Ubuntu felsefesi bize topluluklar arasında değil de yakın civarında fenomen olmamızın önemini hatırlatır.
Duymuş olabileceğiniz bir Afrika atasözü vardır: “Bir çocuğu büyütmek için bir köy gerekir.” Bu, dünyaya doğduğumuzda, yalnız değil, bir topluluğun içinde doğduğumuz fikridir. Sonucunda bu dünyaya gelen hiç kimse yalnız değildir. Doğduğunda çoğumuz bir aileye, bir eve, bir şehre, bir millete aittir. Kimimiz bu bağa sıkı sıkıya sarılırız, kimimiz de bu bağın bir biçimde dışına kaçmak için çabalarız. Ancak ne kadar izole olmak istersek isteyelim Ubuntu felsefesi mutlu bir insan olmak için bunun doğru olmadığını anımsatır.
Ubuntu felsefesi Sahraaltı Afrika’da yaşayan, bugünkü nüfusları 300 milyonun üzerindeki Bantu topluluklarının ahlaki değerlerinin özünü ve manevi hayatlarını yansıtan bir olgudur. Afrikalı düşünürlere göre Ubuntu, Afrika felsefesinin köküdür. Batı dillerinde anlamını kapsayacak bir kelime yoktur.
Ubuntu kelimesi Zulu ve Khoe dillerinden gelir ve kabaca “başkalarına karşı insanlık” olarak tercüme edilebilir. Aslında, ubuntu kelimesi, kelimenin tam anlamıyla bir kişinin diğer insanlar aracılığıyla bir kişi olduğu anlamına gelen “Umuntu ngumuntu ngabantu” ifadesinin sadece bir parçasıdır. Bu ifade, “Sen olduğun için ben varım, biz olduğumuz için sen varsın” biçimde tercüme edilebilir.
Avrupa entelektüel geleneğinin çoğu, insanları ayrı bireyler olarak ele alır. Tersine, Ubuntu felsefesi bizi bir ağdaki iplikler veya bir binadaki tuğlalar olarak görür. “Kişi diğer kişiler aracılığıyla bir kişidir” sözü de Ubuntu’nun ne olduğunu tanımlamak için yeterlidir.
Bantu’nun Ubuntu Felsefesi Nedir? Ne Anlama Gelir?
Ubuntu, bir topluluk veya sosyal uyum ile ilgilidir. Kişi acı çektiğinde tek başına değil tüm toplumla birlikte acı çeker. Mutlu olduğu zaman da yalnız değil, akrabaları, komşuları ile birlikte sevinir. Bireyin başına gelen her şey tüm toplumun başına gelmiştir. Aynı şekilde, topluma ne olursa bireye de olmuş olarak kabul edilecektir.
Ubuntu felsefesinde ben, sen, o değil biz vardır. İnsanların birbirine bağlı olması, kişinin menfaatlerinin toplumun menfaatlerine katkı sağlaması ve insanların bencillikten uzak durması beklenir. Bu felsefeye sahip bir kişi başkalarına yardım etmek için her zaman hazırdır.
Başkalarının yetenekli ve donanımlı oluşu ile kendisini tehdit altında hissetmez. Aksine bu durum bir bütünün parçası olduğu inancından ötürü kendisini mutlu hisseder. Ubuntu’yu içselleştirmiş bir insan başkaları zulme uğradığında, kendisini de zulme uğramış olarak kabul eder.
Bu anlayışa göre bu felsefeye sahip olan toplumlar şefkatli ve naziktirler. Bunun sonucunda da güçlerini zayıflar adına kullanırlar. İnsanı insan olduğu için önemserler. Eğer bir kişi başkalarının problemlerine kayıtsız kalarak veya sahip olduğu imkanları paylaşmayarak başkalarının zarar görmesine göz yumarsa o kişinin ‘ubuntu’dan yoksun olduğu söylenir. Bu bağlamda Afrika kültüründe başkalarıyla olumlu bir ilişki kurmayan bir birey için “o bir insan değil” denir.
Güney Afrika’nın demokratik olarak seçilmiş ilk başkanı Nelson Mandela, Richard Stengel’in Mandela’s Way: Fifteen Lessons on Life, Love, and Courage (2009) adlı kitabın önsözünde, Ubuntu’yu özetler. “Yalnızca başkalarının insanlığı sayesinde insan olduğumuza dair derin bir his; Bu dünyada bir şey başaracaksak, bu eşit ölçüde başkalarının çalışmaları ve başarıları sayesinde olacaktır.”
Hayatımıza Ubuntu Felsefesini Nasıl Dahil Edebiliriz?
Hepimiz günümüzde engellerin yıkıldığı ve sınırsız toplulukların olduğu küresel bir köyde yaşıyoruz. İnternet sayesinde çoğu zaman, koltuktan kalkmak zorunda kalmadan, binlerce kilometre uzağa kolayca erişebiliyoruz. Sorun şu ki, uzaklara erişmeye çalışırken, çoğu zaman yakında olanları gözden kaçırıyoruz.
Çoğumuz telefonda o kadar uzun zaman geçiriyoruz ki etrafımızdakilerle konuşmayı unutuyoruz. Adımızı Google aramalarında görsek bile çoğumuz yan komşumuzun adını bilmiyoruz. Ubuntu felsefesi bize topluluklar arasında değil de yakın civarında fenomen olmamızın önemini hatırlatır. Bir kişi olarak sizinle ve size şekil veren topluluk arasında dinamik bir ilişki söz konusudur. Kim olduğunuz temelinde etrafınızdakilerle yakından bağlantılıdır.
Bu arada Ubuntu aynı zamanda Linux işletim sisteminin yazılımını dağıtmak için kullandığı sistemin adıdır. Linux işletim sistemleri açık kaynaklıdır, yani herkes onlarla istediğini ücretsiz olarak yapabilir. Bu, bilgisayar yazılımlarının gizli dünyasında pek rastlanmayan bir durumdur. Ancak Ubuntu felsefesinin özü budur. Mandela‘nın da dediği gibi: “Bu dünyada bir şey başaracaksak, bu eşit ölçüde başkalarının çalışmaları ve başarıları sayesinde olacaktır.”
Kaynaklar ve ileri okumalar
- The Bantu philosophy of “ubuntu” focuses on the power of community. Yayınlanma tarihi: 26 Ağustos 2022; Bağlantı: The Bantu philosophy of “ubuntu” focuses on the power of community/
- What does ubuntu really mean? Yayınlanma tarihi:29 Eylül 2016; Bağlantı: https://www.theguardian.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
