Bir toplantıda iki grup insanla tanışacağınızı hayal edin. Bu kişilerin geçmişleri veya yaşları hakkında hiçbir şey bilmiyorsunuz. Sadece isimlerini öğreniyorsunuz. İlk gruptakilerin isimleri Hasan, Osman ve Ayşe olsun. İkinci grup ise Alya, Bartu ve Cansu isimli kişilerden oluşsun. Sizce hangi grup daha yaşlı?
İlk grubu tahmin ettiyseniz, muhtemelen haklısınız: Bu isimler bir dönemin popüler bebek isimleri arasında yer almasına rağmen günümüzde popülerliğini yitirmiştir. Popülerlik eğilimleri zaman içinde döngü halindedir. İsimlerden kıyafetlere ve müziğe, bugün moda olanın bundan on yıl sonra modası geçecektir.
Yüzyıllardır geleneksel, kolektivist bir toplum olan Japonya bile, adlandırma geleneklerinden uzaklaşmıştır. 2004 ile 2018 yılları arasında 8.000 bebek ismini analiz eden 2021 tarihli bir araştırmaya göre, Japonya’da bile benzersiz isimlerin oranı artmaktadır.
Popüler Bebek İsimleri Neden Zaman İçinde Değişiyor?
Ebeveynlerin çocukları için isim seçme biçimleri, gelişen ve değişen kültürlerimizin bir ürünüdür. Sonucunda bir zamanlar bebek isimleri daha geleneksel biçimde seçilirdi. Oysa ki günümüzde durum oldukça farklılaşmış durumdadır.
Araştırmalar, benzersiz bebek isimlerinin günümüzde artan popülaritesinin kolektivizmden bireyci toplumlara geçişi yansıttığını düşünüyor. Görünüşe göre, küresel olarak ebeveynler, çocukların uyum sağlamak yerine öne çıkmalarına yardımcı olmak için benzersiz isimlere giderek daha fazla değer veriyor.
Yakın zamanda yapılan bir araştırma, popülerlik eğilimlerinin zaman içinde neden değiştiğinin ardındaki faktörleri belirlemek için oyun teorisini ve matematiği kullandı. Çalışma, birbirini dışlamayan iki karşıt psikolojik olguya odaklandı. Bunlar akranlarımızla uyum sağlama arzumuz ve benzersiz olma arzumuz idi.
Uyum Sağlama Arzumuz İle Benzersiz Olma Arzumuz Zıt İki Kutup Gibidir
Sadece uyum sağlama arzumuz olsaydı, o zaman popüler olan her şeyin – popüler bebek isimleri, belirli bir kot pantolon, belirli bir müzik tarzı – on yıllar boyunca az ya da çok popüler kalmasını beklerdik. Öte yandan, yalnızca benzersiz olmak isteseydik, neyin havalı olduğu konusunda çok az fikir birliğinin olduğu bir sosyal dünya beklerdik. Herkes kendi yolunda gider, kimse kimseyle aynı görünmezdi.
Ancak gerçek dünyada, insan grupları bu iki güdü arasında optimal bir denge kurmaya çalışır. Başka bir deyişle, çoğu insanın amacın havalı ama çok da farklı olmamak gibi bir durumdur. Bu durumu matematiksel olarak modellemeye çalıştığınızda ilginç bir sonuç karşınıza çıkacaktır.
Zamanla, bu iki karşıt güdü yakınsama ve denge bulma eğilimindedir. Ancak sosyal dünyamızın işleyiş şeklinin bu olmadığı açık. Peki eksik faktör nedir? Bu soruya cevap için araştırmacılar oyun teorisinden destek aldı.
Araştırmacılar, bir avuç komşunun rutin olarak birbirini gözlemlediği ve hem benzer hem de birbirinden biraz farklı olmaya çalıştığı sosyal ağlarda dengenin ortaya çıkma eğiliminde olduğunu buldular.
Örneğin, komşu A, komşu B ve C’ye baksın. Bu durumda A kişisi çevresini gözlemler, gördüğü kişilere uyumlu olmaya çalışır ancak işin içine bir miktar da özgünlük katabilirdi. Yani bir denge noktası bulabilirdi. Sonucuna diğerleri de aynı şeyi yaparlar ve nihayetinden yeni trendler ortaya çıkmazdı.
Ancak sosyal ağları daha karmaşık ve gerçekçi toplulukları temsil edecek şekilde ölçeklendirdiklerinde, modellerin büyük çoğunluğu dengenin oluşmadığını gösterdi. Sonucunda komşular bu büyük toplulukta her bir komşuyu gözlemleyemez. Karmaşık sosyal ağlar da işi rastgeleliğe bırakarak yeni heveslere yol açar.
Sonuç Olarak;
Sonucunda bu çalışmanın da ortaya koyduğu gibi hem benzersiz hem de uygun olma aynı anda olası değildir. Bu nedenle günümüz popüler bebek isimleri de bir zaman sonra popülaritesini yitirecek ve büyük ihtimal ile ebeveynleri başka bir zorlu görev bekleyecektir.
Ancak popülerlik eğilimlerinin zaman içinde döngü halinde olduğunu anımsayalım. Belki de en iyisi geleneksellerden şaşmamak ve bir isimle çocuğun kimliğini özdeşleştirmemektir.
Bu yazımızı okuduktan sonra İnsanlar Neden Geçmişte Daha Yaşlı Görünüyordu? başlıklı yazımıza da göz atmanızı öneririz. Ayrıca ne kadar farklı olmaya çalışırsak çalışalım sonucunda dönüp dolaşıp birbirimize benzeyeceğimizi hatırlatan Hipster Etkisi Sonucunda Aykırı Ve Farklı Olmak Mümkün Değildir! başlıklı yazımızı da okumanızı öneririz.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Golman, R., Bugbee, E. H., Jain, A., & Saraf, S. (2022). Hipsters and the cool: A game theoretic analysis of identity expression, trends, and fads. Psychological Review, 129(1), 4–17. https://doi.org/10.1037/rev0000341
- From Ethel to Emma: Why are popular baby names and other fads always changing? Yayınlanma tarihi: 11 Ocak 2022; Bağlantı: https://bigthink.com/neuropsych/
- Why uncommon baby names are surging. Yayınlanma tarihi: 7 Mart 2022; bağlantı: https://www.bbc.com/
- Yuji Ogihara, Direct evidence of the increase in unique names in Japan. The rise of individualism, Current Research in. Behavioral Sciences, Volume 2, 2021, 100056, ISSN 2666-5182, https://doi.org/10.1016/j.crbeha.2021.100056.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
