Bir gün tam olarak ne kadardır? Bu aslında aldatıcı derecede karmaşık bir soru. Bizim için bir gün, güneşin gökyüzünde aynı konuma dönmesi için gereken süreyi ifade eder. Oysa ki tüm yıldızların gökyüzünde hareket etmesi ve orijinal konumlarına dönmesi için gereken süre 24 saat değildir. Aslında 23 saat 56 dakika ve 4.0916 saniyedir. Aradaki farkı anlamanız için yıldız günü ile güneş gününün farkını anlamanız gerekiyor.
Hepimiz bir günü 24 saat olarak kabul ederiz. Bu bilgi, elbette doğrudur. Sonucunda bir günün 60’ar dakikalık 24 parçaya bölünmesini kararlaştırdık ve öyle yapıldı. İnsanlar güneşin gökyüzündeki konumuna göre buna karar verdi. Ancak Dünya’mız tam olarak bizim isteklerimize göre davranmıyor.
Kadim uygarlıklar sayesinde modern toplum hâlâ bir günü 24 saat, bir saati 60 dakika ve bir dakikayı 60 saniye olarak tasavvur ediyor. Ancak temelinde bu bir kabuldür.
Günümüz dünyasında en yaygın kullanılan sayı sistemi, muhtemelen insanların parmaklarını kullanarak saymayı kolaylaştırması nedeniyle ortaya çıkan bir sistem olan ondalık sayı sistemidir (10 tabanı). Ancak günü ilk kez daha küçük parçalara bölen medeniyetler, özellikle on ikilik sistem (12 tabanı) ve altmışlık sistem (60 tabanı) olmak üzere farklı sayı sistemleri kullandılar. Bizler de onların mirasını sürdürüyoruz.
Yıldız Günü Ve Güneş Günü Nedir?
Güneş sistemini dışarıdan izleme şansını olsaydı, Dünya’nın bir yılda kendi etrafında dönüşünü kaç kez görürdünüz? Birçok kişi 365 ( tam olarak 365.24) dese de ama gerçek cevap 366 ( 366.24) olmalıdır. Bizim için bir gün, güneşin gökyüzünde aynı konuma dönmesi için gereken süreyi ifade eder. Öğle saatlerinde güneşin her zaman doğrudan tepemizde olduğunu kabul ederiz. Ancak Dünya kendi etrafında bir dönüşünü tamamladığında, güneş aslında henüz gökyüzündeki yerine tam olarak geri dönmemiştir.
Bir “gün” olarak anladığınız şey; gökbilimciler tarafından güneş günü olarak sınıflandırılır. Bu, güneşin gökyüzünde hareket etmesi ve aşağı yukarı aynı noktaya dönmesi için geçen süredir. Bu, Dünya’nın kendi ekseni etrafında bir kez dönmesi için gereken süreden (23 saat 56 dakika) farklıdır. Bu ikinci süre de yıldız günü olarak isimlendirilmektedir.
Yıldız Günü Ve Güneş Günü Arasındaki 4 Dakika Fark Nereden Geliyor?
Şekilde büyük daireyi Güneş, küçük daireyi Dünya ve noktayı da gezegenimizdeki sabit bir yer olarak düşünün. İlk şekilde ( sol) nokta için tam olarak öğle vakti olduğunu kabul edelim. Şimdi kırmızı noktanın hareketini takip edelim. Son şekle dikkatli bakalım. ( sağ) Gördüğünüz gibi dünya tam bir tur tamamladı. Kırmızı nokta başlangıç durumuna geri döndü. Ancak kırmızı noktada yaşayan herhangi biri için şu an öğle vakti değil. Bunun için dünyanın biraz daha hareket etmesi gerekiyor.
Dünya kendi etrafında dönüşünü 23 saat 56 dakikada tamamlamasına rağmen ( yıldız günü – sideral day), güneşin gökyüzünde tepedeki konumuna geri dönmesi dört dakika daha sürer. 1 Ocak 2024 tarihinde saat öğlen 12:00’da hem güneş hem de yıldız gününü ölçmeye başlasak, zamanla iki gün ölçümünün birbirinden uzaklaştığını görürüz.
6 ay sonra yıldız günü, güneş gününün 12 saat ötesinde olur. 12 ay bitiminde de fark 24 saate çıkar. Dünyada yaşayan bizler için yıldız gününü kullanmak anlamsız olsa da gökyüzünde aynı noktaya baktıklarından emin olmak isteyen astronomlar ve elbette dünya ile senkronize hareket etmek zorunda kalan uydular için durum farklıdır.
Bir Gün Bir Zamanlar 19 Saat Sürüyordu.
Dünyanın yaşamı boyunca bir günün uzunluğu giderek uzadı. Örneğin dinozorlar Dünya’da dolaşırken bir gün yalnızca 23 saatti. 1,4 milyar yıl önce bu süre yalnızca 18 saat 41 dakikaydı. Ve 200 milyon yıl sonra 25 saat sürecek. Yani yaygın inanışın aksine, Dünya’nın dönüşü kesin olarak 24 saatlik bir döngüye bağlı değildir.
Dünya’nın kendi ekseni etrafında bir tam tur dönmesi yani Dünya’da bir gün 24 saat, yani 86.400 saniye sürmekte. Genel kabul bu olsa da, aslında bu süre her zaman tam olarak bu ölçüde gerçekleşmiyor. Birkaç milisaniye uzun ya da kısa gerçekleşebilen bu süre, birkaç faktöre bağlı olarak değişebiliyor. Ay ve Güneş’in etkileri, Dünya’nın çekirdeğine bağlı etkiler veya yüzeyinde kütlelerin dağılımı, sismik aktiviteler, buzullaşma, hava şartları, okyanuslar ve dünyanın manyetik alanı bu tetikleyicilerden yalnızca birkaçı.
Sonuç olarak bir günün uzunluğunu söylemek kolay değildir. Biri size bunu sorarsa, öncelikle güneş günü mü yoksa yıldız günü mü sorduğunu öğrenin. Ardından, Dünya’nın hareketini, gelgit kilitlenmesini ve son depremleri hesaplamaya dahil etmenizi isteyip istemediğini sorun. Muhtemelen sorusunda daha fazla ısrar etmeyecektir.
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- A scientist’s quick animation reveals that Earth has two types of day. Humans use the one that’s 4 minutes longer. Yayınlanma tarihi: 18 Eylül 2020. Bağlantı: A scientist’s quick animation reveals that Earth has two types of day. Humans use the one that’s 4 minutes longer/
- How long is a day on Earth?. Yayınlanma tarihi: 6 Kasım 2014; Bağlantı: How long is a day on Earth/
- Matt Brown; Everything You Know About Space is Wrong; ISBN: 9781849944304
- Earth is moving towards a 25-hour day as its rotation changes. Yayınlanma tarihi: 12 Mart 2023. Bağlantı: Earth is moving towards a 25-hour day as its rotation changes
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
