Ülkemizde ve dünyanın çoğunda metrik sistem kullansak da ithal ürün etiketlerinde sizin de dikkatinizi çekmiş olmalıdır. Amerikalılar resmi adı “Kraliyet Sistemi” olan ölçü sistemini, inç, fit, yard, mil gibi ölçüleri halen kullanırlar. Gerçekte, ABD birkaç kez metrik sisteme geçiş yapmayı denese de hiçbir zaman tam olarak başaramadı.
Sonuçta İngiliz sistemi hem Amerikan endüstrisine hem de ulusal ruha çok fazla yerleşmişti. Peki, ABD’de bu ölçü birimlerinin kullanılmamasında Karayip korsanlarının da payı olduğunu biliyor muydunuz?
18. yüzyılın sonlarında Fransız Devrimi’nden sonra, Fransız cumhuriyeti, Kuzey Kutbu ile ekvator arasındaki mesafenin on milyonda biri olan mesafeyi metre adı verilen yeni bir ölçü birimi olarak tasarladı. Bu, sonunda dünyanın birçok ülkesinde benimsenen metrik sistemin temeli oldu. Detaylar için: Kral Dirseğinden Işık Hızına: 1 Metre Nedir?
Amerika Aslında Bir Zamanlar Metrik Sisteme Geçmeyi Denemişti
1793’te Amerika Birleşik Devletleri’nin standart bir ölçüm sistemine ihtiyacı vardı. Bunun nedeni eyaletlerde farklı sistemlerin kullanılması ve bunun sonucunda eyaletler arası ticaretin zorlaşmasıydı. O sırada dışişleri bakanı Thomas Jefferson’du. Jefferson, yeni Fransız sisteminden haberdardı ve bunun Amerika’nın tam da ihtiyacı olan şey olduğunu düşündü.
Bunun için Fransa’daki arkadaşlarına mektup yazdı ve metrik ölçü birimlerinin örneklerini istedi. Fransa bu örnekleri Jefferson’a göndermek için deniz yolculuğu konusunda deneyimli botanikçi Joseph Dombey görevlendirildi.
Sonucunda Dombey, bir metre ve bir kilogramı sembolize eden iki bakır nesne ile yolculuğa çıktı. Ancak işler yolunda gitmeyecekti. Atlantik’i geçen Dombey dev bir fırtınayla karşılaştı. Bunun sonucunda da içinde bulunduğu gemi Karayip Denizine doğru sürüklenecekti. Karayip Denizi ise korsanların yuvası olarak bilinmekteydi.
Sonucunda Dombey görevini gerçekleştiremedi. İçinde bulunduğu gemi Karayip Denizi’nde korsanlar tarafından ele geçirildi. Dombey’in kimliği kısa sürede anlaşılacaktı. Korsanlar, kendisi için bir fidye elde etmeyi umarak Joseph Dombey’i Montserrat adasında esir aldı. Ne yazık ki Dombey bu adada hayatını kaybedecekti.
Fransa’nın Dombey ile birlikte ABD’ye göndermek istediği ölçü birimleri de böylece hedefine ulaşamadı. Birtakım tarihçiler bu olayın Amerika’nın metrik sisteme geçmemesinin nedeni olduğunu düşünüyor.
Bu arada Joseph Dombey’in yanındaki metrik sistem örneklerine ne olduğunu da merak edebilirsiniz. Aslında korsanlar bu bakır nesneler ile fazla da ilgilenmemişlerdi. Dombey’in gemisinden elde edilen ganimetler bir açık artırma ile satıldı. İlerleyen süreçte, birkaç Fransız aracılığıyla bu standart ölçüler Jefferson’dan sonraki dışişleri bakanı olan Edmund Randolph’a ulaştı. Ne var ki iş işten geçmişti. Randolph eline geçen bakır nesnelerin önemini kavrayamadı ve bunları görmezden geldi.
Günümüzde Amerika Metrik Sisteme Neden Geçmiyor?
Amerika’nın günümüzde metrik sistemi benimsememesinin en büyük nedeni sadece zaman ve paradır. Ülkede Sanayi Devrimi başladığında, üretim tesisleri Kraliyet Sistemine uygun olarak yapılmıştı. Metrik sistemi destekleyen bir tasarının geçişi her seferinde, ortaya çıkacak zaman kaybı ve masraflar ile uğraşmak istemeyen büyük işletmeler ve Amerikan vatandaşları tarafından bu nedenle kabul görmedi. Sonuçta sıradan insanların mezuralarını atmaları, metrik el araçlarına geçmeleri, dışarısı 20 derece Celsius dendiğinde ne kastedildiğini anlamaları zor olacaktı.
ABD Kongresi, 1975’te geçiş yapmak için bir yasa bile çıkardı. Ancak Birleşik Krallık ‘tan farklı olarak, geçiş zorunlu değil gönüllü olarak gerçekleşti. Günümüzde okullarda öğrencilere hem geleneksel olarak kullanılan Kraliyet Sistemi hem de dünyanın geri kalanının kullandığı metrik sistem öğretilmektedir. Bu nedenle Amerika’da ölçüm çubukları veya cetvelleri genellikle hem inç hem de santimetre içeriyor.
Ne yazık ki metrik hayranları için, ortak kullanımın yaygın olarak kabul edilmesi, mevcut sistemden yakın zamanda herhangi bir resmi aşamalı olarak çıkış olmayacağı anlamına da geliyor. ABD şu anda dünyada metrik sistemi kullanmayan üç ülkeden biri, diğer ikisi Myanmar ve Liberya.
En Yaygın Kraliyet Sistemi Terimleri
Bu durumda bir çok yabancı filmde duyduğumuz uzunluk ölçü birimlerini veya günlük hayatta kullandığımız ithal elektronik ürünlerin boyutlarının belirlenmesinde kullanılan terimlerin bildiğimiz ölçü birimlerindeki karşılığını bilmemiz iyi bir fikir olacaktır.
Uzunluk Ölçümlerinde
İnç: Küçük uzunluk birimleri, inç olarak adlandırılmaktadır. Parmağınızın veya baş parmağınızın son eklemi yaklaşık 1 inçtir (parmaklarınızın ne kadar büyük olduğuna bağlı olarak!). Bir inç tam olarak 2,54 santimetredir. Düşen yağış miktarından kağıdın uzunluğuna kadar bir çok şey inç cinsinden ölçülür. Kısacası inç aslında parmak ölçüsüdür. Bu sayede kolaylıkla uygulanabilmektedir.
Feet; Uzun yıllar boyunca insanlar bir şeyleri ölçmek için ayaklarını kullandılar. Ancak herkesin farklı büyüklükteki ayakları olduğunu düşünürsek bu çok işe yarar bir hesaplama biçimi olmadı. Bir feet’i hesaplamak için bir araya getirilmiş 12 inç kullanılması, herkesin tam olarak bu uzunluğun ne olduğunu doğru bir şekilde görmesini sağladı.
Yard: 3 feet bir arada olduğunda, buna bir yard denir. 1760 yard’ı bir araya getirirsek, bir mil elde ederiz. Yani 1 mil = 1760 yards = 5280 feet kadardır.
Mil: Miller çoğunlukla birbirlerinden uzak yerler arasındaki mesafeyi ölçmek için kullanılır. Çoğu insan araba sürerken, bisiklet sürerken veya koşu yaparken mil ölçü birimi kullanır. Bir mil tam olarak 1,609344 kilometredir.
Hacim ve kütle ölçümlerinde
Galon: İngiltere ve Amerika’da farklı değerlere sahip bir hacim ölçü birimidir. İngiltere kökenli bir birim olan galonun birkaç farklı ölçüsü vardır. İngiliz galonunda “sıvı” ve “kuru” ayrımı yoktur. 1 galon = 4,54609 litredir. Ancak Amerika’da kullanılan galonda işler daha da karışır. Kuru galon = 4,40488377086 litre, sıvı galon = 3,785411784 litredir.
Libre (Pound): Libre (lb) ABD’de temel olarak tarım ürünlerinin kütlesini ölçmekte, İngiltere’de ise çeşitli değerli madenlerin kütlesini ölçmekte kullanılır. 1 libre resmi olarak 453,59237 gram olarak tanımlanır.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Why doesn’t the US use the metric system?; Yayınlanma tarihi: 15 Ağustos 2020; Bağlantı: https://www.livescience.com/
- Why Doesn’t the U.S. Use the Metric System?; Bağlantı: https://www.britannica.com/
- Why Doesn’t the U.S. Use the Metric System?; yayınlanma tarihi: 25 Kasım 2020; Bağlantı: https://www.mentalfloss.com/
- How Pirates Of The Caribbean Hijacked America’s Metric System. Yayınlanma tarihi: 28 Aralık 2017; bağlantı: https://www.npr.org/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
