Hepimizin hayatı Roma saatine göre ilerliyor. Doğum günleri, evlilik yıldönümleri ve resmi tatiller ve diğer planlı her şey Papa XIII. Gregorius’ün Gregoryen Takvimi yani diğer adı ile miladi takvim tarafından düzenleniyor. Bu takvim ise temelini Julius Caesar’ın MÖ 45’te tanıttığı bir takvimden alıyor. Bu nedenle kullandığımız ayların adları, Roma tanrılarından, liderlerinden, festivallerinden ve sayılarından türetilmiştir.
Ayrıca bu krallık dönemiyle bizim dünyamız arasında şaşırtıcı bir bağlantı bulunmaktadır.
Buna ek olarak 12 aylık yılımızın neden yedinci, sekizinci, dokuzuncu ve onuncu aylar anlamına gelen Eylül, Ekim, Kasım ve Aralık aylarıyla bittiğini merak ediyorsanız yine Romalıları suçlamalısınız.
Romalıların Romulus’un Döneminde Ayların Adları Nasıldı?
Bilindiği üzere Roma’da din daima politikayla iç içe olmuştur. Bunun sonucunda da Romalılar, cumhuriyetin MÖ 509’da kuruluşundan dağılma evrelerine kadar takvimlerinde bir kaç kez değişiklik yapmak zorunda kaldılar. Başlangıçta efsanevi ilk kral Romulus’a atfedilen Roma takviminde 10 ay ve 304 gün vardı. Geleneğe göre Romulus ilk aya kendi babası savaş tanrısı Mars’tan sonra Martius adını verdi. Biz ise bunu Mart olarak kabul ediyoruz.
Yılın başlangıcı çiftçilere ağaçları budamaları, buğdayı ekmeleri gerektiğinin sinyalini verirdi. Takvim ılıman iklimi nedeniyle hasat zamanı olan Aralık ayına kadar devam ederdi. Bu ayı, Aprilis ( Nisan – adını muhtemelen tomurcuklardan ve bahardan dolayı, “açmak” anlamına gelen aperio fiilinden alır, kimi kaynaklara göre de tanrıça Afrodit yani Romalılar için Venüs), Maius ( Mayıs – bitkilerin tanrıçası Maia’nın kutsal ayı) ve Iunius ( Haziran – tanrıların annesi luno’nun kutsal ayı)) takip edecekti.
Ancak sonraki aylar basit bir mantığa göre sıralanacaktı. İlk aylar adlarını Tanrılardan almıştı. Devamında gelenler ise ilk aya (Martius) olan uzaklıklarına göre isimlerini aldı. Bu nedenle sonraki aylara baştan beşinci ay Quintilis (Temmuz), Sixtilis ( Ağustos), vb. dendi. Sıralama 10. ay olan Aralık ayına kadar devam etti.
Yılın başına eklenen iki ay ise varlıklarını Roma’nın kuruluş döneminin bilge kralı Numa Pompilius’a borçlu. Aralık ile Mart arasındaki isimsiz dönem Numa tarafından Ianuarius (Ocak) ve Februarius (Şubat) olmak üzere iki yeni aya dönüştürülür. Sonraki yeniliklere ve geliştirmelere rağmen modern Batı takvimi aylarımıza verdiğimiz adların hepsi de Romalı bu erken Roma versiyonundan gelmektedir
Romalıların Numa Döneminde Ayların Adları
MÖ yedinci yüzyılda, Roma’nın ikinci kralı Numa Pompilius’un saltanatı sırasında, takvimde bir değişiklik gerektiği anlaşılacaktı. Sonucunda ilk takvimde kış aylarına denk gelen kabaca 70 gün yoktu. Zamanı tutmak tarımdan daha önemli hale gelince takvimde bir değişikliğe gidilecekti.
Ocak ayı adını Roma’nın başlangıçlar ve bitişler tanrısı Janus’tan alır. Roma mitolojisinde Janus, sarayı Tiber Nehri’nin batı kıyısındaki Janiculum tepesinde bulunan Latium’un (orta İtalya’nın bir bölgesi) kralıydı. Janus, benzersiz bir Roma tanrısı idi. Kendisi olağanüstü sezgi yeteneğiyle hem geçmişi, hem de geleceği görebiliyordu. Başlangıçlar ve bitişler gibi tüm geçiş biçimleri onun görüş alanına giriyordu.
Janus ismi ( alfabede j harfi bulunmadığı için Latince’de Ianus ) etimolojik olarak Latince kapı anlamına gelen ianua kelimesiyle ilişkilidir. Bu nedenle Janus’un heykeli iki başlı olarak tasvir edilmektedir. Bu onun arkasını dönmeden aynı anda ileriyi, geriyi, içi ve dışı görebildiği anlamına gelir. Janus ile takvim arasındaki ilişki, Janus’un Forum Holitorium’daki (sebze pazarı) tapınağında yılın her ayı için bir tane olmak üzere 12 sunağın inşa edilmesiyle pekişmişti. Yukarıdaki çizim ise aslında bunu betimliyordu.
Şubat ayı ise adını, februum ( arınma) ve februa, yani arınma için kullanılan ayinler veya araçlardan gelir. Bunlar kuzey yarımkürede Baharın gelişine yönelik hazırlıkların bir kısmını oluşturmaktadır. Romalılar ayrıca Ay ve Güneş döngüsündeki karışıklığı gidermek için iki veya üç yılda bir Mercedonius adı verilen fazladan bir ay eklemeyi de düşünmüşlerdi. Neyse ki zaman içinde bu durumun işlerin sadece daha da karışmasına sebep olacağını fark ettikleri için vazgeçeceklerdi.
Jülyen Takviminin Doğuşu Ve Ayların Sayısal Adlarının Değişimi
Hangi ayın kaç gün süreceği ile ilgili ilgili hesaplamalar ile birlikte Roma takvimi giderek daha karmaşık hale gelmişti. Bu nedenle ortalama bir Roma vatandaşı, özellikle başkentten biraz uzaktaysa, duyuruları bilmediğinden dolayı genellikle tarihi de bilmezdi.
Sonunda, MÖ 45’te Julius Caesar, Jülyen takvimi olarak bilinen bir takvimi ortaya koydu. Julius Caesar takvimi yeniden yazmasının yanı sıra onun bir parçası da oldu. Quintilis ayına Iulius ya da Temmuz olarak onun adı verildi. MÖ 8′ de senato Jül Sezar’ın Temmuz’ undan sonraki Sextilis ayının Ağustos olarak değiştirilmesine karar verdi ve Augustus zamanın olağan ilerleyişinin bir parçası oldu. Augustus Sezar’ın evlatlık oğlu ve imparatorluğun varisi idi.
Son Ay Adları Ne Olacak?
Bu durumda diğer Roma imparatorlarının kullanması için geriye sadece dört ay (Eylül, Ekim, Kasım ve Aralık) kaldı. Ancak onların isimleri bugün takvimimizde karşımıza çıkmıyor. Örneğin Domitian, Almanya’ya karşı kazandığı zaferin onuruna, imparator olduğu ay olan Eylül ayının adını Germanicus olarak değiştirmişti. Doğum günü ayı olan Ekim ayına ise mütevazı bir şekilde kendi adını verdi.
Ancak Domitian’ın kibri megaloman Commodus’un yanında sönük kalır. Çünkü kendisi tüm ayları kendi imparatorluk süreci ile ilgili isimler verilmesini önerecekti. Bu durumda Amazonius (Ocak) ve Herculeus (Ekim) biçiminde değişecekti. Commodus’un MS 192’de katledilmesi ise bunu mümkün kılmadı.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Who was Janus, the Roman god of beginnings and endings? Yayınlanma tarihi: 31 Aralık 2017. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: Who was Janus, the Roman god of beginnings and endings?
- Explainer: where do the names of our months come from?Yayınlanma tarihi: 10 Ocak 2018. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: Explainer: where do the names of our months come from?
- Draxler, Sonja & Lippitsch, Max. (2016). Calendars as symbols of power. BAR International Series. 40. 81-86.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan, Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak amacıyla kurulmuş, bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
