Aynaya baktığınıza zaman gördüğünüz yansıma size ters dönmüş gibi gözükür. Sol elinizi kaldırdığınızda yansımanız da sağ elini kaldırır. Sağ gözünüzü kırptığınızda, yansımanız da sol gözü ile karşılık verir. Ve eğer bir mesaj yazıp aynaya doğru tutarsanız, yansımadaki harflerin bile ters göründüğünü göreceksiniz. Ancak aynalar hiçbir şeyi soldan sağa çevirmez.
Aslına bakarsanız aynalar hiçbir şeyi tersine çevirmez. Ancak yine de bir saati aynaya tutarsanız, sayıların saat yönünde gitmek yerine, diğer yöne yani saat yönünün tersine gittiğini görürsünüz. Aynalar tüm dünyayı çeviriyor gibi gözükse de aslında çevirme işini yapan ayna değil sizsiniz. Aynalar sadece bizim onlara gösterdiklerimizi gösterir.
Elinizde bir ok olduğunu ve bunu doğrudan aynaya doğrulttuğunu hayal edin. Yansımamızda okun sivri ucu size işaret ediyor olacaktır. Aynalar aslında dünyamızın içten dışa bir versiyonunu bizlere gösterir. Aynaların görüntüleri neden ters çevirmediğini anlamak için optiğin temel prensiplerine daha derinlemesine bir dalış yapmak gerekir.
Aynalar Görüntüyü Nasıl Yansıtır?
Bir aynanın önünde durduğunuzu hayal edin. Başınızdan gelen ışık düz bir çizgide hareket eder ve aynaya çarpar. Yansıma yasasına göre, aynı açıyla yansır ve gözlerinize geri döner. Benzer şekilde, ayaklarınızdan gelen ışık da aynı yolu takip ederek aynaya çarpar ve gözlerinize geri döner. Başınızdan ve ayaklarınızdan gelen ışık aynı yolu takip ettikçe, yansıyan görüntünüzü dik olarak algılarsınız ve ‘yukarı’ ve ‘aşağı’ yönelimini korursunuz.
Aynı biçimde, ayna karşısında sağ elinizi kaldırırsanız, sağ elinizden gelen ışık aynaya çarpar ve gözlerinize geri yansır. Ayna sadece ışığı yansıttığı ve yolunu değiştirmediği için ellerinizin yerini değiştirmez. Ancak, yine de aynaların görüntüyü çevirdiğini görürüz.
Kafanız mı karıştı? Bu makalenin çıktısını aldığınızı ve yüzünüzün önünde tuttuğunuzu hayal edin. Bunu net bir şekilde okuyabileceksiniz. Ancak makalenin yansımasını görmek istiyorsanız onu aynaya tutmalısınız ve bunu yapmak için onu tersine çevirmeniz gerekir.
Aynalar Neden Soldan Sağa Çevirmiş Gibi Algılanır?
Aynaların her şeyi soldan sağa tersine çevirdiği izlenimini yaratan da budur. Ayna, kağıt üzerindeki metnin yanal yönünü değiştirmez; siz değiştirirsiniz. ( Elbette bu yazının tamamında ele aldığımız aynalar düz aynalardır.) Ancak ambulanslarda gerçekten de “Ambulans” kelimesi, sürücülerin dikiz aynasına bakarken kelimeyi doğru şekilde okuyabilmeleri için soldan sağa çevrilecek şekilde boyanmış gibi görünüyor.
Bu aynaların görüntüyü soldan sağa çevirdiği anlamına gelmez mi? Hayır gelmez. Aslında “Ambulans” kelimesi soldan sağa veya herhangi bir şekilde çevrilmiyor. Ambulansa bakmak için başınızı çevirdiğinizde soldan sağa dönmüş gibi görünüyor. Başınızı çevirmeden bu kelimeye bakabilirseniz (mesela arabanın içinden) yazımda herhangi bir terslik olmadığını göreceksiniz.
Bir kelimeyi aynada hem kelimeyi hem de görüntüsünü aynada aynı anda görecek şekilde tutarsanız, ikisinin de aynı yönde okunduğunu ve dolayısıyla sağa-sola çevirmenin olmadığını fark edersiniz. Bunun bir örneğini aşağıda görüyorsunuz.
Sonuç Olarak
Bir ayna, çoğu kişinin inandığının aksine, sol ve sağı tersine çevirmez; bunu önden arkaya doğru yapar. Ancak çoğu zaman aradaki kendi yaptığımız çevrime eylemini unuttuğumuz için bir yanılgıya düşeriz. Sonucunda aynalar bize sadece yansımalar hakkında değil kendimiz hakkında da bir şeyler öğretir.
Aynaya baktığımızda aslında kendimizin ayna görüntüsünü görürüz. Basit bir yanılgı hatasına düşerek diğer insanların da bizi bu biçimde göreceğini düşünürüz. Oysa ki gördüğümüz şey yansımamızdır ve bu nedenle kendimizi geçek hayatta gördüğümüz zaman görüntümüz bize garip gelecektir. Aslında tam da bu nedenle fotoğraflarda kendimizi beğenmeyiz.
Çünkü kendinizi gördüğünüz yansıma ile fotoğrafta ya da filmde gördüğünüz görüntü birbirinin tersidir. Eğer ki yüzümüz tamamen simetrik olsaydı bir sorun olmayacaktı. Ancak çok ufak da olsa yüzümüzün sağ ve sol taraflarında farklılıklar vardır. Bu farklılıkları da alışık olmadığımız biçimde görmek bizlere rahatsız edici gelecektir.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Why do mirrors flip left-and-right but not up-and-down?. Yayınlanma tarihi: 20 Nisan 2023. Kaynak site: Big Think. Bağlantı: Why do mirrors flip left-and-right but not up-and-down?
- Why do mirrors flip left to right and not up to down?. Yayınlanma tarihi: 5 Ocak 2013. Kaynak site: Science Questions With Suprising Answers. Bağlantı: Why do mirrors flip left to right and not up to down?
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
