamanın bir yolu var mı?
Bir sınava hazırlanıyorsunuz ve her şey yolunda gözüküyor. Konuları çalıştınız, gerekli hazırlıkları yaptınız ve konuya hakim olduğunu düşünüyorsunuz. Ancak bu ertesi gün sınavınızın iyi geçeceğini garanti etmez. Çünkü çoğu zaman sınav esnasında öğrendiğimiz her şeyin bir anda aklımızdan uçup gittiğini fark ederiz.
Soruları doğru yanıt verecek miyim? Yeterince tekrar yaptım mı? Ya kazanamazsam? Haklısınız. Hemen hemen herkes söz konusu olan bir sınav özellikle de önemli bir sınav olduğu zamanlarda sınav kaygısı sorunu ile yüzleşmek zorunda kalır. Bu kaygının geri dönüşü de kimi zaman soruları gördüğünüz zaman donup kalma, bildiğiz tüm bilgileri unutmuş hissetme biçiminde olur.
Sınav kaygısı hem hafızayı hem de performansı etkiler. Ne kadar kaygılı olursanız hatırlamanız o kadar zorlaşır. Ve hatırlamak ne kadar zorsa, o kadar endişelenirsiniz. Kısacası süreç döngüler halinde ilerler. Ancak bir miktar kaygı iyi bir şeydir. Hiç gergin hissetmiyorsanız, elinizden gelenin en iyisini yapmak için motive olmayabilirsiniz. Kaygı ancak yönetilemez hale geldiğinde bir sorun haline gelir. Aslında önemli olan sınav kaygısını tamamen ortadan kaldırmaya çalışmak değil, durumu kontrol altına almayı öğrenmektir.
Sınavda Bildiklerimizi Unutma Beynimizin Çalışma Biçimi İle İlişkilidir
Sınavda unutmadan sorumlu üç temel beyin bölgesi vardır. Bu bölgelerden ilki hipotalamustur. Hipotalamusu, tüm niyet ve amaçlara dair duygularınız ve fiziksel algılarınız arasında kurulan bir köprü olarak düşünebilirsiniz. Yani, beynin bu bölgesi, bütün vücudunuz boyunca akan hormon tipi ve miktarından sorumlu olan endokrin sisteminiz ile güçlü bağlantılara sahiptir.
İkinci bölge ise, hipokampustur. Bir korteks altı yapısı olan hipokampus, olayların ve konseptlerin öğrenilmesi ve hatırlanmasında önemli bir role sahiptir. Hipokampusu, bilgilerin beyne girebilmesi ve çıkabilmesi için geçmesi gereken bir hafıza kapısı olarak düşünebilirsiniz.
Odaklanmamız gereken üçüncü bölge ise, prefrontal kortekstir. Gözlerimizin arkasında bulunan bu bölge, beynimizin sakin ve akılcı kısmıdır. Karmaşık görevleri planlama, organize etme ve problem çözme yetenekleriyle ilişkilidir. Bu bölge, duygusal tepkileri kontrol etme ve sosyal davranışları yönetme ile de ilintilidir.
Sınavlar Kimi Durumlarda Beynimiz İçin Bir Tehdittir
Hepimizin aşina olduğu bir örnek verelim. Evinizde, rahat yatağınıza oturmuş, en sevdiğiniz müzikler eşliğinde çalışırken hipotalamus, stres hormonlarının salınımını ve üretimini yavaşlatır. Buna karşın prefrontal korteks ve hipokampus çalışmasına devam eder. Ancak bir sınava girdiğimiz zaman her şey değişecektir.
Örneğin, “Eğer bu sınavı geçemezsem, iyi bir üniversiteye ya da yüksek lisans programına giremeyeceğim. Dolayısıyla iyi bir işim olmayacak. İyi bir evlilik yapamayacağım. İyi bir aile kuramayacağım…” gibisinden düşünceler aklınıza geldikçe sınavı bir tehdit olarak algılamak olağan bir şeydir. Ortada bir tehdit olduğu için hipotalamus, noradrenalin ve kortizol gibi bazı hormonların üretimi için uyarımda bulunur. Bunun sonucunda noradrenalin, prefrontal kortekse girer ve nöronal akışı zayıflatarak etkili bir iletişimi kesintiye uğratır.
Bu kesinti, esas olarak işler belleğinizi temizler. Bunun sonucunda da hatırlamaya çalıştığınız şey artık aklınızdan gitmiştir. Aynı anda, yüksek seviyelerdeki kortizol, hipokampuse girer ve buradaki aktivasyon örgüsünü bozar. Bu durum, eski anılara erişme kabiliyetini de engeller.
Özetle sınavda unutma dediğimiz şey beynimizin sınavı bir tehdit olarak algılamasının ve bir nevi onla savaşmasının sonucudur. Neticede de bu süreç, mantıksal bilişsel faaliyetin üstlenilmesini zorlaştırarak bir nevi geçici beyin durmasına neden olmaktadır.
Sınavda Unutma Sorununu Nasıl Çözeriz?
Bu sorunu çözmenin elbette yolları vardır. İlk olarak, kendinizi rahatlatmanız ve kaygı ile baş etmeniz gerekir. Hiçbir şey, sınava girmek için acele etme duygusu kadar kaygıyı artıramaz. Bu nedenle en az 10 dakika önceden sınav yerinizde olun. Sınavdan önce endişeli insanlarla etkileşim kurmaktan kaçının. Kaygıyla baş etmede uzmanların önerilerinden bazıları da, derin soluk alma ve kasları gevşetmeye dönük basit egzersizlerdir.
Bir diğer yöntem ise, hazırlıktır. Belirli bir durum ne kadar çok deneyimlenirse, kişinin bu durumu bir tehdit olarak algılaması da o kadar azalır. Sık sık deneme sınavına girmek bu noktada iyi bir hazırlık sağlayacaktır. Bu nedenle, bir sınava hazırlanırken, oldukça rahat ve sakinleştirici bir ortamda bunu yapmamaya çalışın. Aksine, hazırlanmakta olduğunuz son sınavı taklit edecek şekilde kendinizi zorlamaya çalışın.
Son olarak kötü bir sonuç alsanız bile bunun bir son olduğu düşüncesini kafanızdan çıkarın. Bu sizin bir daha ki sefere iyileştirme yapamayacağınız anlamına gelmez, bunu asla unutmayın.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- What causes mind blanks during exams? Kaynak site: The Conversation. Yayınlanma tarihi: 25 Ekim 2016. Bağlantı: What causes mind blanks during exams?
- Richardson, K. M., & Rothstein, H. R. (2008). Effects of occupational stress management intervention programs: A meta-analysis. Journal of Occupational Health Psychology, 13(1), 69–93. https://doi.org/10.1037/1076-8998.13.1.69
- Arnsten A, Mazure CM, Sinha R. This is your brain in meltdown. Sci Am. 2012 Apr;306(4):48-53. doi: 10.1038/scientificamerican0412-48. PMID: 22486116; PMCID: PMC4774859.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
