Medeniyetin başlangıcından bu yana insanlar sağlık için bitkileri kullandılar. Günümüzde de fiziksel veya psikolojik sağlığı iyileştirmek için uçucu yağların kullanımına yeniden büyük ilgi var. Günümüzde bir çok kişi uçucu yağların ve aromaterapinin sağlığa faydalı olduğuna inanıyor. Uçucu yağlar, baş ağrısından uyku bozukluklarına hemen her şeye yardımcı olduğu için son zamanlarda çok konuşuluyor. Ancak bu konsantre bitki bazlı yağlar gerçekten işe yarıyor mu?
Aromaterapi Nedir?
Aromaterapi, ruh halini etkilemek veya sağlığı geliştirmek için bitkilerden aromatik yağların kullanımını içeren, bilimsel olarak kanıtlanmamış bir alternatif tıp uygulamasıdır. Yağlar, koklama, masaj, cilde uygulama, yağların eklendiği suda yıkanma ve/veya yutulma yoluyla küçük miktarlarda uygulanır.
Aromaterapi, banyo sabunları, mumlar, çanak çömlekler, mücevherler, nemlendiriciler ve diğer kişisel ürünler, masaj cihazları ve masaj yağları dahil olmak üzere, tümü aromaterapi ile ilgili çeşitli faydalar vaat eden, yaygın olarak bulunan ürünlerle büyük bir iş haline gelmiştir. 2022 yılında bu endüstrinin 11 milyar doları aşması beklenmektedir.
Bu ürünlerin çoğunun yapımcıları sadece estetik etkiler iddiasında bulunurlar. Sonuçta bu ürünler gerçekten güzel kokarlar ve bu insanların rahat hissetmelerine yardımcı olur. Bu amaçla bakıldığı zaman aromaterapi herhangi bir sakınca barındırmaz.
Aromaterapi İle İlgili Sorun Nedir?
Ancak endişe verici olan, uygulamanın başka bir yönüdür. Bu bazen “tıbbi aromaterapi” veya “aromatik tıp” olarak adlandırılan bir alandır. Uçucu yağlar olarak bilinen bitki maddelerinin, hormonlar, antibiyotikler ve antiseptikler içerdiği veya bu maddelerle aynı şekilde hareket ettiği iddia edilmektedir.
Diğer bir deyişle, aromaterapi, hücreleri canlandırabilen, savunma mekanizmalarını güçlendirebilen ve hastalığın nedenini iyileştirebilen eksiksiz bir tıbbi sistem olarak sunulmaktadır.
Psikolojik cephede ise, bergamot yağının (Earl Grey çayına eklenen lezzet) duyguları dengelediği ve normalleştirdiği ve depresyonla savaştığı; lavanta yağının kaygıyı giderdiği ve gevşemeyi teşvik ettiği; güveni artırmak için gül yağı ve sandal ağacı yağının tercih edilmesi söylenir. Çok çeşitli fiziksel ve zihinsel sağlık sorunlarını kapsayan daha birçok iddia vardır.
Uçucu yağ referanslarında genellikle bulunmayan temel gerçek basittir. Gül ve lavantanın hoş kokuları bir kişinin rahatlamasına yardımcı olur. Bergamot yağı, bir fincan çayın daha ilginç kokmasına sebep olacaktır.
Ancak herhangi bir hastalığın seyrini değiştirebileceklerine veya herhangi bir psikolojik bozukluğun semptomlarını hafifletebileceklerine dair hiçbir bilimsel kanıt yoktur. Esansiyel yağların gerçekten sağlığı veya ruh halini iyileştirip iyileştirmediğini kanıtlamak için insanlarda yeterli büyük ölçekli, hakemli çalışma yapılmamıştır.
Uçucu Yağlar Nelerdir?
Uçucu yağlar, tohumlar, çiçekler, gövdeler veya kökler gibi bitki materyalinin oldukça konsantre özleridir. Tek bir şişe uçucu yağ üretmek için birkaç kilo bitki gerekmektedir. Ancak tüketicilerin gerçekte ne satın aldıklarını bilmeleri çoğu zaman zordur. Aromaterapi uygulamasında, bu yağlar cilde uygulanır, koklanır, bir yastığa sürülür veya aromaları havaya dağılacak şekilde ısıtılır.
Bu konuda araştırma yapan psikolog Mark Moss, “Uçucu yağların bileşen yapısı, ülkeden ülkeye, tarladan tarlaya ve hatta aynı bitki içinde sabahtan akşama değişen bitkilerden alındığı için partiden partiye değişecektir” diyor. Akılda tutulması gereken bir diğer önemli nokta, uçucu yağların sıkı tıbbi testlerden geçmemiş olmasıdır.
Uçucu yağların insanların üzerindeki etkileri ile ilgili yapılan çalışma sayısı azdır. Yapılanlar ise az sayıda katılımcıyı içermektedir. Genel bir kural olarak, çok sayıda benzer çalışmadan sonuçlar çıkaran incelemeler veya meta-incelemeler güvenilir olarak kabul edilmektedir. Ayrıca korelasyonun nedenselliğe eşit olmadığını da hatırlamalıyız.
Başka bir deyişle, iki şey arasındaki yalnızca bir ilişki, doğrudan bir neden-sonuç ilişkisini kanıtlamak için yeterli değildir. Bu nedenle, bir çalışma lavanta aroması koklayan kişilerin daha az endişeli hissettiklerini bulsa bile, etkiden başka bir şey sorumlu olabilir
Uçucu Yağlar Nasıl Kullanılır?
Uçucu yağları soluduğumuz zaman bileşikler, burnumuzda bulunan ve koku alma duyumuzdan sorumlu beyin bölümü olan koku alma sistemimize mesaj gönderen alıcılar tarafından emilir. Sonunda bu mesajlar, duygularımızda rol oynayan limbik sistem gibi beynin diğer bölgelerine ulaşır. Cilde uygulandığında da, bileşikler cilt tarafından emilir ve kan dolaşımına girer. Ancak bazı uçucu yağların yutulması gerekiyor. Tıp uzmanları genellikle bu yöntemin güvenliği konusunda uyarıyorlar.
Aromaterapi ile Nasıl Tanıştık?
İnsanlar yüzyıllardır bitki özlü yağları tıbbi amaçlar için kullanmışlardır. Yaklaşık 6000 yıllık bir geçmişe sahip olan aromaterapinin ilk olarak mumya yapımında eski Mısır uygarlığında kullanıldığı bilinmektedir. Geleneksel Çin tıbbı aromatik bitkiler kullanır; antik Romalılar banyolarında aromatik bitkiler kullanırlardı.
Ancak şu anda bildiğimiz şekliyle modern aromaterapi uygulaması aslında sadece yüz yaşındadır. Bunun da, muhtemelen yanmış elini tedavi etmek için lavanta yağı kullanımı hakkında bir çalışma yayınlayan Fransız kimyager René-Maurice Gattefosse ile başladığı kabul edilmektedir. Kendisi günümüzde modern aromaterapinin babası olarak kabul edilmektedir.
Aromaterapi Konusunda Sonuç Olarak Bilim Ne Diyor?
Uçucu yağ çalışmalarının eksiklikleri ışığında, faydalarına ilişkin pek çok bilgi anekdot niteliğindedir. Ve güvenlikleri tam olarak denetlenmemiştir. Bu nedenle, insanların doğal veya organik olanın doğrudan “güvenli” veya “faydalı” olduğu anlamına gelmediğini hatırlaması önemlidir. Detaylar için bu yazımıza göz atabilirsiniz: Doğala Yönelim Safsatası: Doğal Olan Her Zaman İyi midir?
Uçucu yağların yan etkileri yoktur. Ayrıca tarih boyunca bazılarının kullanıldığı bilinmektedir. Örneğin aspirin söğüt ağacının özünden yapılmıştır. Öksürdüğümüz zaman göğsümüze sürdüğümüz Vick’s Vaporub, temelinde okaliptüs, sedir yaprağı ve hindistan cevizi yağlarını içerir. Bu noktada araştırmacıların dikkat çekmeye çalıştığı şey uçucu yağların kontrolsüz biçimde kullanılmasıdır.
Örneğin bazı kişilerin aromaterapi ürünlerine alerjisi vardır. Üstelik bunu bilmeyedebilirler. Bu nedenle bazı uçucu yağlar (tarçın, karanfil, hindistan cevizi, zencefil dahil) sağlık sorunları yaşamalarına neden olacaktır. Konuyla ilgili kontrollü deneysel araştırmaların yokluğunda, aromaterapi atmosfere hoş kokular eklemenin bir yolu olarak düşünülmelidir.
Bundan daha fazlasını hedeflemek, tıbbi amaçlar için kullanmak anlamlı değildir. Sonuç olarak yastığınıza lavanta yağı sürmek plasebo etkisiyle size keyif ve rahatlama getiriyorsa, bunda yanlış olan bir şey yoktur. Ancak yine de uçucu yağları denemeyi düşünüyorsanız, önce doktorunuza danışın. Ayrıca merak ederseniz: Kilo Verince Vücudumuzdaki Yağlar Nereye Gidiyor?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- What Science Says About the Potential Healing Effects of Essential Oils. Yayınlanma tarihi: 18 Şubat 2020; Bağlantı: https://www.discovermagazine.com
- Aromatherapy: Do Essential Oils Really Work? Bağlantı: https://www.hopkinsmedicine.org/
- Do Essential Oils Work? Here’s What Science Says. yayınlanma tarihi: 7 Mart 2020; Bağlantı: https://www.scientificamerican.com/
- Aromatherapy: panacea or placebo?Yayınlanma tarihi: 31 Ekim 2012; bağlantı: https://theconversation.com/aromatherapy-panacea-or-placebo-9270
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
