İnsan olarak üstün olmak için sinir bozucu bir arzumuz vardır. Bunu inşa ettiğimiz şehirlerde, doğal dünyayı açık bir şekilde göz ardı etmemizde ve türümüzün diğer üyelerine karşı verdiğimiz jeopolitik mücadelelerimizde görüyoruz.
Bu bağlamda da diğer türleri de küçümseme eğiliminde oluyoruz. Ek olarak da küresel egemenliğimizin nedeni olarak sık sık “büyük beyinlerimizden” bahsediyoruz. Bu da daha büyük bir beynin daha fazla zeka anlamına geldiğine dair bir varsayıma yol açıyor.
Ancak büyük insan beyniniz nedeniyle diğer türlere karşı bilişsel üstünlük iddiasında bulunmadan önce, bilmeniz gereken birkaç şey var. Sonucunda bilim insanları bir insanı neyin zeki yaptığı konusunda tek bir tanım üzerinde anlaşamasalar da, genel olarak insanların dünyadaki en zeki yaratıklar olduğu konusunda hemfikirdirler.
“Daha büyük daha iyidir” mantığının yerleşik olduğu toplumumuzda, bu durum da insanların tüm hayvanlar arasında en büyük beyine sahip olduğunu düşünmeniz olasıdır. Ancak bu tam olarak doğru değildir.
İlk olarak bilinmesi gereken şey beyin büyüklüğü ile zeka arasında doğrusal bir ilişkinin kanıtlanmamış olduğudur. Yani bir insanın kısa boylu hatta cüce olduğu için beyninin küçük olması daha az zeki olacağı anlamına gelmez. Bunu insan dışındaki türleri inceleyerek de anlayabiliriz.
Birçok hayvan da, sorunları çözmek için yaratıcı yollar bulmak, öz farkındalık sergilemek, başkalarına karşı empati göstermek ve araçları kullanmayı öğrenmek gibi insanların yaptığı bazı şeyleri yapmak için beyinlerini kullanır. Ancak bunlarda farklı seviyelerde başarılıdır.
Hayvanlar aleminde, daha büyük bir beyin genellikle daha yüksek bilişsel işlevle ilişkilendirilir. Örneğin, bir Afrika Fili’nin bilişsel yetenekleri bir kır faresininkinden daha üstündür. Genel beyin büyüklüğü ile bilişsel yetenek arasındaki ilişki tutarlı olsaydı, bir insanın bilişsel yeteneği kır faresi ile fil arasında bir yerde olurdu.
Ayrıca burada dikkat çekici bir fark kuş türlerinde karşımıza çıkar. Sonucunda kuşlar küçük boyutlarına rağmen zeka konusunda bir çok türü geride bırakır. ( Detaylar için: Karga Zekası Düşünülenden Çok Daha Fazla)
Beyin Büyüklüğü Ve Zeka İlişkisi
Ortalama bir yetişkin insan beyni yaklaşık 1,361 gram ağırlığındadır. Yunusların beyinleri ise yaklaşık 1400 gram ağırlığındadır. Yani insanların beyinleri ile hemen hemen aynı büyüklüktedir. Fakat görece olarak zeki canlılar olmalarına rağmen yunusların insanlar kadar zeki oldukları söylenemez.
En büyük beyin ise yaklaşık 8 kg ile ispermeçet balinalarındadır. Ancak onların da yunuslar kadar zeki olmadığı düşünülmektedir. Balinalara göre çok daha zeki olduğu düşünülen orangutanların beyni ise yaklaşık olarak 400 gramdır. Ölçeğin öbür ucuna daha küçük hayvanlara göz atalım.
Küçük bir köpek türü olan Beagle’ın beyni 72 gram kadardır. Bir orangutanın beyni ise yaklaşık 370 gramdır. Sonuçta biliyoruz ki hem köpekler hem de orangutanlar oldukça zeki hayvanlardır, ancak beyinleri nispeten az önceki örneklerimize göre çok daha küçüktür.
Tüm bu karşılaştırmalarda önemli bir şey fark etmiş olmalısınız. Ortalama bir yunusun vücudu yaklaşık 158.8 kilogram ağırlığındayken, bir ispermeçet balinası için bu 13 tona kadar çıkabilir. Az önce de dediğimiz gibi, genel olarak, bir hayvan ne kadar büyükse, kafatası da o kadar büyük ve dolayısıyla beyin de o kadar büyük olur.
Beagle’lar oldukça küçük köpeklerdir. Ağırlıkları, maksimum yaklaşık 11,3 kg’dır, bu nedenle beyinlerinin de daha küçük olması mantıklıdır. Ancak bu yine de her şeyi açıklamıyor.
Beyin Büyüklüğü Karşılaştırılmasında Ensefalizasyon Katsayısına Bakılır
Beyin büyüklüğü ve zeka arasındaki ilişki aslında beynin gerçek ağırlığı ile ilgili değildir. Daha çok beyin ağırlığının tüm vücut ağırlığına oranıyla ilgilidir. İnsanlar için bu oran yaklaşık 1’e 50’dir. Diğer memelilerin çoğu için 1’e 180’dir ve kuşlar için 1’e 220’dir.
Beyin karşılaştırması yapabilmenin bir yolu, ensefalizasyon katsayısıdır (EQ). Ensefalizasyon Katsayısı, bir türün gerçek veya ölçülen beyin büyüklüğü ile vücut kütlesine göre öngörülen büyüklük arasındaki orandır.
Beyin kitle indeksi olarak da bilinen bu oran 1.0 ‘ın üzerinde ise hayvanın beklenen beyin büyüklüğünden daha büyük bir beyne sahip olduğu anlamına gelir. İşte bizim asıl övündüğümüz nokta da esasında burasıdır; çünkü insanlar bu hesaplamada yaklaşık 7.5’lik bir EQ ile liste başıdır. Filler, yaklaşık 2.0; şempanzeler, 2.5 ve şişe burunlu yunuslar için ise bu oran 4.14’tür.
Beyin Büyüklüğünden Ziyade Nöronların Dağılım Biçimi de Zeka İle İlişkilidir
nörondan diğerine bilgi ileten bir haberci gibidir, gri madde ise kendisine getirilen bilgiyi analiz eder.
Gri maddenin yoğunluğunun beyin yoğunluğuna ve dolayısıyla beynin boyutuna katkıda bulunduğu söylenir
Nöronlar birbirleriyle iletişim kuran beyin hücreleridir. Büyük hayvanların beyinlerinde küçük hayvanların beyinlerinden daha fazla nöron bulunur. Ortalama yetişkin insan beyni yaklaşık 85 milyar nöron içerir. Afrika Fili’nin beyni bunun yaklaşık üç katı ağırlığındadır. Bu nedenle de yaklaşık 3 kat daha fazla nöron içerir ( 257 milyar kadar).
Ancak nöronların farklı beyin bölgeleri arasındaki dağılımı, insanlar ve filler arasında önemli ölçüde farklıdır. Bir filin beynindeki nöronların %97,5’i serebellumdadır . Bu bölge istemli hareketlerin koordine edildiği yerdir. Fil beyninin korteksindeki nöron sayısı ise, insan korteksindeki nöron sayısının sadece üçte biri kadardır.
Memelilerin ön beyinleri, diğer hayvanlara göre beynin çok daha büyük bir bölümünü oluşturur. Bu daha büyük ön beyin, hem memelilerde hem de kuşlarda tutarlı bir şekilde daha fazla bilişsel işlev sağlar. Ön beynin prefrontal korteks adı verilen ön kısmı özellikle önemlidir. Prefrontal korteks, diğer hayvan türlerine kıyasla insanlarda orantılı olarak en büyüktür.
Ayrıca beyinlerimiz sürekli olarak bağlantı ağlarını geliştirir. Daha az yararlı ve kullanılmayan bağlantıları budarlar ve sürekli olarak yeni bağlantılar kurarlar. Beyindeki bağlantıların genel verimliliği de bilişsel işlevsellik ile ilişkilidir.
Sonuç olarak büyük beyinlerimiz ile böbürlenirken tam olarak neden bahsettiğimizi anlamamız önemlidir. Bilişsel işlevsellik söz konusu olduğunda beyin büyüklüğü buzun sadece görünen kısmıdır. Ayrıca göz atmak isterseniz: Erkek ve Kadın Beyinlerindeki Farklılıklar Hakkında İki Mit ve Bir Gerçek
Kaynaklar ve ileri okumalar
- The Human Brain Is the Biggest Brain; Bağlantı: https://science.howstuffworks.com/
- Do Bigger Brains Indicate Higher Cognitive Ability?; yayınlanma tarihi: 19 Haziran 2022; Bağlantı: https://www.scienceabc.com/
- Does Brain Size Matter?; yayınlanma tarihi: 1 Ocak 2016; Bağlantı: https://www.scientificamerican.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
