Aslında bu gezegende yaşayan herkes en fazla zamanı kendisi ile geçiriyor. Ancak ilginç bir biçimde kendisi hakkında da çok az şey biliyor. Bu beş bilişsel test beyninizin nasıl çalıştığının anlaşılmasına yardımcı oluyor.
Bilişsel yansıma testi
Sezgilerinizle mi hareket edersiniz yoksa herhangi bir eyleme geçmeden önce durup düşünür müsünüz? 2005 yılında psikolog Shane Frederick, düşünme ve analiz kapasitemizi ölçmek için bir test oluşturdu. Aşağıdaki üç soruya bakın ve aklınıza ilk gelen cevabı bir yere not alın.
- Bir raket ve bir topun birlikte maliyeti 1,10 liradır. Raket toptan 1 lira daha pahalı olduğuna göre topun fiyatı ne kadardır?
- 5 makine 5 ürünü 5 dakikada üretmektedir. 100 makine 100 ürünü kaç dakikada üretecektir.?
- Bir gölde bir nilüfer vardır ve her gün iki kat büyüklüğe ulaşmaktadır. Eğer nilüfer, 48. günün sonunda gölü tamamen kaplamış ise, gölün yarısını kaplaması kaç gün sürer?
Yukarıda okuduğunuz sorular size çok kolay gelmiş olmalıdır. Ancak yaklaşık üç kişiden biri her üç soruya da yanlış cevap verirken, %83’ü en az bir yanlış cevap veriyor. Soruların kendisi büyük ölçüde belirli bir yanıtı teşvik ediyor, ancak birkaç dakikalık düşünme, kolay yanıtların yanıltıcı olduğunu ortaya koyuyor.
Doğru cevapları bu sayfanın alt kısmında bulabilirsiniz. İlginç bir şekilde, bilişsel yansıma testindeki düşük puanlar, sahte haber başlıklarını sahte olarak görememeyle bağlantılıdır.
Stroop Testi
Bir deney yapalım. Aşağıdaki sözcüklere göz atın ve her sözcüğün harflerinin rengini olabildiğince hızlı söyleyin. Bunun çok da kolay olmadığını fark etmiş olmalısınız. Sebebi elbette harflerin renginin sözcüklerin kendisiyle çelişiyor olması.
Her ne kadar harflerin rengini belirlemekle yükümlü olsanız da sözcüklerin anlamı dikkatinizi dağıtır ve görevi hızla tamamlama becerinizi etkiler. Sonuç olarak, renkleri saptamanız uzun sürer. Teste, onu geliştiren psikolog John Ridley Stroop’a ithafen Stroop etkisi adı verilmiştir.
Bunun neden olduğuna dair birkaç farklı teori var ama en önemlisi, beynin dilsel bilgiyi renk bilgisinden çok daha hızlı işlemesidir. Hem kelime hem de renk gözümüze aynı anda çarptığı zaman beynimiz önce kelimeye odaklanacaktır. İlginç bir şekilde, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan kişiler, muhtemelen otomatik tepkilerini engelleme yeteneklerinin azalması nedeniyle bu testte daha düşük performans gösteriyor. İlgili testi denemek isterseniz.
Iowa Kumar Görevi Bilişsel Testi ( The Iowa Gambling Task)
Ekranda dört adet kart görüyorsunuz; A, B, C ve D. Sizden bilgisayarın faresini kullanarak bu kartlardan herhangi birini seçmeniz isteniyor. Her kart seçtiğinizde bir miktar para kazanacaksınız. Ne kadar para kazandığınız ekranda yazacak. Test ilerledikçe, para kazandığınız gibi, aynı zamanda para kaybetmeye de başlayacaksınız. Ne kadar para kaybettiğiniz de ekranda yazacak.
İstediğiniz karttan seçim yapabilirsiniz. Aynı karttan üst üste seçim yapabilirsiniz. Oyunun amacı mümkün olduğunca fazla para kazanıp, mümkün olduğunca az para kaybetmek. Oyunun ne zaman biteceğini bilmiyorsunuz, bu nedenle ekranda test tamamlandı yazısı belirinceye kadar kartlardan seçim yapmaya devam edin.
Okuduğunuz yönerge Iowa Kumar Görevi bilişsel testine ait idi. Karar verme davranışı günlük yaşamın sağlıklı bir biçimde sürdürülmesinde önemli yer kaplayan bir zihinsel süreçtir. Bu nedenle, karar verme ya da aldığımız kararların sonuçlarını kestirebilme becerisindeki bozukluk yaşamımızı olumsuz yönde etkileyecektir. İlk olarak Antoine Bechara tarafından geliştirilen Iowa Kumar Görevi, gerçek dünyadaki karar alma süreçlerin taklit etmeye çalışır.
Gördüğünüz gibi testin yönergesi oldukça basittir. Destelerin hepsi bir miktar kazanım içermektedir; fakat bazı destelerin kayıpları uzun vadede daha fazladır. Katılımcıdan beklenilen kaybı fazla olan destelerden kaçınıp kazanımı fazla olan destelerden seçim yapmalarıdır.
Çoğu insan, bir süre kayıp yaşadıktan sonra daha iyi kazanç sağlayan bir desteye geçer, ancak prefrontal kortekslerinde (beynin büyük kısmının yönetici işlevlerin gerçekleştiği yer) hasarı olan hastalar, eylemlerin gelecekteki sonuçlarını tahmin etmekte başarısız olur ve aynı desteyi oynamaya devam eder. Dahası kumar bağımlılığı olanların da benzer bir tutum sergilediği gözlemlenmiştir.
Wonderlic Çağdaş Bilişsel Yetenek Testi
Adını yaratıcısı Eldon F. Wonderlic’ten alan Wonderlic Testi, genel bilişsel yeteneği veya zekayı ölçmek için tasarlanmış 50 soru içerir. Ancak standart IQ testlerinden farklı olarak değerlendirme 20 puan üzerinden yapılır. Standart IQ testinden farkı, bu testin çeşitli meslekler için potansiyel çalışanların bilişsel yeteneklerini ve özelde problem çözme becerisini ölçmek için tasarlanmış olmasıdır.
Kamu kurumları ve özel işletmelerde, işe başvuranların hızlıca (12 dakika) değerlendirilmesinde kullanılan bu test, zeka konusunda çıkarsama yapmada da kullanılır. Testin internette hazırlık soruları vardır. Buradan örneğini inceleyebilirsiniz.
Tempolu İşitsel Seri Ekleme Testi ( Paced Auditory Serial Addition Test)
Başlangıçta travmatik beyin hasarının sınava giren kişinin bilişsel işleyişi üzerindeki etkisini değerlendirmek için tasarlanmış olsa da PASAT, çalışma belleğine, dikkat ve aritmetik yeteneklere dayanır ve bu nitelikleri herhangi bir konuda değerlendirmek için kullanılabilir. Özellikle PASAT puanlarının yaşla birlikte azalması bilişsel gerilemenin etkilerini göstermektedir.
PASAT testi esas olarak multipl sklerozlu hastalarda kullanılmaktadır. Çünkü bu hastaların test için gereken dikkati sürdürme yetenekleri ciddi şekilde bozulmuştur. Test süreci oldukça basittir. Bireyler her 3 saniyede bir ( bazı versiyonlarda her 2 veya 2,4 saniyede bir) tek haneli bir sayı duyar. Sonrasında da duydukları son iki sayıyı toplamaları istenir. İsterseniz testi buradan deneyebilirsiniz.
Son Olarak
Bilişsel yansıma testi cevapları: Şimdi ilk soruya verdiğiniz cevabı kontrol edelim. Bir topun fiyatını 10 kuruş olarak bulmuş olabilir misiniz? Topun maliyetini x kabul edersek, raketin maliyeti x+1 biçiminde olacaktır. İkisine toplam ödenen 2x+1= 1,1 biçimindedir. Bu basit denklemi çözersek x=0,05 bulunur. Bu da 5 kuruş demektir.
2. soru için genellikle verilen cevap 100 olmuştur. Oysaki doğru cevap 5 olacaktır. Her gün nilüfer iki katına çıkacak biçimde büyüyor ise 47. günde gölün yarısı dolu demektir. Ancak bir çok kişinin bu soruya verdiği cevap 24’tür.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- 6 free cognitive tests to help you know your own mind. Yayınlanma tarihi: Kaynak site: Big Think Bağlantı: 6 free cognitive tests to help you know your own mind
- Ypofanti M, Zisi V, Zourbanos N, Mouchtouri B, Tzanne P, Theodorakis Y, Lyrakos G. Psychometric Properties of the International Personality Item Pool Big-Five Personality Questionnaire for the Greek population. Health Psychol Res. 2015 Oct 19;3(2):2206. doi: 10.4081/hpr.2015.2206. PMID: 26973962; PMCID: PMC4768534.
- Wright BC. What Stroop tasks can tell us about selective attention from childhood to adulthood. Br J Psychol. 2017 Aug;108(3):583-607. doi: 10.1111/bjop.12230. Epub 2016 Oct 27. PMID: 27786354; PMCID: PMC5516206.
- Bechara A, Damasio AR, Damasio H, Anderson SW. Insensitivity to future consequences following damage to human prefrontal cortex. Cognition. 1994 Apr-Jun;50(1-3):7-15. doi: 10.1016/0010-0277(94)90018-3. PMID: 8039375.
- Amiri, Amir M. & Abtahi, Mohammadreza & Rabasco, Anna & Armey, Michael & Mankodiya, Kunal. (2016). Emotional Reactivity Monitoring Using Electrodermal Activity Analysis In Individuals With Suicidal Behaviors. 10.1109/ISMICT.2016.7498896.
Matematiksel
