Tarih öncesi dönemde yaşayan insanları düşündüğümüzde, erkekleri avcı kadınları ise toplayıcı olarak kategorize etmeye eğilimliyiz. Oysa ki son bulgular, bu fikrin tamamen yanlış olduğunu ortaya koyuyor.
İnsanlık tarihinin en büyük sıçramalarından birisi, ateşin kontrol altına alınarak kullanılmasıyla gerçekleşmiştir. İnsanların ateşi ne zaman ve hangi süreçlerden geçerek kullandığını, ateşi nasıl denetim altına aldığını ya da çakmaktaşını birbirine sürterek ateş yakmayı nasıl başardığını tam olarak bilmiyoruz. Ancak kesin olan bir şey var ki, ateş beslenme biçimimizi de değiştirdi.
Besinlerin kimyasını değiştiren ateş, hem onların daha lezzetli ve kolay tüketilebilir olmasını, hem de parazit ve mikroplardan arınmasını sağladı. İnsanlar ateş sayesinde zorlu ve uzun süren çiğneme zahmetinden de kurtuldu. Böylece hem diş ve çene yapısı küçüldü, hem de sindirim organları oldukça kısaldı.
Ateş aynı zamanda insanların av aletleri yapmasını da sağladı. Mızrak ve balta sapları, ateş sayesinde sertleştirildi. Aynı şekilde taş parçalarının kolay işlenmesi de ateş sayesinde mümkün oldu. Peki avı kim yapıyordu? Cevabınız muhtemelen erkekler biçiminde olacaktır.
Erkeklerin avlandığı, kadınların yiyecek arayıp çocuklara baktığı paradigma kültürümüze derinden yerleşmiştir. Ancak gerçekte bu kavram, en azından antropologlar arasında onlarca yıldır kabul edilmemektedir. Tarih öncesi araştırmalardan elde edilen artan sayıda kanıtlar, dünya çapında birçok kültürde kadınların da avlanmak ile en az erkekler kadar ilgilendikleri fikrini giderek daha fazla destekliyor.
Erkek Avcı Kadın Toplayıcı Anlatısının Sorunlu Olduğunu Nereden Biliyoruz?
Wayne Eyalet Üniversitesi’nde bir arkeolog olan Dr. Randy Haas ve araştırma ekibi, Peru’da geçtiğimiz yıllarda 9.000 yıl önce öldüğü anlaşılan bir mezara erişmişti. Bu mezarda aynı zamanda bir dizi etkileyici av aleti de yer alıyordu.
Başlangıçta herkes buluntunun bir avcı ve savaşçı bir erkek olduğunu varsaymıştı. Ancak daha sonra ekipten biri kemik yapısına bakarak bu kişinin bir kadın olabileceğine dikkat çekti. Sonucunda ekip bulunan iskeletin cinsiyetini belirlemek için bir protein değerlendirmesi yaptı. Sonuçlar şaşırtıcıydı. Keşifleri gerçekten de avcı bir kadına aitti.
Haas şaşırmıştı. Sonucunda hem kendisi hem de ekibi kolayca yanılmıştı. Acaba başka kimler aynı yanılgıya düşmüştü? Bulgu, onu, dişilerin av araçlarıyla ne sıklıkta gömüldüğünü görmek için Amerika’daki benzer mezar alanlarını incelemeye motive etti.
Bunun sonucunda ekip, son 70 yılda av araçlarıyla mezar alanlarını detaylandıran bilimsel makaleleri inceledi. Peru mezarlığının sıra dışı olmadığını gördüler. Av aletleriyle gömülen kişilere ait 27 mezardan 11’i kadınlara aitti. İnceledikleri kağıtlardan biri, günümüz Colorado’sunda 11.000 yaşındaki bir kişinin mezarını anlatıyordu. Kişi başının altında, av aracına benzeyen sivri bir taş uçla gömülmüştü.
Yapılan analizler bu iskeletin bir kadına ait olduğunu gösterse de sonucunda bu sivri taşın av değil bir mutfak aleti olduğu kabul edilmişti. Ancak Haas’ın ekibi onu bir av aracı olarak yeniden sınıflandırdı. Genel olarak Haas, av araçlarıyla gömülen eski Amerikalıların %30 ila %50’sinin kadın olduğunu belirledi.
Kadınlar Avlanmaya Erkekler İle Birlikte Çıkıyorlardı
Seattle Pasifik Üniversitesi ve Washington Üniversitesi’nde antropolog olan Dr. Cara Wall-Scheffler, arkeolojik kayıtlardan derlenen modelin günümüze kadar uzanıp uzanmadığını merak etti. Ekibi, avlanma kalıpları hakkında veri bulmak için avcı-toplayıcı toplumlarla ilgili antropologlar tarafından yazılan etnografik raporları kullandı. Sonucunda avcı-toplayıcı toplumların çoğunda kadınların büyük av hayvanları dahil olmak üzere avlanmaya katıldığını gösterdi.
Ekip, Antarktika hariç her kıtada, dünyanın dört bir yanında bulunan 69 avcı-toplayıcı topluluğu inceledi. Bu sayede kadınların % 79’un düzenli olarak avlandığını buldular. Ayrıca kadınların avlanmada oldukça yetenekli oldukları, genellikle özel araçlar ve farklı stratejiler kullandıkları da anlaşıldı. Sonucunda erkek avcı, kadın toplayıcı fikri bir mittir. Ancak ne yazık ki eski alışkanlıklar kolay kolay ölmez. Bu nedenle bir süre daha etrafta bu mitin dolaştığını görmeniz olasıdır.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Men are hunters, women are gatherers. That was the assumption. A new study upends it. Bağlantı: Men are hunters, women are gatherers. That was the assumption. A new study upends it. Yayınlanma tarihi: 1 Temmuz 2023
- Anderson A, Chilczuk S, Nelson K, Ruther R, Wall-Scheffler C (2023). The Myth of Man the Hunter: Women’s contribution to the hunt across ethnographic contexts. PLoS ONE 18(6): e0287101. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0287101
- Busting the “male hunter, female forager” myth once and for all. Bağlantı: Busting the “male hunter, female forager” myth once and for all. Yayınlanma tarihi:
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
