Londra’daki British Museum’da sergilenen Lycurgus Kupası, Roma dönemine ait 1600 yıllık bir cam kadehtir. Bu eser, nanoteknolojinin bilinen en eski kullanım örneklerinden biri olarak kabul edilir. Kupayı yapan kişilerin, arka planındaki bilimi bilip bilmedikleri belirsiz olsa da, günümüzde yapılan incelemeler, kullanılan tekniklerin ne kadar karmaşık olduğunu bizlere göstermiştir.
Lycurgus Kupası, hem sanatsal hem de bilimsel açıdan benzersiz bir eser olarak öne çıkar. Üzerinde yer alan mitolojik sahneler, Trakya’daki Edoni Kralı Lycurgus’un, şarap tanrısı Dionysos ve onun takipçileri tarafından cezalandırılmasını ve nihayetinde ölümünü tasvir eder. Bu betimleme, hem estetik hem de kültürel bir hikâye anlatıcılığı sunar.
Lycurgus Kupası, yazılı kaynaklarda ilk kez 1845 yılında anılmıştır. Ancak, bu tarihten önceki süreçte kupa hakkındaki bilgiler belirsizdir. Kupanın, bir dönem Rothschild ailesinin mülkiyetinde olduğu düşünülmektedir. 1950 yılına kadar bu değerli eserle ilgili ayrıntılı bir araştırma yapılmamıştır.
British Museum, 1958 yılında bu kupayı Lord Rothschild’den satın almış ve o tarihten itibaren Lycurgus Kupası üzerinde bilimsel incelemeler yoğunlaşmıştır. Bu incelemeler, antik dönemin cam işçiliği tekniklerini ve bu tekniklerin modern bilimle nasıl örtüştüğünü anlamamız için önemli bilgiler sağlamıştır.
Lycurgus Kupası Hangi Neden İle Özeldir?
Lycurgus Kupasını özel kılan, sergilediği şaşırtıcı optik illüzyondur. Kupa, dışarıdan bir ışık kaynağıyla aydınlatıldığında opak yeşil görünür. Ancak ışık içeriden geçtiğinde, yarı saydam kırmızı bir renge dönüşür.
Bilim insanları, bu renk değişiminin sırrını uzun yıllar boyunca çözmeye çalıştı. Bir dönem, antik cam işçiliğiyle bu tür bir etki yaratmanın imkansız olduğunu düşündüler. Hatta bu nedenle, kupanın gerçekten cam olup olmadığını bile tartıştılar.
1990’larda araştırmacılar, bu etkileyici fenomenin ardındaki sırrı nihayet ortaya çıkardı. Romalı cam ustalarının, bu eşsiz etkiyi yaratmak için nanomalzemeler kullandığını belirlediler. Camın yapısına altın, gümüş ve bakır nanoparçacıkları eklenmişti. Bu parçacıklar, ışığın farklı dalga boylarını emerek ve yansıtarak kupanın rengini değiştirdi.
Araştırmacılar, ilk etapta bu parçacıkların tesadüfen cama karıştığını düşündü. Ancak yapılan detaylı çalışmalar, nanoparçacıkların bilerek ve özenle cama eklendiğini ortaya koydu. Avrupa’daki 6. ve 15. yüzyıl katedrallerindeki canlı vitray pencereler de, zengin renklerini altın klorür ve diğer metal oksitlerin nanoparçacıklarına borçludur. Ancak Lycurgus Kupası, bu teknolojinin Orta Çağ’dan çok daha önce, 4. yüzyılda Romalılar tarafından kullanıldığını kanıtlıyor.
Lycurgus Kupası Nasıl Yapılmıştı?
Bilim insanları, Lycurgus Kupası’nın sırrını 1990 yılında çözmeyi başardı. Atomik kuvvet mikroskobu ile yapılan analizlerde, camın içinde %66,2 gümüş, %31,2 altın ve %2,6 bakır nanoparçacıkları bulundu. Bu parçacıklar, kupadaki renk değişiminin ana nedeniydi.
Parçacıkların boyutları yaklaşık 50 nanometreydi. İnsan saçının kalınlığından 100 kat daha küçük olan bu nanoparçacıklar, ışığın farklı biçimlerde yansımasına ve soğurulmasına yol açıyordu. Gümüş ve altın nanoparçacıkları, beyaz ışığın farklı dalga boylarına maruz kaldığında elektronları titreşiyor, ardından bu ışığı yeniden yayıyordu. Kırmızı renk, altın nanoparçacıklarının ışığı soğurmasından kaynaklanırken, yeşil renk gümüş nanoparçacıklarından geliyordu.
Araştırmacılar ayrıca, kupanın içine dökülen sıvının türüne bağlı olarak renk değişiminin farklılık gösterebileceğini de keşfetti. Bu özellik, Lycurgus Kupası’nı yalnızca estetik açıdan değil, aynı zamanda bilimsel olarak da eşsiz kılıyor. Kupa, en eski sentetik nanokompozitlerden biri olarak kabul ediliyor.
Sonuç Olarak
Nanoteknolojinin bugün yaygın bir şekilde kullanılmasının nedeni, bu boyuttaki yapıları kontrol edebilecek araçlara ve mikroskoplara sahip olmamızdır. Ancak, Lycurgus Kupası’nın yaratıcıları bu teknolojiyi 1600 yıl önce ustalıkla uygulamıştı. Bu muhteşem eseri anlamamız ve arkasındaki bilimi çözmemiz ise ancak 1990’larda mümkün oldu. Bu, Romalıların yalnızca sanat değil, bilim ve teknoloji alanında da ne kadar ileri olduklarını gösteriyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Freestone, Ian & Meeks, Nigel & Sax, Margaret & Higgitt, Catherine. (2007). The Lycurgus Cup-A Roman Nanotechnology. Gold Bulletin. 40. 270-277. 10.1007/BF03215599.
- This 1,600-Year-Old Goblet Shows that the Romans Were Nanotechnology Pioneers. Yayınlanma tarihi: Eylül 2013; Bağlantı: This 1,600-Year-Old Goblet Shows that the Romans Were Nanotechnology Pioneers
- 7 Scintillating Facts About the Earliest Known Use of Nanotechnology. The Lycurgus Cup; yayınlanma tarihi: 21 Nisan 2020; Bağlantı: 7 Scintillating Facts About the Earliest Known Use of Nanotechnology. The Lycurgus Cup/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
