Çoğu zaman bir yıl 365 günden oluşur. Ancak kimi zamanlarda bir yılda 366 gün olur. Bu yılları da artık yıl olarak isimlendiririz. 2024 sayısı 4’e kalansız biçimde bölündüğü için bir artık yıldır. Sonrasında 2028, 2032 yılları da artık yıl olacak ve bu ilişki 2100 yılına kadar devam edecektir. Bunun sonucunda da 29 Şubat’ta “ekstra” bir gün yaşayacağız. Bu fazladan gün, takvimlerimizi çalışır durumda tutan şeydir. Peki ama artık yıl tam olarak nedir?
Günlerin, ayların ve mevsimlerin takibi her zaman ilgi konusu olmuştur. Çiftçilerin, mahsullerinin ekim zamanlarını ve yağmur zamanlarını, dini liderlerin Paskalya gibi bayramların ne zaman düzenleneceğini, devlet memurlarının ise vergileri ne zaman toplayacaklarını bilmesi gerekir. Kısacası herkesin doğru ve
güvenilir bir takvime ihtiyacı vardır.
Hayatın en basit zevklerinden biri, her gece, aydan aya, yıldan yıla yıldızları izlemektir. Zaman kavramlarımızın kaynağı olan ve en sonunda artık günü kazandığımız yer de bu göksel döngülerdir. Yıldız yılı, Güneş’in arka plandaki yıldızlara göre konumuna göre değerlendirilen, Dünya’nın Güneş’in etrafında bir turunu tamamlaması ve yörüngesinde tam olarak aynı yere dönmesi için gereken süredir. Ancak bir yıldız yılı 365 gün sürmez. Aksine 365.256 gün sürer.
Ayrıca bir sorun daha var. Gezegenimiz kendi ekseni etrafında dönmesinin yanı sıra her 26.000 yılda bir sallanan bir topaç gibi yalpalar. Bu önemlidir çünkü mevsimleri kontrol eden Dünya’nın ekseninin işaret ettiği yöndür. Bu yalpalama hareketi nedeniyle yıldız yılı bir takvimi belirlemek için uygun değildir. Bu nedenle de güneş yılını kullanırız.
Güneş yılı veya dönence yılı, kuzey yarıkürede iki ilkbahar ekinoksu (gece ve gündüzün eşit olduğu zaman) arasında geçen süredir. Güneş yılı yıldız yılından biraz daha kısadır ve 365, 24219 güne denk gelir. 20 dakikaya denk gelen bu küçük fark Dünya ekseninin o süre içinde yaptığı ilerleme miktarına eşittir; tam turun 1/26.000’i civarındadır.
Peki tüm bunların artık yıllarla ne ilgisi var?
Tropikal yıl tam olarak 365 gün uzunluğunda olmadığından, ilkbahar ekinoksunun tarihi (ve yaz ortası, kış ortası ve adlandırmak istediğiniz diğer mevsimsel olaylar) takvimde yavaş yavaş değişecektir. Her yıl 365 gün olsaydı, bu olaylar takvimde giderek daha ileri bir tarihe denk gelirdi. Aslına bakarsanız bu ilerleme hızı yılda 0,24219 gün kadar olurdu.
Bu size küçük bir sayı gibi gelecektir. Ancak 100 yıl sonra bu olayların tarihi 24 gün kayacaktır. Bunun anlamı da takvimin mevsimler ile uyumsuz olmasıdır. Bunu düzeltmek için yılın uzunluğuna tek bir gün eklediğimiz artık yıllarımız var. Ve aslına bakarsanız da bu yaklaşım uzun süre işe yaramıştı.
Artık Yıl Uygulaması Ne Zaman Başladı?
Her ayın mevcut uzunluğu ve dolayısıyla bir yılın uzunluğu için Julius Sezar’a teşekkür edebiliriz. Jülyen takvimi olarak da bilinen modern takvim onun tarafından tanıtıldı. Jülyen takviminde de artık yıllar vardı. Her dört yılda bir, mutlaka Şubat ayının sonunda fazladan bir gün olurdu.
Ancak uygulanmasında bazı sorunlar vardı ve bunun sonucu olarak hatalı bir biçimde artık yıllar, her üç yılda bir eklendi. Julius Caesar’ın varisi Augustus imparator olduğunda bu hata düzeltilecek ve dört yılda bir fazladan bir gün eklenmeye devam edilecekti.
Jülyen takvimi 1600 yıl boyunca neredeyse hiç değişmeden kaldı. Ancak bir sorun daha vardı. Bu yaklaşımın ortalama yıl uzunluğunu 365,25 gün olduğunu, oysa gerçek tropik yılın 365,24219 gün olduğunu unutmayın. Bu küçük fark, gündönümlerinin tarihlerinin takvimde on gün kaymasına neden olmuştu.
Sonunda Papa Gregory 1582 yılında bu hatayı düzelteme karar verdi. Bu nedenle de bir komisyonu konu ile ilgili çalışmalar yapmakla görevlendirdi. Doktor Aloysius Lilius ve Cizvit gökbilimci Christopher Clavius’un liderliğindeki komisyon, bilim adamları ve din adamlarına danıştı.
Yarım on yıl boyunca çeşitli fikirlerle boğuştuktan sonra Aloysius Liliusa adında bir bilgin, bir öneri ortaya attı. Bu öneri takvimden 10 günün silinmesi biçimindeydi. Papa, yeni takvimin Ekim ayında (kutsal günlerin az olduğu bir dönemde) yürürlüğe gireceğini ilan etti. Buna göre, 4 Ekim’den sonraki gün 5 Ekim değil 15 Ekim olarak adlandırılacaktı.
Artık Yıl Hesaplaması Nasıl Yapılıyor? 2024 Yılı Neden Bir Artık Yıldır?
Yılın tarihlerinin değiştirilmesi gündönümlerini olması gereken yere geri taşıdı. Ancak bu hatanın bir daha yaşanmasını engellemek de gerekiyordu. Bu nedenle de artık yılların hesaplanma biçimi de değiştirildi. Buna göre eğer yıl 100’e bölünebiliyor ancak 400’e bölünemiyorsa, artık yıl değildi.
Örnek olarak 1900 ve 2000 yıllarını ele alalım. 1900, 100’e bölünebilir ancak 400’e bölünemez. Yani 1900 artık yıl değildi. Buna karşılık, 2000 yılı hem 100’e hem de 400’e bölünebildiği için artık yıldır. Eski Jülyen takviminde her 400 yılda 100 artık yıl vardı. Ancak Gregoryen takviminde her 400 yılda sadece 97 tane var. Bu, tropikal yılın uzunluğuna oldukça iyi bir uyum sağlar.
Sonu olarak 2024 yılı 4 ile tam bölünebildiği için bir artık yıldır. Bu durumda Şubat ayında fazladan bir günümüz olacak. Ancak 2100 yılında bizden sonra gelen nesil 4 ile bölünebilmesine rağmen bu fazladan günü eklemeyecek. Ancak çok uzak akrabalarımız 2400 yılında sonu iki sıfırla bitmesine rağmen 400 ile bölünebildiği için 29 Şubat’ı ekleyecek. Evet biraz karışık. Ancak takvimlerimizi senkronize tutmanın bilinen en iyi yolu bu.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Explainer: the science behind leap years and how they work. Yayınlanma tarihi: 23 Şubat 2016. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: Explainer: the science behind leap years and how they work
- Leap day: fixing the faults in our stars. Yayınlanma tarihi:25 Şubat 2016. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: Leap day: fixing the faults in our stars
- Why do we have leap years? And how did they come about?. Yayınlanma tarihi;: 5 Şubat 2024. Kaynak site: Lİve Science. Bağlantı: Why do we have leap years? And how did they come about?
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
