Amerika kıtasının keşfinden bahsedildiği zamanlarda herkes Kristof Kolomb’un 1492’deki yolculuğunu bilir. Ancak ilginç bir biçimde Amerika adı ile onun arasında herhangi bir bağlantı yoktur. Peki Amerika adını nereden aldı?
Günümüzde ders kitaplarında ve benzer eğitim materyallerinde Amerika adının İtalyan kaşif Amerigo Vespucci’den geldiği anlatılır. Oysa ki bu ismin tüccar ve kraliyet gümrük memuru Richard Amerike’ den geldiğini kabul eden bir dizi tarihçi ve akademisyen de vardır.
Tarihçiler hem fikir olamadığı için bizim de net bir cevap vermemiz doğru olmaz. Şimdi gelin bu yazıda Amerika kıtasına adını vermiş olması olası iki adamı öncelikle kısaca tanıyalım. Sonrasında da iddialara bakalım.
Amerigo Vespucci Kimdir?
Amerigo Vespucci 1400’lü yılların ortasından 1500’lü yılların ortasına dek süren Keşifler Çağı’nın birçok Avrupalı kâşifinden biriydi. Ayrıca ailesi, önde gelen bir aileydi. İtalya’ya 300 yıl boyunca hükmeden Medici ailesi ile de güçlü bir dostluğu vardı.
Kendisi Mediciler adına önce banker olarak çalıştı, daha sonra da onların İspanya’nın Sevilla şehrinde yürütülen gemi donatımı işinde denetmenlik yaptı. Ancak dönemin birçok kâşifi gibi Vespucci de dünyayı kendi gözleri ile görmek istiyordu. Üstelik kendisi kartografya ve astronomi gibi deniz yolculuğu için önem teşkil eden bilgilere de sahipti. Sonunda 40’lı yaşlarında işini geride bıraktı ve ilk yolculuğa çıktı. Tahmini 1499 yılındaki yolculukta Vespucci Güney Amerika’nın kuzeydeki bölümüne ve Amazon Nehri’ne doğru yol aldı.
Devamında 1501’de Portekiz bayrağı altında bir kez daha Yeni Dünya’ya yelken açtı. Vespucci’nin gemileri Güney Amerika kıyısı boyunca Patagonya’ya dek yol aldı. Ancak bu iki yolculuğu esnasında aslında kendisi Asya kıtasını keşfetmekte olduğunu düşündü.
Neyse ki kendisi yetenekli bir haritacı ve astronom idi. Kısa sürede keşfettikleri bölgeler ile kara parçalarının Asya’yı tasvir eden daha önceki kayıtlardakinden daha büyük ve daha farklı olduğunu fark etti. Bu onu, keşfettiklerinin gerçekten de yeni bir kıta olduğu sonucuna yöneltti.
Amerigo Vespucci İle Amerika Adı Arasındaki İlişki Nedir?
Amerigo Vespucci, keşif gezileri sırasında Avrupa’daki meslektaşlarına ve arkadaşlarına çok sayıda mektup yazdı. Ayrıca, hem 1502’de hem de 1504’te döndüğünde seyahatleri hakkında kitaplar yazdı. Bu kitaplarında Orta, Güney ve Kuzey Amerika’dan “Novus Mundi” (Yeni Dünya) olarak bahsetti.
Yazıları canlı ve eğlenceliydi. Bunun sonucunda da Avrupa’daki yayıncıların ve vatandaşların dikkatini çekti. Bu kitaplar Avrupa dillerinde düzinelerce basıldı. Kısa zamanda açıklamaları Yeni Dünya hakkında en iyi bilgi kaynaklarından biri haline geldi. Kendisi 1507 yılına kadar bu yeni kıtaya 3 yolculuk daha yaptı. Ancak 58 yaşında sıtmadan hayatını kaybedince bu yolculukları son buldu.
Bu süreçte, Alman bir haritacı olan Martin Waldseemüller, heyecan verici yeni dünyanın bir haritasını çıkaracaktı. Bunun için de Vespucci’nin yazılarını ana kaynak materyali olarak kullandı. Haritayı yayınladığı zaman da Amerigo Vespucci’yi onurlandırmak için kara kütlesinin üzerine AMERİKA kelimesini yerleştirdi.
Kendisinin hazırladığı bu harita uzun süre referans olarak kullanıldı. İlerleyen süreçte bu haritaya Kuzey Amerika’da eklenecekti. Haritacılar kıtanın o kısmına da Amerika adını verdikleri için isim kalıcı bir hale geldi. Ne var ki, 1960’lardan itibaren “Amerika” adının kökenine ilişkin alternatif bir teoriyi destekleyen kanıtlar birikmeye başladı. Bu durumda yazıya konu olan ikinci karakterimizi de tanımanız gerekiyor.
Richard Amerike Kimdir?
Columbus ve Vespucci, Yeni Dünya’nın ilk kaşifleri olarak övgünün çoğunu alırken, İngiliz balıkçılar on yıllar önce kıtanın kuzeydoğu kıyısının yükseklerinde, Newfoundland’de bulunmuşlardı. Bristol’de zengin bir İngiliz tüccar olan Richard Amerike (veya Ameryk) (1440–1503) adlı bir adam aynı zamanda Tüccarlar Birliği’nin kıdemli bir üyesi ve bir gümrük memuruydu.
O zamanlar tuzlanmış morina balığında iyi para vardı ve Bristollü balıkçılar İzlanda’dan bol bol bu balığı getiriyorlardı. Ancak 1475 yılında Danimarka kralı bu ticareti yasakladı. Bunun sonucunda balıkçılar yeni balıkçılık alanları aradılar ve kayıtlara göre Newfoundland kıyısı açıklarında aradıklarını buldular. Ancak bu keşfi fazla da duyurmak istemediler.
Ayrıca bu esnada John Cabot’tan da bahsetmemiz gerekir. John Cabot (veya İtalya’da bilindiği şekliyle Giovanni Caboto), Asya’nın zenginliklerine ulaşmak için batıya doğru yelken açmayı ilk düşünenlerden biri olan İtalyan bir kaşif ve denizciydi.
1495’in sonlarında Cabot, Kuzey Atlantik boyunca önceki birkaç sefer için bir başlangıç noktası olarak hizmet etmiş bir liman kenti olan İngiltere’nin Bristol kentine ulaştı. 1496’da iptal edilen ilk girişimin ardından Cabot, Mayıs 1497’de yaklaşık 18 kişilik bir mürettebatla küçük Matthew isimli gemisiyle Bristol’den yola çıktı. Sonucunda da 24 Haziran’da Kuzey Amerika’da karaya çıktı. Kesin konum tartışmalı olsa da karaya çıktığı noktanın güney Labrador, Newfoundland adası veya Cape Breton Adası olduğu düşünülmektedir.
Richard Amerike John Cabot’un bu keşif gezisinde kullandığı geminin sahibi ve keşif yolculuğunun ana finansörlerinden biri idi. Amerike, himayesi ve sponsorluğu karşılığında Cabot’tan yolculukta yeni bir kara bulunursa oraya onun adının verilmesini istemişti. İnanışa göre Cabot, Amerika’ya ayak bastığı bölgeyi adlandırmış ve bu adı eski bir haritaya eklemişti.
Sonuç Olarak Amerika Adı Nereden Geliyor?
Cabot’un Amerika’yı patronu Amerike’den sonra adlandırmasının ardındaki teori, ilk olarak 20. yüzyılın başlarında tarihçi Alfred Hudd’ın konuyla ilgili bir makale yazmasının ardından önem kazandı. Hatta bu makalede Amerike’nin aile armasının Amerikan bayrağına ilham kaynağı olduğu da ileri sürüldü.
Amerika’nın adının gerçek kökenini asla bilemeyebiliriz, ancak bunlar kesinlikle önde gelen yarışmacılardır. Ayrıca göz atmak isterseniz: Amerika’yı Gösteren Piri Reis Haritası İle İlgili İddialar Nelerdir?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- How Did America Get Its Name? Yayınlanma tarihi: 8 Haziran 2022; Bağlantı: https://www.scienceabc.com
- The Cosmographer Who Unknowingly Gave His Name to the Americas, by Mistake. Yayınlanma tarihi: 9 Mart 2021; Bağlantı: https://www.bbvaopenmind.com/
- How a wealthy Welshman is thought to have inspired America’s name and flag. Yayınlanma tarihi: 8 Mart 2020; Bağlantı: https://www.walesonline.co.uk/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
