Liberal arts yani liberal sanatlar terimi günümüzde yüksek öğrenime ilişkin kamusal söylemde en yanlış anlaşılan terimlerden biridir. Sanıldığının aksine “liberal sanatlar” tabirindeki “liberal” sözcüğünün siyaset ile hiçbir ilgisi yoktur. Ve aynı biçimde ifadede yer alan “sanat” ise resim, dans ve benzeri sanatlarla ilgili değildir.
Liberal Arts Yani Liberal Sanatlar Nedir?
“Liberal arts education” yani özgür sanat eğitimi kelimesindeki sanat, günümüz güzel sanatlarından ziyade, beceri anlamına gelmektedir. Yani bu eğitimde temel hedef belirli becerilerin öğretilmesidir. Latince de liberalis yani liberal ise özgür anlamına gelmektedir.
Bu bağlamda ele alındığında ise liberal arts, insanı özgür bir vatandaş olarak hayatla ilgili beceriler ile donatan eğitim anlamına gelmektedir. 2000 yıl önce “liberal sanatlar” eğitiminden bahseden ilk kişi olan Romalı devlet adamı ve filozof Cicero ifadeyi bu anlamda kullanmıştı. Cicero bu sözü, M.Ö. 90 civarında yazılmış retorik üzerine etkili bir el kitabı olan “De Inventione”de kaleme almıştı.
Daha sonraki ve daha kapsamlı çalışması “De Oratore”de ise Cicero, tam bir liberal sanat eğitiminin öğrencileri insan duygularına dair derin bir anlayış, edebi ifade becerileri ve “şeyler hakkında kapsamlı bilgi” ile donatması gerektiğini açıklayacaktı.
Ancak bu eğitim, özgü bir insana yakışır eğitim olabilirdi. Cicero için “liberal arts”, “sanat” ya da “İngilizce” gibi bir konu hakkında eğitim almak anlamına gelmiyordu. “Liberal sanatlar” gerçekten geniş kapsamlı bir eğitim anlamına gelir. Kesinlikle mesleki değildir. Sonucunda da size bir vatandaş ve düşünür olarak özgür seçim yapma yeteneği verir.
Yedi Özgür Sanat (Artes Liberales Septem) Nedir?
Liberal sanatlar tek bir konudan bahsetmese de Ortaçağ döneminde kavram Yedi Özgür Sanat (Artes Liberales Septem) adı ile anılmaya başlanacaktı. Bu yedi sanat, Trivium (dil ve konuşmaya yönelik sanatlar) ve Quadrivium (doğaya ilişkin sanatlar) olarak iki kola ayrılmıştı. Yedi Özgür Sanat ise Gramer, Retorik / Hitabet, Diyalektik / Mantık, Aritmetik, Geometri, Astronomi ve Müzik biçimindeydi.
Bu yedi özgür sanat, Orta Çağ Avrupa’sındaki üniversite eğitiminin temelini oluşturmuştur.
- Gramatik (Grammatica): Dilbilgisini ve dilin yapılarını inceleyen bir disiplindir. Latince gramer öğrenmeyi içerir ve dilin doğru bir şekilde kullanılmasını amaçlar.
- Retorik (Rhetorica): Etkili bir şekilde konuşma ve yazma yeteneklerini geliştirmeyi amaçlar. Bu, halka hitap edebilme yeteneğini içerir.
- Dialektik (Dialectica): Mantık ve düşünceyi organize etme sanatıdır. Argümanları değerlendirme, mantıklı düşünme ve argümanları inceleme becerilerini öğretir.
- Aritmetik (Arithmetica): Temel matematik bilgisini öğretir. Sayılarla işlemler yapmayı, temel matematiksel kavramları anlamayı içerir.
- Geometri (Geometrica): Temel geometri bilgisini öğretir. Şekillerin ve uzayın özelliklerini incelemeyi içerir.
- Müzik (Musica): Müzik teorisi ve nota okuma konularını içerir. Orta Çağ’da müziğin matematiksel ve teorik yönlerini vurgular.
- Astronomi (Astronomia): Temel astronomi bilgisini öğretir. Gökyüzünün hareketlerini ve gezegenlerin davranışlarını incelemeyi içerir.
Trivium Eğitimi Quadrivium’dan Sonra Gelirdi
Trivium, izleyicileri argümanlarıyla eyleme yönlendirmek için konuşmacıları ve yazarları eğitmek için kullanılan temel bir eğitim yoluydu. Sonucunda filozoflar, hukukçular, kamu görevlileri, liderler, subaylar ve öğretmenler, görevlerini yerine getirmek ve insanları etkilemek için Trivium’un ustalığına, aslen antik Yunanistan’daki Aristoteles, Platon ve Sokrates okullarından gelen söylem ve ikna bilgisine güvendiler.
Trivium belirli bir konuyu ele almaz, bunun yerine öğrenciye konular hakkında okuma ve yazmayı, tartışmayı, karşılaştırmayı, analiz etmeyi ve sonuçlar çıkarmayı öğretirdi. Quadrivium öğretimi için öğrencilerin Trivium’da tamamen ustalaşması gerekirdi. Ancak bundan sonra öğrenci diğer bilimleri keşfetmeye uygun hale gelecekti. Diğer bir deyişle, sözel sanatlarla donanmaksızın sayıların dilini anlamak olmak olası değildir.
Bu yedi özgür sanat, Orta Çağ üniversitelerinde temel eğitimi temsil ediyordu. Öğrenciler, bu temel eğitimi tamamladıktan sonra daha spesifik ve ileri düzeydeki konulara yönelebiliyorlardı. Bu gelenek, daha sonraki yıllarda modern üniversite eğitiminin temelini atmıştır.
Sonuç olarak;
Özgürlük, dünyanın nasıl çalıştığına dair argümanlar ve teoriler arasında akıllıca seçim yapma ve dilin bizi nasıl yönlendirebileceğini veya yükseltebileceğini anlama yeteneğidir. Yedi Özgür Sanat’la eğitilmiş olmak, özellikle Klasik Çağ insanı için ayrı bir değer ve ayrıcalıktır. Çünkü bu şekil bir eğitim, hem sözel ve sayısal disiplinleri bir arada sunar. Bu sayede disiplinlerin arasındaki doğal bağı keşfetmeye yönelik bir kültür gelişecektir.
Ancak ne yazık ki özgürlük bir dönem sadece erkeklere tanınan bir ayrıcalıktı. Bu nedenle kadınlara dans etmek, şarkı söylemek gibi daha çok fiziksel uğraşlar öğretiliyordu. Yani liberal sanatlar eğitimi sadece erkeklere uygundu. Yazının devamında göz atmak isterseniz: Herkesin Bilmesi Gereken 4 Felsefi Tartışma
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Nilgin Dağ; “Üniversite” Üzerine Bir Tahlil Denemesi. Dr. Öğretim Üyesi, Mersin Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Temel Eğitim Bölümü; ORCID ID: 0000-0002-5084-6472; Bağlantı: https://dergipark.org.tr/
- Liberal arts education; Bağlantı: https://en.wikipedia.org/wiki/Liberal_arts_education
- What are the liberal arts? A literature scholar explains. Yayınlanma tarihi: 18 Eylül 2023. Bağlantı: What are the liberal arts? A literature scholar explains
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
