Çocukluğumuzdan beri bizlere arıların soktuktan sonra öldükleri söylenmiştir. Ancak sanıldığının aksine tüm arılar bir insanı soktuktan sonra ölmezler. Aslına bakarsanız bal arısı sizi soktuktan sonra ölen tek arı türüdür. Yaban arıları ve eşek arıları gibi diğer sokan böcekler sizi soktuklarında ölmezler.
Ayrıca dünya genelinde tahminen 20.000 arı türü vardır ve tüm arılar sokmaz. Tüm türlerde sadece dişi arılar sokar çünkü sadece onun iğnesi vardır. Bal arısı kovandan uzakta ve çiçekler arasında yiyecek ararken, biri üzerine basmadıkça veya özeline gereğinden fazla sokulmadıkça sokmaz. Ancak dişi bir bal arısı, kovanına yönelik bir tehdit algıladığında sokma olasılığı yüksektir. Yani sokan dişi bal arıları temelinde yuvalarını korurken kahramanca ölürler.
Bal arıları soktuğunda neden ölür?
Bir bal arısının iğnesinin ucu sivri ve keskin bir yapıya sahiptir, böylece kolayca bir nesneye nüfuz eder. İğnenin yukarıdaki görselde de gördüğünüz gibi dikenli bir yapısı vardır. Bu da iğnenin bir insanın vücuduna bir kere saplandıktan sonra kolayca geri çıkarılamamasını neden olur.
Ancak her sokmada bal arısı ölür diye bir şey yoktur. Bir insanı sokması durumunda insanın derisinin yapısı nedeniyle sonu muhtemelen ölüm olacaktır. Çünkü bir bal arısı sizi soktuğunda ve iğnesini geri çıkartamadığında sadece iğneyi değil, sindirim sisteminin bir kısmını, kaslarını ve sinirlerini de geride bırakır. Bu karın yırtılması da arıyı öldürür. Ancak bal arıları, diğer böcekleri veya örümcekleri soktuklarında ölme eğiliminde değillerdir. Bunun nedeni, iğnenin genellikle bir böceğin nispeten ince dış iskeletini kolayca delebilmesi ve zarar görmeden çıkarılabilmesidir.
Bir vücut parçasını bir savunma biçimi olarak geride bırakma işlemine ototomi denir. Aslında hayvanlar aleminde bu duruma benzer başka örneklere de rastlanmaktadır. Diğer örnekler arasında kuyruklarını bırakan kertenkeleler ve tehdit edildiklerinde pençelerini geride bırakan yengeçler sayılabilir.
Başta da dediğimiz gibi her arı soktuktan sonra ölmez. Eşek arıları ve yaban arıları gibi arı türleri de insanı ya da diğer hayvanları sokar. Ancak onların iğnesi pürüzsüz yapıdadır. Bunun sonucunda da iğneyi soktuktan sonra kendi vücutlarına bir zarar gelmeden kolayca çıkartacaklardır.
Arı iğnesinin yakınında, iğneyi takip eden zehir bezleri bulunur. Bu bezler, arının zehirli bir madde üretmesini sağlar. Bu zehir, savunma veya avlanma amaçlı olarak kullanılmaktadır. Bal arısı iğnesi size zehir enjekte etmeye devam ettiğinden, onu çabucak çıkarmak gerekecektir.
Araştırmalar bunun nasıl yapıldığının sonucu etkilemediğini göstermiştir. Normalde arı sokması sadece geçici ağrıya veya hafif şişmeye neden olsa da, bazı insanlar arı zehrine alerjik reaksiyon gösterir. Bu nedenle iğneyi hızlıca çıkarmanız önemlidir.
Arılar öleceğini bile bile neden insanı sokar?
Bir insanı veya başka bir kalın derili memeliyi soktuğunda bal arısını bekleyen korkunç kader göz önüne alındığında, arının sonucun ne olacağını bilmesi mümkün müdür? İğneleri deriyi delip geçtiğinde aslında kendi ölüm belgelerini imzaladıklarının farkındalar mı?
Tam cevabını bilmemiz olası olmasa da bu sorunun cevabı muhtemelen hayır olacaktır. Ancak arılar koloniyi savunmak için hayatlarından vazgeçmeye çok isteklidirler. Bu bir bal arısı için üzücü bir son olsa da, evrimsel bir bakış açısı ile mantıklıdır. Koloniyi korumak veya genlerin bir sonraki nesle geçmesini sağlamak söz konusu olduğunda, bu davranışları yönlendiren içgüdüler, arıların bireysel benlikleri için sahip olabilecekleri herhangi bir endişeden açıkça ağır basar.
Arılar sadece sokarak sizi uzaklaştırmaya çalışmazlar, aynı zamanda sokma esnasında etrafa bazı kokular yayarlar. Bu kokular kovandaki diğer arıları da harekete geçirir ve korunmak için yuvadan uçarlar. Yani aslında bal arıları sizi soktuktan sonra ölse de diğerlerinin hayatını canı pahasına korur.
Arılar ile ilginç bir yazı daha okumak isterseniz: Arı Dansı Nedir? Arılar Dans Ederek Nasıl İletişim Kurar?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Why do honeybees die when they sting? Yayınlanma tarihi: 1 Ekim 2014; Bağlantı: Why do honeybees die when they sting?
- Do bees die after they sting you?. Yayınlanma tarihi: 7 Ağustos 2022; Bağlantı: Do bees die after they sting you?
- Do bees really die if they sting you? Yayınlanma tarihi: 21 Mayıs 2022; Bağlantı: Do bees really die if they sting you?
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
