Günlerden Pazartesi ve hafta sonunu iple çekiyorsunuz. Ancak Cumartesiye kadar 5 gün daha beklemeniz gerekiyor? Peki bir hafta neden 7 gün? Ve neden yeni bir hafta Pazartesi günü başlamak zorundadır?
Zaman hesaplamalarımızın çoğu gezegenlerin, Ay’ın ve yıldızların hareketlerine bağlıdır. Günümüz, Dünya’nın kendi ekseni etrafında bir tam dönüşüne eşittir. Yılımız da, Dünya’nın Güneş etrafında bir dönüşüdür. Ancak hafta ve ay hesaplamaları biraz daha karışıktır.
Aslında, pek çok şeyde olduğu gibi, 7 günlük bir hafta fikri de temelde bir batıl inanç, tesadüf, düzene duyulan ihtiyaç ve bazı temel matematiksel kavramların birleşimi sayesinde gerçekleşti. Bu kavramlar sadece bir haftanın 7 gün olmasından sorumlu olmadılar. Aynı zamanda Batı takvimindeki günlerin sırasını da belirlediler.
Bir Hafta Neden 7 Gün Oldu?
Bir zamanlar zamanın kritik dönemleri günler ve mevsimlerdi. Farklı mevsimler için öngörüde bulunabilen ve plan yapabilen herhangi bir uygarlığın hayatta kalma ve gelişme şansı daha yüksek olurdu. Bunun sonucunda insanlar yavaş yavaş gözlerini gökyüzüne çevirmeye başladı.
Günümüz Irak’ında yaşayan Babilliler, göklerin zeki gözlemcileri ve yorumcularıydı ve haftalarımızın yedi gün uzunluğunda olması büyük ölçüde onlar sayesinde olacaktı. Bir haftanın yedi gün sürmesi büyük ölçüde onların sayesinde olmuştur. Yedi sayısını benimsemelerinin nedeni, yedi gök cismi – Güneş, Ay, Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn – gözlemlemeleriydi. Dolayısıyla, bu sayı onlar için özel bir önem taşıyordu.
Bu arada hatırlatalım. Bir hafta için diğer uygarlıklar aslında başka sayıları seçmişlerdi. Örneğin Mısırlılar için bir hafta 10 gün idi. Romalılar da bir dönem bir haftayı sekiz gün olarak kabul ettiler. Ancak 7 sayısı ayın döngüleri ile daha uyumluydu. Çünkü iki dolunay arası yaklaşık 28 gün kabul edilirse bu sayı 7’lik dilimlere kolay bir biçimde ayrılabilmektedir.
Babilliler, özellikle MÖ altıncı ve yedinci yüzyıllarda Yakın Doğu’da o kadar baskın bir kültürdü ki, bu ve diğer zaman anlayışlarının çoğu (örneğin 60 dakikalık saat) varlığını sürdürdü. Kısa sürede Pers imparatorluğu ve Yunanlılar da dahil olmak üzere çevredeki diğer kültürler de yedi günlük hafta uygulamasına başladılar.
Yüzyıllar sonra, Büyük İskender Yunan kültürünü Yakın Doğu’ya Hindistan’a kadar yaymaya başladığında, yedi günlük hafta kavramı da beraberinde yayıldı. Bu yedi günlük gezegen haftası sonunda Romalılara ulaştı ve küçük bir değişiklikle tüm Avrupa’da norm haline geldi.
Hafta Neden Pazartesi Günü Başlıyor?
Romalılar, Babil sistemini kendi dünya görüşlerine uyarlayarak modern 7 günlük haftanın birçok özelliğini oluşturmuşlardı. Romalılar haftanın günlerine gezegenlerin adını verdiler, gezegenler de Roma tanrılarının adını aldı.
Örneğin, Cumartesi günü dies Saturni yani Satürn günüydü. Çoğu Latin tabanlı dilde, hafta içi günlerinin adları hala gezegenlerle bu bağlantıyı korumaktadır. Ancak, kimi durumlarda Roma tanrıları İskandinav veya Cermen eşdeğerleriyle değiştirilmiştir.
Haftanın günlerinin isimleri gibi, bir hafta içindeki sıraları da kökenlerini antik Roma’da bulur. Romalılar gezegenlerin gökyüzündeki hızını gözlemlediler ve en hızlı nesnenin Dünya’ya en yakın mesafede ve en yavaş nesnenin ise en uzakta olduğuna karar verdiler.
Bu, gezegenlerin Dünya’dan varsayılan uzaklıklarına göre hiyerarşik bir düzen içinde sıralanmasına neden olacaktı. Bu sıralama da haftanın günlerinin sırasını oluşturacaktı. Buna göre sıralama aşağıdaki gibiydi.
- Satürn (Cumartesi)
- Jüpiter (Perşembe)
- Mars (Salı)
- Güneş (Pazar)
- Venüs (Cuma)
- Merkür (Çarşamba)
- Ay (Pazartesi)
Romalılar ayrıca günün her saatinin gök cisimleriyle ilişkili tanrılardan biri tarafından yönetildiğine inanıyorlardı. Haftanın 1. gününün 1. saatinin Ay tarafından yönetildiği düşünülüyordu. 2. saat Satürn tarafından, 3. saat Jüpiter tarafından yönlendiriliyordu ve yukarıdaki gezegen sıralaması ile devam ediyordu.
Romalılar, bu modeli haftanın 168 saatinin tamamına uygulayarak (resme bakın), haftanın her gününün 1. saatini belli gök cisimleriyle ilişkilendirdiler. Bu da günümüzdeki 7 günlük haftanın düzenine denk geliyor.
- 1. Gün: Ay (Moon- day: Pazartesi)
- 2. Gün: Mars (Salı)
- 3. Gün: Merkür (Çarşamba)
- 4. Gün: Jüpiter (Perşembe)
- 5. Gün: Venüs (Cuma)
- 6. Gün: Satürn (Cumartesi)
- 7. Gün: Güneş (Sun- Day: Pazar)
Sonuç Olarak
Saatler, haftalar, aylar ve yıllar sayıların ve matematiğin kültürümüzün temelini oluşturduğunun harika bir hatırlatıcısıdır. Neptün, Pluto ve Uranüs çıplak gözle görülebilecek kadar yakın olsaydı, işler ne kadar farklı olurdu. Sonuçları düşünün. Olumsuz tarafı, daha fazla iş ve daha az oyun anlamına gelebilirdi. Ama en azından Pazartesi sabahları yüzde 30 daha az olurdu.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- “How long is a piece of string? More hidden mathematics of everyday life”; Rob Eastaway – Jeremy Wyndham; Illustrations: Barbara Shore
- Why Are There Seven Days in a Week?; Yayınlanma tarihi: 15 Ocak 2020; Kaynak site: Discover Magazine. Bağlantı: Why Are There Seven Days in a Week?/
- Why Does a Week Have 7 Days? Kaynak site: Time and Date. Bağlantı: Why Does a Week Have 7 Days?
Matematiksel
Güzel bir bilgi deposu.
Teşekkürler.