İnsan Hayatını En Çok Kurtaran Hayvan Nedir? Cevap Şaşırtıcı

Eğer bugüne kadar bir aşı olduysanız veya damar yoluyla ilaç aldıysanız, bunun için at nalı yengeçlerine (Limulus polyphemus) teşekkür etmeniz gerekebilir.

Milyonlarca yıldır neredeyse hiç değişmeden varlıklarını sürdüren ve bu nedenle “yaşayan fosiller” olarak da adlandırılan bu hayvanlar, modern tıp için hayati bir öneme sahiptir. At nalı yengeci kanı, limulus amebosit lizatı (LAL) adı verilen bir madde üretmek için kullanılır. Bilim insanları, bu maddeyi damar yoluyla verilen ilaçlarda bulunan endotoksin adı verilen toksik maddeleri tespit etmek için kullanır.

Bu toksinler basit sterilizasyonla ortadan kaldırılamaz ve “enjeksiyon ateşi” olarak bilinen reaksiyonlara neden olabilirler. Yüksek konsantrasyonları ise şoka ve hatta ölüme yol açar. Bu nedenle, at nalı yengeçleri modern tıbbın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir.

At nalı yengeçlerinin kanının tıbbi amaçlarla toplanması, bu türün popülasyonunu ve deniz ekosistemlerini tehdit edebilirken, alternatif çözümlerin benimsenmesi için süreçlerin yeterince hızlı ilerlemediği görüşü giderek yaygınlaşmaktadır. Bu durum, hem bilim hem de çevre açısından önemli bir tartışma alanı yaratmaktadır.

At Nalı Yengeci Neden Bu Kadar Özeldir?

At nalı yengeçleri, genellikle kirli ve sığ kıyı denizlerinde yaşamlarını sürdürür. Bağışıklık sistemleri yoktur ve enfeksiyonla savaşmak için antikor üretemezler. Ancak, doğanın onlara sağladığı mucizevi bir savunma mekanizması vardır. Kanlarında, bakterileri ve virüsleri çevrelerinde pıhtılaştırarak etkisiz hale getiren özel bir bileşen bulunur.

İnsan kanında oksijen taşıyan hemoglobin demir bazlıdır ve bu nedenle kırmızı renk alır. Ancak at nalı yengeçlerinin kanındaki hemoglobinin yerini bakır bazlı hemosiyanin alır. Hemosiyanin, oksijen ile bağlandığında mavi bir renk alır ve bu durum, bakırın oksijenle reaksiyona girmesiyle gerçekleşir.

Bu, at nalı yengeçlerinin, yaşamlarını sürdürdükleri düşük oksijenli deniz ortamlarında etkili bir şekilde oksijen taşımalarını sağlar. Bu adaptasyon, onların zorlu çevre koşullarına dayanıklılığının bir parçasıdır ve milyonlarca yıldır hayatta kalmalarına yardımcı olmuştur.

Mavi renkli bu kan, aynı zamanda tıbbi LAL testleri için hayati önem taşıyan bağışıklık özelliklerini de taşır, bu da at nalı yengecini modern tıp için vazgeçilmez kılar.

LAL üretimi, at nalı yengeçlerinin okyanuslardan ve plajlardan toplanmasını gerektirir. Bu süreçte, laboratuvarlarda yengeçlerin kanlarının %30’una kadar olan kısmı alınır ve ardından yengeçler okyanusa geri bırakılır. Bu kan hasadı işlemi yılda bir kez tekrarlanır.

Yengeçlerin ne kadarının bu süreçte öldüğü konusunda farklı tahminler bulunmaktadır. Ölüm oranlarının %3 gibi düşük bir seviyeden %30 veya daha fazlasına kadar çıkabileceği belirtilmektedir. Ayrıca, bu işlemi atlatan yengeçlerin hayatta kalma şansı ve ekosistem üzerindeki potansiyel zararları konusunda endişeler devam etmektedir.

Günümüzde, ABD’nin Doğu Kıyısı boyunca faaliyet gösteren FDA lisansına sahip beş LAL üreticisi bulunmaktadır. Ancak, ürettikleri LAL miktarı ve bunun ticari değeri ticari sır olarak saklanmaktadır.

Sonuç Olarak

1990’larda, Singapur Ulusal Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, at nalı yengeci DNA’sı ve rekombinant DNA teknolojisini kullanarak sentetik bir endotoksin tespit bileşiği oluşturmanın ilk sürecini geliştirdi. Bu gelişme, hem tıbbi hem de çevresel açıdan önemli bir dönüm noktasıydı.

Daha sonra, birkaç biyomedikal firma, at nalı yengeci kanı kullanmadan tüm LAL reaksiyonunu yeniden üreten, bileşikleri üretti. Yine de LAL, tıpta endotoksinleri tespit etmek için baskın teknoloji olmaya devam ediyor.

Kaynaklar ve ileri okumalar için:

• Horseshoe crab blood is vital for testing intravenous drugs, but new synthetic alternatives could mean pharma won’t bleed this unique species dry. Yayınlanma tarihi: Kaynak site: Conversation. Bağlantı: Horseshoe crab blood is vital for testing intravenous drugs, but new synthetic alternatives could mean pharma won’t bleed this unique species dry
• ‘Living fossils; we mapped half a billion years of. Horseshoe crabs to save them from blood harvests. Kaynak site: Conversation. Yayınlanma tarihi: 9 Temmuz 2020; Bağlantı: Living fossils; we mapped half a billion years of. Horseshoe crabs to save them from blood harvests. /
• Thirumulu Ponnuraj, Kannan & Ahmad, Azlina & Mokhtar, Khairani & Ibrahim, Najian. (2020). Potential applications of horseshoe crab in biomedical research.

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel