Günümüzde öğrenmeyi ve hafızayı arttırdığını iddia eden giderek artan sayıda beyin eğitimi programı mevcut. Ancak beyin eğitimi programlarına ilgimiz aslında modern zamana özgü değil.
Beyin eğitimi çoğu tanıtım reklamında kas gelişmesi ile benzetilir. İddiaya göre, belli bir bilişsel beceriyi zaman içinde çalıştırıp zorlamak, bir spor salonunda kas direncini sürekli zorlamanın kasların güçlenmesini sağladığı gibi beyni güçlendirir.
Aslında bu iddia da günümüze ait değildir. Çünkü bir zamanlar Pelmanizm de, modern beyin eğitimi programlarının hedeflediği aynı zihinsel işlevlere (dikkat, konsantrasyon ve yaratıcılık gibi) odaklanıyordu. Hatta bu beyin eğitimi sistemi 19. yüzyıl Britanya’sında oldukça popülerdi.
Pelmanizm Nedir?
1899’da William Joseph Ennever tarafından kurulan ve adını Christopher Pelman”ın’dan alan Pelmanizm yazışma yoluyla zihinsel eğitim veren bir sistemdi. Üyelere veya programın verdiği isimle “Pelmanistler”e “Konsantrasyon”, “Bilgi ve Duyular” ve “Hafıza ve Zihinsel Bağlantının İlkeleri” gibi başlıklar içeren kitapçıklar postalanırdı. Her kitapçık, o zamanın çağdaş popüler psikolojisinden bir seçkiyi yansıtan konunun bir açıklamasıyla başlıyordu.
Bu kısa okumaların ardından katılımcılar, Pelman Enstitüsü öğretmenlerinin incelemesi için postayla göndermek üzere alıştırma formları doldurdular. Ayrıca bir dizi domino üzerindeki noktaların sayısını hızlı bir şekilde eklemek gibi kısa oyunlar oynamaları da öğretildi. Bellek veya konsantrasyon geliştirmek için de ters çevrilmiş oyun kartlarını eşleştirmeleri gerekiyordu. Günümüzde Pelmanizm hâlâ bu basit oyunun adı olarak kullanılıyor.
1919 yılı civarında yaklaşık 400.000 pelmanist vardı ve Pelmanizm’in eğitimde bir araç olarak kullanılması lehinde konuşmalar yapılıyordu. Döneme ait kişisel günlükler, Pelmanistlerin sistemi her gün birkaç dakika uyguladıklarını gösteriyor.
Sonunda program ABD, Hindistan, Güney Afrika ve ötesine genişledi. Programın popülaritesi Birinci Dünya Savaşı’ndan kısa bir süre sonra zirveye ulaştı. Ancak 2. Dünya Savaşı’nın başlangıcında yaşanan mali sıkıntılar sonucunda düşüşe geçti ve devamında da zaman içinde unutuldu.
Beyin Eğitimi Yardımı İle Daha Akıllı Olmamız Mümkün mü?
Bilim insanları, 1982 yılında çığır açan bir deneyde bir öğrenciyi hafıza eğitimi programıyla eğitirek şaşırtıcı sonuçlar elde etti. SF adı verilen öğrenci, 44 haftalık uygulamanın ardından rakamları hatırlama yeteneğini yediden 82’ye çıkardı. Ancak ne yaparlarsa yapsınlar daha farklı şeyleri hatırlama da başarı gösteremedi.
Ancak bu çalışma, müzikten satranca ve bulmacalara kadar çeşitli alanlardaki uygulamaların zekamızı nasıl etkilediğini araştıran çalışmaların başlangıcı olacaktı. Peki aradan geçen bunca seneden sonra neler öğrendik? Öncelikle gördüğünüz gibi beyin eğitimi fikrine duyduğumuz ilgi yeni bir şey değil. Günümüzde hala kimi zaman bilişsel eğitim egzersizleri, beyin performansını artırmak isteyenlerin rağbet gösterdiği bir uygulamadır.
Bu zihinsel egzersizler, genelde zorlu bir bilişsel görev ile tekrarlamalı ve uyumsal etkileşimlere girmeyi içerir. Ne yazık ki, yıllarca süren laboratuvar araştırmalarına ve sınıf incelemelerine rağmen, bu programların gerçek dünyadaki öğrenme ve sağlık üzerindeki etkisi belirsizdir. Bilişsel eğitim programlarının etkilerine ilişkin coşkulu iddialar genellikle olumlu bulguları bildiren tek bir deneyin yayınlanmasının ardından gelir.
Sonuç olarak
Yirmili yaşlarımızın ortalarına ulaştığımızda beyinlerimiz temelde tam olarak gelişmiştir. Bundan sonrası ince ayardır. Her halükârda, şu anda üstünde anlaşılan görüş bu. Aynı şekilde genel görüş, akıcı zekânın yetişkinlerde “sabitlendiği” ve büyük oranda yetişmemiz sırasındaki genetik ve gelişimsel faktörlere (ebeveynlerimizin tutumları, sosyal arka planımız ve eğitimimiz de içinde olmak üzere) bağlı olduğudur. Çoğu insan için bu karamsar bir sonuç olsa da beyin bilimi kısa yollar denememize izin vermiyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Katz B, Shah P, Meyer DE. How to play 20 questions with nature and lose.Reflections on 100 years of brain-training research. Proc Natl Acad Sci U S A. 2018 Oct 2;115(40):9897-9904. doi: 10.1073/pnas.1617102114. PMID: 30275315; PMCID: PMC6176639.
- Wilson, Stuart & Darling, Stephen & Sykes, Jonathan. (2011). Adaptive memory: Fitness relevant stimuli show a memory advantage in a game of pelmanism. Psychonomic bulletin & review. 18. 781-6. 10.3758/s13423-011-0102-0.
- Brain-training isn’t just a modern phenomenon, the Edwardians were also fans. Yayınlanma tarihi: 1 Temmuz 2014. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: Brain-training isn’t just a modern phenomenon, the Edwardians were also fans
- Sala, G., & Gobet, F. (2017). Does Far Transfer Exist? Negative Evidence From Chess, Music, and Working Memory Training. Current Directions in Psychological Science, 26(6), 515-520. https://doi.org/10.1177/0963721417712760
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
